ضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی گفت: نحوه مراقبتهای حمایتی و تسكینی در دوره پزشكی عمومی و تخصصی آموزش داده نمیشود. بسیاری از متخصصان درد را جزئی از بیماری سرطان میدانند و بیماران سرطانی درد زیادی را تحمل میكنند.
چندی قبل سومین كنگره بینالمللی مراقبتهای حمایتی و تسكینی سرطان دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی با هدف ارائه آخرین دستاوردهای مرتبط با مراقبتهای حمایتی و تسكینی سرطان در ایران و آشنایی با دیدگاههای متخصصان این رشته در سطح جهان و همچنین آشنایی متخصصان مرتبط با سرطان درباره اهمیت موضوع این نوع مراقبتها و آشنایی بیماران با بحث مراقبتهای حمایتی و تسكینی در سرطان برگزار شد.
علی قنبری مطلق، متخصص رادیوتراپی انكولوژی معتقد است، بسیاری از بیماران با مراقبتهای حمایتی و تسكینی آشنایی لازم را ندارند و آشنایی آنان با این موضوع موجب میشود كه به اهمیت آن پی برده و از پزشكان و مراقبان خود بخواهند كه این خدمات را به آنان ارائه كنند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی میگوید: آموزش مراقبتهای حمایتی و تسكینی طی دوره عمومی و تخصصی به پزشكان آموزش داده نمیشود. متأسفانه در بسیاری از موارد حتی گروههای تخصصی درد را جزئی از بیماری سرطان میدانند و دانش لازم برای تجویز ضد دردهای مخدر ندارند. در نتیجه بیماران سرطانی نیز بر اثر عدم این نوع مراقبتها باید درد نامعقولی را تحمل كنند.
در این راستا علی قنبری مطلق متخصص رادیوتراپی انكولوژی و عضو دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی در گفتوگو با فارس به وضعیت كنونی مراقبتهای حمایتی و تسكینی در سرطان در نظام سلامت كشور پرداخت.
لطفأ مراقبتهای حمایتی و تسكینی در سرطان را تشریح كنید.
قنبری: مراقبتهای حمایتی و تسكینی در سرطان در واقع یكی از 6 پایه كنترل سرطان در هر كشوری است، 5 پایه دیگر شامل نیز شامل پیشگیری از سرطان، تشخیص زودرس، تشخیص و درمان مناسب سرطان، ثبت سرطان و در نهایت تحقیقات در زمینه سرطان است.
در واقع بدون مراقبتهای حمایتی و تسكینی در سرطان مراقبت جامعی را از بیمار نخواهیم داشت و بر این اساس انتظار میرود با درمانهای معمول سرطان مانند شیمی درمانی، رادیوتراپی، جراحی و هورمون درمانی، افزایش بقاء و كمیت زندگی بیمار كمك شود.
حال چیزی كه برای بیمار و خانوادهاش اهمیت دارد تنها افزایش كمیت زندگی نیست بلكه مهم آن است كه بیمار هر چقدر كه عمر میكند زندگی وی دارای كیفیت مناسبی هم باشد، بنابراین مراقبتهای حمایتی و تسكینی تضمین كننده آن بخش از مراقبتها است كه به بیمار كمك میكند، كیفیت زندگی بهتری داشته باشد.
مسئله مهمی كه در مورد مراقبتهای حمایتی و تسكینی وجود دارد آن است كه افزایش كیفیت زندگی بیمار تنها یك موضوع تزئینی و جانبی نیست بلكه در بسیاری اوقات كمك میكند درمانهای پزشكان نیز اثربخشی بهتری داشته باشد بنابراین به طور غیر مستقیم كمیت زندگی بیمار را نیز افزایش میدهد.
به طور مثال اگر بیماری مبتلا به كمخونی است هنگامی كه كمخونی وی درمان شود غیر از اینكه كیفیت زندگی بهتری خواهد داشت اثرات درمانهای معمول ضد سرطان وی نیز افزایش یابد.
پس با بهبود كیفیت اصلی درمان، طول عمر بیمار مبتلا به سرطان نیز افزایش مییابد چنین موضوعی درباره درمان عوارض دهانی رادیوتراپی سر و گردن، بهبود تغذیه بیمار مبتلا به سرطانهای دستگاه گوارش و همچنین كمك روانی به یك بیمار مبتلا به سرطان نیز صدق میكند كه تمام این موارد با بهبود اثربخشی درمانهای معمول به كمیت زندگی بیمار نیز كمك میكنند.
مراقبتهای حمایتی و تسكینی در سرطان را به طور جداگانه تعریف كنید.
قنبری: اگر بخواهیم تعریفی از این مراقبتها ارائه دهیم مراقبتهای تسكینی به آن دسته از مراقبتهایی گفته میشود كه از لحظه تشخیص بیماری به بیمار و خانواده وی برای درمان درد و رنج ناشی از بیماری و عوارض حاصل از درمان سرطان كمك میكند بنابراین در این تعریف آنچه كه اهمیت دارد آن است كه اولاً مراقبتهای تسكینی مربوط به بیماران در حال مرگ نیست بلكه مراقبتهای تسكینی مرتبط با بیماران در حال مرگ، تنها بخشی از مراقبتهای تسكینی یك بیمار مبتلا به سرطان محسوب میشود.
هر بیماری با هر میزان از بقایی كه دارد حتی اگر بیمار در مراحل ابتدایی سرطان باشد و برآورد عمر او 10 سال باشد مراقبتهای تسكینی برای این بیمار از لحظه تشخیص بیماری آغاز و تا لحظه مرگ وی نیز ادامه دارد.
مراقبتهای حمایتی نیز به آن دسته از مراقبتهایی گفته میشود كه به بیمار و خانواده وی برای كنار آمدن با بیماری سرطان كمك میكند بنابراین یك جنبه مهم مراقبتهای حمایتی آن است كه علاوه بر بیمار خانواده وی نیز جزئی از مراقبتها به شمار میرود.
در عین حال گروه مراقبت كننده از بیمار نیز بسیار اهمیت دارد یعنی باید تمهیداتی اتخاذ شود كه گروه مراقبتكننده، وضعیت روانی، شغلی و جسمی مناسبتری داشته باشند تا بتوانند بهترین خدمات را در اختیار بیماران قرار دهند.
بسیاری از تحقیقاتی كه در كشورهای دیگر صورت گرفته حاكی از آن است كه گروهی كه مراقبت كننده از بیمار مبتلا به سرطان هستند در معرض آسیبهای روانی و جسمی بسیاری قرار دارند و البته نتایج تحقیقاتی كه ما در سطح ملی انجام دادیم نشان دهنده آن است كه تا چه حد پزشكان متخصص، پرستاران و تكنسینهای رادیوتراپی در معرض آسیب هستند.
نكته مهم دیگر این است كه مراقبتهای حمایتی تنها ارائه خدمات مراقبتی به بیمار نیست بلكه همه آموزشهایی كه به بیمار و خانوادهاش باید داده شود چه در مورد كنار آمدن با بیماری، آشنایی با حقوق خود، استفاده بهینه از خدمات موجود و همچنین آموزشهایی كه باید به بیمار، خانواده او و جامعه داده شود برای اینكه از شدت بیماری جلوگیری شود یا از ایجاد سرطان دیگری در خانواده جلوگیری شود نیز جزئی از مراقبتهای حمایتی محسوب میشود.
وضعیت مراقبتهای حمایتی و تسكینی سرطان در ایران به چه صورت است؟
قنبری: در واقع كمبودهای مرتبط با مراقبتهای حمایتی و تسكینی در سرطان در ایران را شاید بتوان در چند سطح طبقهبندی كرد از جمله كمبود دانش آگاهی پزشكان متخصص در این زمینه را میتوان عنوان كرد.
متأسفانه به صورت برنامهریزی شده این گونه مراقبتها طی دوره پزشكی عمومی و تخصصی به پزشكان آموزش داده نمیشود و حتی در ارزیابیها و آزمونها نیز به عنوان یك موضوع دست چندم تلقی میشود.
بنابراین تا زمانی كه این مسئله به عنوان یك موضوع مهم و جدی در كنار درمانهای رایج ضد سرطان به گروه متخصصان آموزش داده نشود نباید انتظار داشته باشیم كه این گروهها دارای مهارت برای ارائه خدمات خوب به بیماران باشند.
یكی از جنبههای مهم این كمبود عدم آگاهی یا آگاهی محدود درباره تجویز داروهای اپیوئیدی است متأسفانه در بسیاری از موارد حتی گروههای تخصصی درد را جزئی از بیماری سرطان میدانند و دانش لازم برای تجویز ضد دردهای مخدر را ندارند به همین دلیل حتی در بین كشورهای شرق مدیترانه ایران نیز در بین كشورهای با كمترین میزان تجویز داروهای ضد درد مخدر محسوب میشود.
عدم آگاهی بیماران و خانواده آنها درباره این گونه مراقبتها در كیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان چه تأثیری دارد؟
قنبری: به عنوان مثال بسیاری از بیماران نه تنها در ایران بلكه در بسیاری از كشورها تصور میكنند كه درد كشیدن جزئی از بیماری سرطان است و نمیدانند كه این امكان وجود دارد كه با برنامهریزی مناسب میتوان خدماتی را به بیمار ارائه داد كه بیمار دردی را احساس نكند.
آگاهی بیماران راجع به حقوق خود و اینكه میتوانند از مراقبتهایی بهرهمند شوند كه پیشرفتهتر باشد و كیفیت زندگی آنها را افزایش دهد موجب خواهد شد كه بیماران شرایط بهتری را داشته باشند.
همچنین در این راستا داروهای ناركوتیك به عنوان یك داروی اعتیادآور شناخته میشود در صورتی كه بیماران مبتلا به سرطان با مصرف داروهای ضد درد، اعتیاد پیدا نكرده و در عین حال درد و ناراحتی آنها نیز بهبود خواهد یافت.
یكی از شاخصهای توسعهیافتگی در سلامت كشور میزان در دسترس بودن و تجویز داروهای ناركوتیك است و متأسفانه ایران در میان كشورهای حتی منطقه شرق مدیترانه جزء كشورهایی است كه مصرف داروهای ضددرد ناركوتیك و در دسترس بودن آن برای بیمار بسیار پایین است.
حرف آخر
قنبری: ترغیب سازمانهای مردمنهاد برای ارائه مراقبتهای حمایتی و تسكینی در سطح پیشرفتهتر به بیماران مبتلا به سرطان باید به جِد مورد توجه قرار گیرد به این معنی كه سازمانها به غیر از ارائه كمكهای مالی به بیماران در راستای فشار بر سیاستگذاران سلامت برای سرمایهگذاریهای مادی و معنوی در زمینه این گونه مراقبتها و همچنین مشاركتهای فعالانه در اجرای برنامه جامع ملی كنترل سرطان گام بر دارند.
نظر شما