سلامت نیوز:رویای ناتمام آزادراه تهران- شمال تنها پروژه‌ بی‌پایان دهه 70 در تهران نیست، پروژه شبکه فاضلاب استان تهران از جمله پروژه‌هایی است که نزدیک به 22سال به طول انجامیده و براساس گفته‌های محمد پرورش، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران در آبان ماه امسال یعنی 2 ماه پیش نزدیک به 73 درصد شبکه فاضلاب در این شهر اجرایی شده است، این در حالی است که براساس افقی که در آغاز برای این پروژه ترسیم شده بود سال 97 باید سال اتمام و بهره‌برداری آن باشد.

به گزارش سلامت نیوز، ابتکار نوشت: با این حال گرچه در سال‌های اخیر این پروژه با سرعت بیشتری مسیر را پیموده اما براساس اعلام شرکت فاضلاب تهران سال اتمام آن در خوش بینانه‌ترین حالت سال 1403 خواهد بود، یعنی 7 سال دیگر، اما محمدسالاری، عضو شورای شهر چهارم در سال 93، این رقم را 15 تا 16 سال اعلام کرده بود. از آن زمان تا کنون 3 سال گذشته و براساس گفته سالاری 13 سال دیگر برای اتمام این طرح در شهر تهران زمان لازم است. اما چه کسی می‌داند که تهران در فاصله 22 سال ساخت کج‌دار و مریز شبکه فاضلاب چه ضررهایی دیده است؟ آیا طرح شبکه فاضلاب سال 73 برای تهران 1410 مفید و مناسب خواهد بود؟ 

روی پلاکارد زردرنگی نوشته شده «از صبر و بردباری شما شهروندان عزیز به منظور اجرای پروژه شبکه فاضلاب شهری استان تهران متشکریم»؛ این جمله شاید مرهمی برای شنیدن ساعت‌ها صدای دریل هیلتی زمین سوراخ کن نباشد اما شاید داشتن محیط زیستی بهتر و داشتن پایتختی با هوش مصنوعی به تمام رنج‌هایش بیارزد، صدایی که هنوز هم در برخی از مناطق مرکز شهر تهران شنیده می‌شود. یک ماه تا پایان سال 96 و آغاز سال 97 مانده است، سالی که براساس قرارداد تهران باید به سیستم شبکه فاضلاب مجهز می‌شد و مشکل فاضلابش برطرف شود. طرحی که سال‌ها وقت برد تا مرحله ایده به مطالعه و بعد اجرا برسد. براساس گفته مسئولان این پروژه، مطالعات طرح فاضلاب شهری در سال 74 از سوی شرکت مشاور مهاب قدس انجام و تکمیل شد، این طرح در سال 90 در یک مناقصه بین‌المللی یک شرکت اتریشی که طراح طرح‌های بزرگ در کشورهای توسعه یافته دنیا بود، مورد بازنگری قرار داد و سپس اجرای آن نیز از همان سال آغاز شد و علی رغم آنکه محمد سالاری، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر چهارم تهران گفته بود که شرکت فاضلاب تهران برای اجرای شبکه فاضلاب اعتبارات لازم را از بانک جهانی و بانک توسعه اسلامی تامین کرده است، در سال‌های اول با تامین منابع مالی روبه‌رو شد. اما این شبکه چه مزایایی دارد و چرا اعضای شورای شهر تصمیم به این کار گرفتند؟ 

مزایا و موانع بزرگترین طرح محیط زیستی خاورمیانه

«ممانعت از حفر چاه‌های جذبی دفع فاضلاب، تامین منابع آب برای آبیاری فضاهای سبز و جنگل‌های تهران، ایجاد تصفیه‌خانه‌هایی خوب برای توسعه و زنده‌کردن فضای سبز، تبدیل فرصت به تهدید در جنوب شهر درحالی‌ که با بحران کم‌آبی روبه‌رو هستیم و مهار سرریز شدن فاضلاب به جنوب شهر» از جمله مزایایی بود که محمدسالاری، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای چهارم شهر تهران در سال‌های اولیه اجرای طرح برشمرده بود. گستره طرح فاضلاب شهری در تهران حدود 70 هزار هکتار معادل 700 کیلومتر مربع یعنی به اندازه مساحت کل شهر تهران در مناطق 22 گانه است؛ اما افق طرح برای سال 1410 با یک جمعیت 11 میلیون نفری پیش‌بینی شده است. براساس این طرح در مجموع قریب به 9 هزار کیلومتر شبکه جمع‌آوری فاضلاب در تهران احداث خواهد شد که این حجم از لوله‌گذاری و احداث تونل از قطرهای پایین 250 میلیمتری شروع شده و تا قطرهای بزرگ 1000 میلیمتری را در بر می‌گیرد

از این میزان حدود 192 کیلومتر خط اصلی انتقال و تونل وجود دارد. برای این 9 هزار کیلومتر شبکه باید 900 هزار فقره انشعاب ایجاد شود. براساس گفته فرهاد جلالی امین، معاون مهندسی و توسعه شرکت فاضلاب تهران «اگر حدود 2 تا 3 میلیون مشترک داشته باشیم، برای هر چند خانه یک سیفون وصل می‌شود و در نهایت می‌شود 900 هزار نقطه.» در نهایت شبکه‌های جمع‌آوری که از انشعابات منازل شروع می‌شوند، فاضلاب را جمع‌آوری می‌کند و به وسیله خطوط انتقال و تونل‌ها، آن را برای پالایش و تصفیه به تصفیه خانه‌های تهران انتقال می‌دهند. 

دور باطل ساخت شبکه فاضلاب در تهران

حال اما در آخرین ماه‌های سال 96 طرح فاضلاب شهری تهران که از آن به عنوان یکی از طرح‌های بزرگ زیست محیطی خاورمیانه یاد می‌شود، در مرحله‌ اجرای 73 درصدی قرار دارد. طرحی که اگر در سال 1410 هم به پایان برسد با فرسودگی تاسیسات روبه‌رو خواهد بود. محمد سالاری، عضو شورای شهر چهارم در سال 93 یعنی 3 سال بعد از آغاز اجرای پروژه به این موضوع اشاره کرده و گفته بود: «با توجه به عمر مفید لوله‌های شبکه فاضلاب -که در حدود 33سال است- اگر پس از 15سال دیگر کار تمام شود، باید دوباره کار از سرخط شروع شود و شرکت فاضلاب اقدام به لوله‌گذاری و تعمیرات کند.» گرچه براساس گفته جلالی امین تا به امروز «از 192 کیلومتر خطوط اصلی انتقال شبکه فاضلاب تهران، 160 کیلومتر اجرا شده و از انشعاباتی که 900 هزار فقره در نظر گرفته شده حدود 577 هزار فقره انشعاب نصب شده و در کل به معنای وصل شدن 64 درصدی کل شهر تهران تا امروز به انشعابات فاضلاب است» اما آنچه که بیش از هر چیز برای اجرای این پروژه اهمیت دارد تصفیه‌خانه‌هایی است که قرار است فاضلاب شهر تهران را به آب قابل استفاده تبدیل کند.

براساس گفته معاون مهندسی و توسعه شرکت فاضلاب تهران، «در مجموع باید 12 تصفیه خانه در تهران احداث شود که از این تعداد، دو تصفیه‌خانه از لحاظ حجم و بزرگی بسیار مهم است. یکی از این تصفیه‌خانه‌ها، تصفیه‌خانه جنوب تهران است که اکنون در مدار بهره‌برداری است و دیگری تصفیه‌خانه غرب تهران است که اکنون در دست ساخت است. اما مهمترین پروژه فعلی ساخت و تکمیل خط لوله انتقال غرب تهران و ساخت تصفیه خانه غرب تهران است. قرار است فاضلابی که از غرب تهران جمع‌آوری می‌شود توسط 10 کیلومتر تونل و یک کیلومتر کانال که مجموعا طولی 11 کیلومتری دارند به این تصفیه‌خانه در فیروزبهرام اسلامشهر انتقال یابد. در مجموع تصفیه‌خانه سه ساله تکمیل می‌شود و یک ماه بهره برداری آزمایشی آن است. البته خط انتقال را باید در بازه زمانی 2 سال و نیم ساله تکمیل کنیم.» با تمام این تفاسیر اما اگر تصور کنیم که تمامی این مراحل روزی به سرانجام برسد و این طرح تکمیل شود، تهران نزدیک به 36 سال از سایر پایتخت‌های با هوش مصنوعی و دارای شبکه فاضلاب شهری عقب مانده است و حتی در سال 1410 نیز از فناوری‌های سبز و محیط‌زیستی معاصر خود نیز بی‌بهره خواهد بود چرا که باید از فناوری استفاده کند که برای سال 1374 ساخته شده است.

شورای شهر پنجم و بی‌اطلاعی از آینده فاضلاب تهران

گرچه هنوز نزدیک به 30 درصد از کار این پروژه به اتمام نرسیده اما به نظر می‌رسد شورای شهر پنجم نیز به این موضوع نیاندیشیده است. زهرا صدراعظم نوری، رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای پنجم شهر تهران، ری و تجریش به «ابتکار» می‌گوید: « از زمانی که این طرح آغاز شده تا کنون اقدامات خوبی انجام گرفته است. سطح تهران وسعت بسیاری دارد و شبکه فاضلاب از گستردگی بالایی برخوردار است، بنابراین ساخت شبکه فاضلاب به تامین منابع بسیاری نیازمند است و تا زمانی که این منابع مالی تامین نشود نمی‌تواند پیشرفت کند و تکمیل شود. این پروژه پیشرفت خوبی در این سال‌ها داشته و در بسیاری از مناطق تهران به اتمام رسیده و فاضلاب‌های اماکن مختلف در مناطقی که به شبکه فاضلاب مجهز شده‌اند، متصل شده و پساب فاضلاب این مناطق در نقاط چندگانه شهر تهران از طریق سیستم تصفیه‌خانه تصفیه می‌شود.» اظهارات صدراعظم نوری اما در حالی است که از سخنان جلالی امین این موضوع برداشت می‌شود که از 900 هزار انشعاب کل تهران، 600 هزار انشعاب در قسمت‌های شرقی و شمالی تهران نصب شده که البته فاضلاب آنها توسط تصفیه‌خانه تصفیه نمی‌شود. با این حال صدراعظم‌نوری می‌گوید: «قطعا در زمان اجرای این طرح روی آن فکر شده و برای تهران مناسب بوده است.» او گرچه می‌گوید که هم‌اکنون نقدی بر این طرح ندارم و باید آن را بررسی کند اما معتقد است که «کمیسیون محیط زیست شورا این موضوع را پیگیری می‌کند و مشکلات این پروژه را رصد می‌کند تا اگر مجری با مشکلات اعتباری برخورد کرد از طریق مبانی ذی ربط تامین شود.»