سلامت نیوز:نظام ارزشیابی در تمام سازمان‌ها و حرفه‌ها باید وجود داشته باشد و این امر در وزارت آموزش و پرورش که یکی از ارکان اصلی تکثیر و اشاعه ادب و فرهنگ در این کشور است از اهمیت به مراتب بیشتری برخوردار است.

به گزارش سلامت نیوز، آرمان نوشت: تاکنون نظام ارزشیابی فراگیری در ارتباط با شیوه عملکرد دبیران و مدیران مدارس وجود نداشت تا آنکه در دولت یازدهم سخن از نظام رتبه بندی حرفه‌ای معلمان و نظام پرداخت یا جبران خدمات به میان آمد. این طرح‌ها در ابتدای امر سبب نارضایتی جمع کثیری از معلمان شد و آنها رتبه‌بندی حرفه‌ای معلمان و تاثیر آن را بر میزان حقوق و دستمزد خود ناعادلانه خواندند. اگر قضاوت‌های مربوط به این قوانین را کنار بگذاریم به یک امر واحد دست می‌یابیم و آن این است که در هر صورت اینگونه از اقدامات زمینه را برای ارزیابی دقیق و علمی‌تر در تمام مشاغل فراهم می‌کند و شاید انگیزه رقابت سالم را در میان نیروی انسانی بالاتر ببرد. اکنون نیز سخن از طرح پایلوت صدور گواهینامه شایستگی مدیران به میان آمده که به‌نظر می‌رسد در راستای ارزیابی عملکرد مدیران در مدارس است.

معلمان یکی از اقشار بسیار زحمت‌کش جامعه هستند که متاسفانه به اندازه توانایی و شایستگی‌شان به آنها بها داده نمی‌شود. اغلب آنها معمولا از دستمزدهای دریافتی خود در قبال کار تمام وقتشان شاکی هستند و به‌نظر آنها بهای کافی به شغل معلمی در ایران داده نمی‌شود. این حرف آنها دور از انصاف نیز نیست، کافی است نگاهی به پرداختی دولت به دبیران در سایر کشورها و حتی برخی از کشورهای همسایه بیندازید تا تفاوت فاحش میزان دستمزد آنها با معلمان ایرانی را دریابید. در هر صورت با آغاز طرح نظام رتبه بندی حرفه‌ای معلمان اکثر آنها نگران وضعیت معاش و کار خود شدند و به‌نظر آنها این آغاز اعمال تبعیض بیشتر در میان معلمان به‌ویژه در شهر و روستا بود. برخی از آنها نیز نحوه ارزشیابی را مغایر با اصل عدالت آموزشی می‌دانستند و به عقیده آنها قطعا سر معلمانی که در شهرها و روستاهای کوچک به حرفه مقدس معلمی مشغول بودند بی‌کلاه می‌ماند. از سوی دیگر معلمان حق التدریس نیز به فکر جایگاه خودشان در این طرح بودند و در این فکر بودند که شاید به‌دلیل آنکه جزو معلمان رسمی نیستند قطعا در این ارزیابی و رتبه‌بندی نیز سهمی نخواهند داشت.

به‌گفته احمد عابدینی، معاون دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش پنج رتبه در طرح رتبه بندی معلمان پیش‌بینی شده و نظام رتبه بندی فرهنگیان از پنج تا یک است. مکانیزم این طرح نیز به این گونه است که هر کسی وارد آموزش و پرورش می‌شود باید در ابتدا پنج سال خدمت کند و عملکرد موفق داشته باشد و اگر مستنداتی از شاخص‌های تعیین‌شده از سوی آموزش و پرورش داشته باشد رتبه پنجم را خواهد گرفت و به ترتیب با گرفتن شاخص‌های این نظام ضمن حفظ کردن صلاحیت‌های رتبه قبل به رتبه‌های بالاتر می‌آید و بهترین رتبه ما، یک است. فردی با رتبه پنج افزایش حقوق یک سوم حقوق دریافتی خود و فردی با رتبه یک به اندازه حقوق خود افزایش حقوق خواهد داشت.

صدور گواهینامه شایستگی مدیران

هر دو طرح رتبه‌بندی حرفه‌ای معلمان و صدور گواهینامه شایستگی مدیران در راستای اجرای طرح سند تحول بنیادین آموزش‌و‌پرورش است. سیستم ارزشیابی مشاغل موضوع جدیدی نیست و در تمام سیستم‌های اداری و سازمانی وجود دارد. این موضوع در دنیا نیز مسبوق به سابقه است. به‌گفته حسین رئیس اداره برنامه‌ریزی سنجش صلاحیت‌های حرفه‌ای منابع انسانی وزارت آموزش و پرورش آنچه از پیش‌نویس این طرح بر می‌آید، این است که مدیران مدارس از سه منظر شایستگی‌ها و صلاحیت‌های عمومی، پایه و حرفه‌ای (تخصصی) مورد سنجش و ارزیابی قرار گرفته در صورت کسب امتیاز لازم، گواهینامه شایستگی در سطوح مختلف را دریافت خواهند کرد که مبنای رتبه‌بندی آنها قرار خواهد گرفت. حسین صادقی افزود: شایستگی‌های مورد‌انتظار طراحان این نظام برگرفته از «شرح وظایف پست مدیر مدرسه در دوره‌های مختلف تحصیلی»، «برنامه‌درسی ملی»، «سند تحول بنیادین آموزش و پرورش»، «آیین‌نامه‌های آموزشی، مالی،تربیتی و اجرایی مدارس» و دیگر اسناد تحولی بوده است.

لزوم توجه به نبود عدالت آموزشی

در این دو طرح نیازمند توجه به تنوع مدارس، شرایط اقلیمی، بومی و منطقه‌ای و واقعیت‌های موجود آموزش و پرورش در مناطق مختلف کشور هستیم. در واقع نمی‌توان تمام مدارس را با یک میزان امکانات و خدمات سنجید زیرا عدالت آموزشی در کشور به معنای واقعی وجود ندارد. در مناطقی دانش‌آموزان و معلمان از امکانات فراوان آموزشی و پرورشی برخوردارند و در مناطق محروم حتی از کوچک‌ترین امکانات مانند تجهیزات کافی در کلاس‌های درسی خود بی‌بهره‌اند. سطح تحصیلی معلمان نیز در مناطق مختلف متفاوت است و به‌گفته مسئولان آموزشی هنوز معلمانی با مدرک تحصیلی دیپلم بر سر کلاس‌های درس حاضر می‌شوند. این تفاوت‌های بزرگ در میان مدارس گوناگون در اقصی‌نقاط کشور است که امیدواریم وزارت آموزش و پرورش در ارزیابی‌های خود آن را مدنظر قرار داده و براساس آنها به رتبه‌بندی و احراز شایستگی مدیران و معلمان دست زند. مهم‌ترین هدف از نظام رتبه‌بندی در سطح مدیران و معلمان مدارس ارتقای کیفیت نظام مدیریت و راهبردی در آموزش‌و‌پرورش با رویکرد شایستگی‌محوری است.

البته احراز گواهینامه شایستگی مدیران سبب ارتقا و ترمیم حقوق مدیران بر‌اساس شایستگی‌های کسب شده آنها نیز می‌شود. در واقع هدف اصلی اجرای این طرح‌ها ارتقای معیشت و جهش حقوقی معلمان نیست و وزارت آموزش‌و‌پرورش اهداف بلندتری را از اجرای آنها در سر می‌پروراند که در انتها به ارتقای سطح آموزش در مدارس منتهی خواهد شد. اگر مدیران شایسته شناسایی شوند و از اقدامات آنها به شایستگی تقدیر شود در این صورت مدیران مدارس مداخله بیشتری در بحث بهسازی فرآیندهای اداره مدرسه خواهند داشت و روحیه خودباوری و خوداتکایی نیز در آنها بیشتر می‌شود. در این صورت مدیران مدارس با تاکید بر استفاده هوشمندانه و حداکثری از ظرفیت‌ها و فرصت‌های درون مدرسه‌ای و برون‌مدرسه‌ای، ضمن ارتقای‌سلامت اداری مدرسه، با تاکید بر خودکنترلی و خود‌ ارزیابی ارکان مدرسه، از برنامه درسی ملی صیانت بیشتری می‌کنند. مسئولان آموزش و  پرورش بنا دارند در نظام‌آموزشی کشور سره را از ناسره تشخیص‌دهند و در نهایت به ارتقایشان و منزلت اجتماعی کارکنان خود کمک کنند.

سنجش عملکرد مدیران پسندیده است

یک عضو کمیسیون آموزش در گفت‌و‌گو با «آرمان» با تاکید بر لزوم اجرای طرح صدور گواهینامه شایستگی‌مدیران می‌گوید: تشویق، توبیخ و تنبیه مدیران از جایگاه ویژه‌ای در مدیریت برخوردار است و امیرالمومنین نیز در خطبه‌ای فرموده‌اند رفتار کارفرما با فردی که به وظایف خود به درستی عمل می‌کند و فرد از زیرکار در رو نباید یکسان باشد، زیرا یکسانی رفتار فرد مسئول را دلسرد و فردی بی‌مسئولیت را بر کار خود استوارتر می‌کند. محمد قمی می‌افزاید: افراد نیکوکار، مجاهد و تلاشگر باید از دیگران تشخیص داده شوند، بنابراین اگر این طرح به منظور ارتقای‌کیفی آموزش باشد، کیفیت آموزش در مدرسه باید بالا باشد تا رشد علمی و شخصیتی دانش‌آموزان را شاهد باشیم. او خاطرنشان می‌کند: تشویق در ارتقای‌کیفی آموزش و بهبود وضع کمی و کیفی مدارس تاثیرگذار است. بهره‌وری مدیریت مدرسه را باید با شاخص‌های مشخص و منطبق بر سند تحول‌بنیادین آموزش و پرورش ارزیابی کنند تا مدیر در نهایت سطح کیفیت آموزش‌و پرورش را در مدرسه افزایش داده و وضعیت شغلی و درآمدی او نیز ارتقا داده شود. این کار طبیعتا در بهبود وضعیت‌کلی نظام آموزش‌و‌پرورش کشور و مدیریت مدارس نیز تاثیرگذار خواهد بود. قمی می‌افزاید: اگر عملکرد تمام مدیران مدارس به‌رغم تفاوت‌های آشکار آنها یکسان ارزیابی شود در این صورت به سیستم آموزش‌ و ‌پرورش ضربه زده می‌شود، اما با ارزیابی عملکرد مدیران، مدیران با سطح کیفی متوسط در فضای رقابتی سالم تشویق شده و به بهبود عملکرد خود می‌پردازند.

در این صورت مدیران ناخودآگاه عملکرد خود را با مدیران‌ شایسته مقایسه می‌کنند و به‌صورت خودآگاه کیفیت کار خود را بالاتر می‌برند. او تاکید می‌کند: مدیران مدارس را باید براساس وضعیت آموزشی و پرورشی مدرسه تحت‌مدیریت آنها سنجید. در واقع سطح تعلیم‌و‌تربیت باید در مدرسه آنها به حد مطلوب باشد. علاوه براین دانش‌آموزان باید رشد پرورشی و معنوی بیشتری داشته باشند و ارتقای آموزشی‌و‌شخصیتی پیدا کنند. نظم حاکم بر مدرسه در عملکرد معلمان و دانش‌آموزان نمود دارد و این ویژگی بعدی در تعیین شایستگی مدیران مدارس است. در واقع تمام برنامه‌های درسی و فراغتی مدرسه براساس برنامه، نظم و ترتیب باید باشد. قمی می‌گوید: کیفیت آموزش،‌درصد قبولی دانش‌آموزان در دانشگاه‌ها و مراکز علمی‌کشور زیاد باشد و به کسب‌و‌کارهای موفقی دستیابی پیدا کنند. او خاطرنشان می‌کند: طبیعتا هنگامی که مدیر مدرسه به درستی کار کند و وظایف خود را به درستی بشناسد معلمان مدارس نیز به تبعیت از مدیریت به‌دقت انجام وظیفه می‌کنند و بهره‌وری و بازدهی دانش‌آموزان نیز افزایش می‌یابد. قمی تاکید می‌کند: در صورتی که این طرح را به درستی، دقیق و منظم اجرا کنند در این صورت رقابت‌سالمی در مدارس شکل می‌گیرد. اگر معیار درستی برای سنجش مدیر برتر وجود نداشته باشد و بی‌جهت سبب رشد و ارتقای یک مدیر شویم در نهایت فاصله زیاد سطح آموزشی و پرورشی مدرسه با واقعیت افراد را به این نتیجه می‌رساند که این مدیر به حق به‌عنوان مدیر شایسته انتخاب نشده است و به این صورت ضربه بزرگی به آموزش و پرورش وارد می‌شود.