سلامت نیوز: یک حقوقدان گفت: جرایم غیرعمد مربوط به ضرب‌و‌جرح، آسیب بدنی یا قتل است، با این اوصاف اگر جرم غیرعمد باشد به‌طور مثال فرد در هنگام رانندگی نتوانسته الزامات‌دولتی را رعایت کند و ورود ممنوع آمده یا سرعت غیرمجاز داشته در نهایت منجر به یک حادثه‌بدنی علیه فرد دیگری شده است. آن فرد باید مجازات شود و مجازات او زندان و حبس است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه آرمان، زمانی تمام معضلات محیط‌زیست به‌نظرمان شوخی می‌آمدند و حتی در مخیله‌مان خطور نمی‌کرد این‌چنین در چنگال آسیب‌های گوناگون زیست‌محیطی گرفتار شویم. اکنون هر طرف ایران یک مشکل بزرگ داریم، از بحران آبی که تقریبا تمام ایران را فراگرفته تا جای خالی درختانی که قطع کرده‌ایم. از گونه‌های‌مختلف جانوری که در فهرست انقراض قرار دارند تا آلودگی‌هوا که نفس کشیدن را برای جمع کثیری از شهروندان سخت و طاقت‌فرسا کرده است. بنابراین اکنون اگر حتی ما همچنان مباحث محیط‌زیست را جدی نگیریم، محیط‌زیست دیگر با ما سر ناسازگاری برداشته و سر شوخی ندارد. این بحران‌ها حتی قضات‌دادگستری را نیز به فکر فرو برده و بیش از دو سال است که برای جرایم محیط‌زیستی مجازات‌هایی مرتبط با حفظ و احیای محیط‌زیست برای افراد در نظر می‌گیرند. در آستانه روز درختکاری به‌دنبال آن رفتیم تا ببینیم این مجازات‌ها تا چه میزان می‌توانند به احیای محیط‌زیست کمک کنند.
«مجازات‌های سبز» نوع بدیعی از مجازات‌ها هستند که اخیرا در رأی‌های صادره از سوی بسیاری از قضات دیده می‌شوند. در قانون مجازات‌اسلامی مصوب سال 92 در فصل نهم مبحث مجازات‌های جایگزین حبس مورد توجه قرار گرفته است. در این فصل به مشخصات جرایم واجدالشرایط برای اعمال این گونه مجازات اشاره شده و در ماده 79 این قانون بیان شده که آیین‌نامه اجرایی نحوه تعیین مجازات‌های جایگزین توسط وزارت کشور و دادگستری تهیه و توسط رئیس قوه‌قضائیه تایید خواهد شد که این امر در شهریور سال 93 رخ داد و آیین نامه اجرایی این ماده مهم تهیه و تصویب شد. در این راستا برخی از محکومان مجازات حبس به مجازات‌های جایگزینی مانند امور آموزشی، بهداشتی و درمانی، فنی و حرفه‌ای، خدماتی، کارگری، کشاورزی و دامپروری محکوم می‌شوند. زندان همواره آسیب‌های اجتماعی بسیاری را برای مجرمان، به‌ویژه آنانی که برای اولین بار طعم گس و تلخ ورود به زندان را تجربه می‌کنند، به‌همراه می‌آورد. در سال‌های اخیر ورود زیاد افراد به زندان مشکلات بسیاری را از نظر مالی و معنوی برای سازمان زندان‌ها پدید آورد و مشکلات پدید آمده و همچنین آسیب‌های‌اجتماعی ناشی از ورود به زندان قانونگذاران را به فکر مجازات‌های جایگزین انداخت. براساس قانون مرتكبان جرایم عمدی كه حداكثر مجازات قانونی آنها 91 روز تا شش ماه حبس است، جای حبس به مجازات جایگزین حبس محكوم می‌شوند. البته استفاده از این مقررات برای مجرمان و محکومانی است که سابقه کیفری ندارند یا از سابقه کیفری آنها بیشتر از پنج سال نگذشته است.
مجازات‌هایی اثربخش و تحول‌آفرین
پرداختن به مساله مجازات‌های جایگزین حبس از آنجا حائزاهمیت است که این مجازات‌ها سنگینی و شاید کم اثر‌بودن قرار گرفتن یک مجرم پشت میله‌های زندان را به مجازاتی اثربخش و تحول‌آفرین تبدیل می‌کند. مجازات‌ها در گذشته تنها جنبه تنبیهی داشتند، اما اکنون قانونگذاران در تلاش‌اند روحیه مشارکت اجتماعی را در مجرمان ایجاد یا آن را تقویت کنند. باتوجه به آنکه تعداد مجرمان بدون سابقه کیفری کم نیست بنابراین دور از ذهن نیست که با توسعه احکام مجازات‌های جایگزین بتوان شرایط را به‌گونه‌ای تغییر داد که از کمک‌های مجرمان به‌ویژه در حوزه محیط‌زیستی استفاده لازم را برده و شرایط محیط‌زیست را به‌ویژه در بحث جنگل‌کاری و حفاظت از مراتع طبیعی بهبود بخشید. در تازه‌ترین اقدامات در زمینه احیای محیط‌زیست 32محکوم پرونده‌های قتل غیرعمد، منابع طبیعی و فروش موادغذایی فاسد درگالیکش استان گلستان به کاشت شش‌هزار نهال به جای تحمل حبس اقدام کردند و این درختان تا 23 اسفند باید کاشته شوند. در واقع به 32 محکوم که زمانی ناخواسته اقدام به عمل ناشایست و خلافی زده‌اند این امکان و فرصت داده شده است که علاوه بر آنکه روحی تازه به محیط‌زیست می‌بخشند قادر به سر و سامان مجدد زندگی خود نیز باشند و نگاهشان به زندگی این بار مانند کاشت درخت زندگی‌آفرین باشد. باتوجه به آنکه یکی از حقوق شهروندی افراد استفاده از هوای پاک و همچنین زندگی سالم است بنابراین آنها ناخودآگاه در راستای تحقق حقوق شهروندان دیگر نیز گام برمی‌دارند و به منظور تحقق حقوق شهروندی نیز مشارکت‌های اجتماعی خود را انجام می‌دهند. این حکم شاید اولین گام برای تحقق صدور احکامی باشد که مجرمان غیرمحیط‌زیستی را به فعالیت‌های محیط‌زیستی محکوم می‌کند، اما به هر جهت اقدام قابل‌تاملی است و شاید بتوان آن را در سایر مناطق ایران نیز اشاعه داد و زمینه را برای حضور هر چه کمتر افراد در زندان‌ها فراهم کرد. نکته حائزاهمیت آن است که احکام صادره برای مجرمان باید با جرم مرتکب شده آنها تناسب داشته باشد بنابراین به هر دلیل و امکانی نمی‌توان مجازات‌های سبز را برای مجرمان تعیین کرد. به‌عنوان مثال اگر خانواده مقتول نخواهد که مجازات سبز برای قاتل اعلام شود، کاملا حق دارند و نمی‌توان بر آنها خرده گرفت. در واقع نمی‌توان از خانواده مقتول خواست که از قتل عمدی یکی از عزیزان خود بگذرند، زیرا قاتل در حال درختکاری یا مشارکت اجتماعی در جامعه است!
تبعات زندان برای خانواده‌های زندانیان
هنگامی که فردی زندانی می‌شود، تنها نیست و در کنار او اغلب سرنوشت و تقدیر یک خانواده زندانی می‌شود. بسیاری از خانواده‌های زندانیان به‌ویژه آنهایی که سرپرست خانوار آنها در زندان است در طول مدت حبس با مشکلات اقتصادی و اجتماعی فراوانی دست و پنجه نرم می‌کنند. آنها علاوه بر مسائلی که برای تامین اقتصادی خانواده متحمل می‌شوند باید نگاه‌های سنگین مردم را نیز تحمل کنند و با انگ‌های وارده بر خانواده‌شان نیز سازگاری یابند. با وجود تمام این استدلال‌ها می‌توان گفت حذف مجازات زندان برای بسیاری از جرایم همچنان غیرعقلانی است، اما در برخی از موارد به استناد قانون می‌توان استثنائاتی قائل شد و فرد را به زندان نفرستاده و به‌گونه‌ای دیگر مجازات کرد. یکی از مهم‌ترین مخالفت‌ها درباره مجازات‌های جایگزین خطر عدم بازدارندگی این مجازات‌ها برای مجرمان است و بیم آن می‌رود که این مجازات‌ها چنان به مزاج مجرمان خوش آید که آنها را به تداوم و تکرار جرایم ارتکابی مشتاق کند، اما آیا راه‌حل حذف قانون مجازات‌های جایگزین است؟ به‌نظر می‌رسد در ارتباط با صدور مجازات‌های جایگزین و سبز نیازمند تامل بیشتری هستیم. مزایای این مجازات‌ها گاهی به اندازه منافع آنهاست و بنابراین نمی‌توان از آنها چشم‌پوشی کرد. به‌عنوان مثال تصور آنکه با آغاز بهار جمع کثیری از مجرمان مشمول مجازات‌های جایگزین دست به کار شوند و هکتار هکتار به مساحت جنگل‌های ایران بیفزایند بسیار لذت‌بخش است.
نقش مجازات‌های سبز در احیای محیط‌زیست
یک حقوقدان در گفت‌وگو با «آرمان» با تاکید بر آنکه «مجازات‌های سبز» بر بهبود وضعیت محیط‌زیست تاثیر مستقیم دارد، می‌گوید: طرح مجازات‌های‌جایگزین دو سال گذشته به تصویب رسید و براساس آن پیش‌بینی شد تا قضات بتوانند از مجازات‌های‌جایگزین استفاده کنند و این مجازات‌های جایگزین در راستای سیاست حبس‌زدایی بود. مصطفی ترک‌همدانی می‌افزاید: ورود محکومان به زندان خانواده‌های زندانیان را درگیر مشکلات و زحمات فراوان کرده و معضلات اجتماعی فراوانی را نیز برای فرد زندانی ایجاد می‌کند و برای او سودی ندارد. او خاطرنشان می‌کند: قضات در ارتباط با مجازات برخی مجرمان دست به ابتکار عمل‌هایی زدند. به‌عنوان مثال در حوزه محیط‌زیست دست به صدور احکامی مانند نگارش مطالب مربوط به محیط‌زیست، ارائه مقالات، کاشت درخت، نگهداری از فضای پیرامونی زیست‌محیطی، مرتع‌داری یا محافظت از حیوانات‌وحشی در منطقه‌ای حفاظت شده زدند و این موارد به‌عنوان مجازات برای مجرمان اعمال شدند و بسیار نیز مورد استقبال قرار گرفتند. ترک همدانی می‌افزاید: قضات معمولا در حوزه عمل مجرمانه مجازات‌های جایگزین آن را قرار می‌دهند. به‌عنوان مثال شخصی درختان را در منطقه‌ای از میان برده است و قاضی در همان حوزه درختکاری احکام متناسب را صادر می‌کند یا فردی محیط‌زیست را به هر شکل آلوده می‌کند و قاضی به او حکم پاکیزه‌سازی محدود‌ه‌ای از محیط‌زیست را می‌دهد. او تاکید می‌کند: اگر فردی کسی را بیازارد قاضی در توضیح دفع‌خصومت رأی خود را صادر می‌کند که حکم او جزو مجازات‌های‌سبز نیست. بنابراین مجرمان محیط‌زیستی در حوزه محیط‌زیست دست به اقدامات مثبتی می‌زنند و در نهایت به احیای وضعیت محیط‌زیست کمک می‌کنند. تاکنون فعالان محیط‌زیستی و همچنین فعالان قانونی از طرح مجازات‌های‌سبز استقبال کردند و در رأی قضات نیز به این ابتکار عمل دقت شده و از آن استقبال و استفاده کردند.
ترک‌همدانی می‌افزاید: جرایم غیرعمد مربوط به ضرب‌و‌جرح، آسیب بدنی یا قتل است، با این اوصاف اگر جرم غیرعمد باشد به‌طور مثال فرد در هنگام رانندگی نتوانسته الزامات‌دولتی را رعایت کند و ورود ممنوع آمده یا سرعت غیرمجاز داشته در نهایت منجر به یک حادثه‌بدنی علیه فرد دیگری شده است. آن فرد باید مجازات شود و مجازات او زندان و حبس است. گاهی نیز به زندانیان به‌دلیل استفاده از خدمات و مشوق‌های زندان پیشنهاد اقدامات دوستدار محیط‌زیستی می‌دهند، البته اجباری برای انجام این اقدامات برای آنها وجود ندارد. برخی از آنها این پیشنهاد را می‌پذیرند و خدمات قابل‌توجهی را در زمینه احیای محیط‌زیست انجام می‌دهند. او می‌گوید: مجازات جرایم غیرعمد معمولا پرداخت دیه اندک است، اما از اقداماتی مانند کاشت درخت یا اقدامات محیط‌زیستی می‌توان به‌عنوان مشوق‌های زندانی یا کاهش مدت‌حبس استفاده کرد. در واقع قاضی با هماهنگی رئیس زندان یا دادگستری پیشنهاد می‌دهد که اگر فردی نیازمند استفاده بیشتر از خدمات زندان یا آنکه علاقه‌مند به حضور در فعالیت‌های دوستدار محیط‌زیست است در این امور شرکت کند و مشمول مجازات‌های‌سبز شود و زندانیان موافق اینگونه اقدامات را انجام می‌دهند.
نظر شما