سلامت نیوز: هشدارهای کم‌آبی، کاهش بارندگی و کاهش میزان آب‌های ذخیره در پشت سدها تمامی ندارد. طبق نظر کارشناسان، کاهش بارندگی در 50 سال گذشته بی‌سابقه بوده است. کاهش 31 درصدی آب جاری به پشت سدها، خبر جدیدی است که درباره کم‌آبی گفته می‌شود. هشدارهای کم‌آبی هر روز بیشتر می‌شود و احتمال‌ها از خشکسالی در سال آینده می‌گویند. حال سؤال این است که تدابیر دولتی برای سال بعد چیست؟ آیا با رویه‌ای که وجود دارد، آب کیمیا خواهد شد؟
به گزارش سلامت نیوز،روزنامه صبح نو نوشت: بر اساس آخرین آمار، ورودی سدهای کشور در سال آبی جاری هشت میلیارد و 870 میلیون مترمکعب بوده که نسبت به سال قبل 31 درصد کاهش داشته است. درحالحاضر ظرفیت کل مخازن سدهای کشور 50 میلیارد مترمکعب تخمین‌زده شده است. این در حالی است که 21 میلیارد و 960 میلیون مترمکعب آب در مخازن سدها ذخیره شده است که نسبت به سال قبل 14 درصد کاهش را نشان می‌دهد. خروجی سدها در سال آبی جاری 10 میلیارد و 230 میلیون مترمکعب بوده است که نسبت به سال گذشته حکایت از کاهش 15 درصدی دارد. از سوی دیگر وضعیت بارش‌های کشور، نسبت به سال گذشته 40 درصد کاهش داشته است، به گونه‌ای که میزان بارندگی کشور از ابتدای سال آبی تاکنون حدود ۸۸ میلی‌متر بوده که این افت بارش علاوه‌بر کاهش 40 درصدی نسبت به سال قبل بیانگر کاهش 43 درصدی نسبت به متوسط 49 سال گذشته است. پیش‌تر نیز، مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب، آقای «محمد حاج رسولی‌ها» در گفت‌وگو با ایسنا از کاهش بارندگی‌ها و منابع آبی زیرزمینی گفته بود: «درحالحاضر وضعیت منابع آبی در کشور مناسب نیست، چرا که بر اساس آمار، در 50 سال گذشته میزان بارندگی‌ها در پایین‌ترین سطح خود قرار دارد.» او توضیح داده بود: «میزان بارش‌ها با کاهش بسیار زیادی نسبت به سال‌های قبل روبه‌روست؛ به گونه‌ای که هیچ سال شرایط به این روال نبوده لذا لازم است اقدامات ویژه‌ای در این خصوص انجام شود.» پیش‌تر نیز، آقای «محمدرضا بختیاری» مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران، در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس در خصوص آخرین وضعیت سدهای پنج‌گانه تهران گفته بود: «درحالحاضر حجم آب در پشت سدهای پنج‌گانه تهران بالغ بر 613 میلیون مترمکعب است که نسبت به پارسال حدود 15 میلیون مترمکعب کاهش دارد. اگرچه میزان آب ذخیره شده در پشت سدهای تهران تا حدودی مناسب است اما نگرانی ما از کاهش ورودی آب به سدهاست که حدود 70درصد کاهش دارد و کمترین ورودی آب مربوط به حوضه سد امیرکبیر است.»
او با اشاره به اینکه سال گذشته ذخیره برف خوبی داشتیم اما امسال این ذخیره به هیچ‌وجه مناسب نیست و بسیار کاهش دارد، توضیح داد: «کاهش بارندگی که حدود 60 درصد تا 70 درصد نسبت به پارسال است در طول 50 سال گذشته بی‌سابقه بوده است. سال گذشته میزان بارندگی‌ها 110 میلی‌متر بوده و درحالحاضر این میزان به 35 میلی‌متر رسیده است.»
بختیاری توضیح داد: «اگر در دی‌ماه و تا اواسط بهمن‌ماه بارش برف نداشته باشیم بارش برف از نیمه دوم اسفندماه نمی‌تواند به ذخیره برف کشور کمک کند.»
کاهش میزان آب ذخیره شده در پشت سدها، این نگرانی را ایجاد می‌کند که سال بعد، سال خشک و بی‌آبی در پیش باشد.
مردم باید همراهی کنند
یکی از متولیان آبی در کشور، وزارت نیروست که تصمیمات کلانی در این زمینه اتخاذ می‌کند. دکتر هدایت فهمی، معاون دفتر برنامه‌ریزی کلان آب وزارت‌نیرو، در گفت‌وگو با روزنامه‌صبح‌نو درباره آماری که درباره میزان وضعیت آب در کشور وجود دارد، توضیح می‌دهد: «در وضعیت بارش‌های کشور، تقریباً حدود 43درصد نسبت به کل بارش متوسط دوره مشابه کاهش داشته است؛ بنابراین ما اکنون با وضعیتی که داریم، به‌جز 6 استان تقریباً تمام استان‌های کشور دچار کمبود بارش هستند. این مهم‌ترین مساله در وضعیت بارش‌ها در کشور است. جریان رودخانه‌ای ما نسبت به دوره مشابه آن به سال قبل، حدوداً 35 درصد کاهش داشته است.»
او توضیح می‌دهد: «وضعیت پر شدن سدها نسبت به مشابه سال قبل، 44 درصد پر هستند و مخازن ما ازنظر میزان حجمی که می‌توانند، پر کنند، 56 درصد خالی هستند.»
فهمی با اشاره به این میزان ذخیره آب‌ها و تدابیری که برای تأمین آب مردم در نظر گرفته شده، می‌گوید: «مهم‌ترین بحث این است که مهم‌ترین دغدغه وزارت نیرو، تأمین آب شرب و بهداشتی برای مردم است. این میزان را از طریق ذخیره سدها و بخشی را هم از طریق چاه‌هایی که به‌صورت پشتیبان وجود دارند، در شهرهایی که مشکل دارند، ما این تأمین را انجام می‌دهیم.»
او البته عنوان می‌کند: «مهم‌ترین کاری که درباره آب باید انجام شود، رعایت الگوی مصرف، چه در شرب، چه در کشاورزی و چه در صنعت است. به‌صورت نرمال، آب مصرفی که قرار است به‌صورت استاندارد در جهان، انجام شود، میزان سرانه شرب ما، در 200 تا 240 در شبانه‌روز در شهرهاست که می‌تواند تا 140 لیتر کاهش پیدا کند. مدیریت مصرف و مدیریت تقاضا با هم انجام شود و با مدیریت درست می‌توان این بحث را کاهش داد.» فهمی تأکید می‌کند: «این مساله‌ای است که مردم باید همکاری کنند. در بحث کشاورزی ما باید از کشت‌هایی از آب‌بست جلوگیری کنیم. در مناطقی که به‌ویژه بهاره، محصولاتی کشت شود که آب کمتری مصرف می‌کنند. از کشت برنج به‌طور کلی باید مطابق سیاست‌های جهاد کشاورزی که کارگروه ملی سازگاری با کم‌آبی در هفته گذشته، در جلسه هیات وزیران تشکیل شد، باید انجام شود.»
معاون دفتر برنامه‌ریزی کلان آب وزرات نیرو، در این‌باره توضیح می‌دهد: «در این کارگروه تأکید شده است که ممنوعیت یا محدودیت کشت برنج در همه استان‌ها به‌جز استان‌های گیلان و مازندران که می‌توانند کشت برنج داشته باشند، در نظر گرفته شده است.»
او درباره دیگر برنامه‌هایی که وزارت نیرو برای سال خشکسالی که در پیش است، می‌گوید: «کاهش 30 درصدی، مصرف آب سرانه فضای سبز و خدمات شهرها، کاهش پیدا کردند. در همه جای دنیا زمانی که با خشکسالی روبه‌رو می‌شوند، سرانه مصرف آب در فضای سبز را کاهش دهند. برای فضای سبز از گونه‌های گیاهی که در برابر خشکی مقاوم هستند، استفاده می‌کنند یا اینکه کشت را محدود را می‌کنند، این بدان معناست که اجازه توسعه نخواهند داد. در کارگروه این موضوع مصوب شده است که 30 درصد از آب مصرفی بخش فضای سبز و خدمات شهری کاهش پیدا کند تا ما بتوانیم بحران را رد کنیم.»
البته وزارتخانه، برنامه‌های دیگری هم به‌جز برنامه‌های کارگروه دارد: «در کنار سایر روش‌های دیگر هم مورد توجه وزارتخانه قرار گرفته است. در مناطقی که با بحران خشکسالی روبه‌رو هستند، استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها، استفاده از وسایلی که به اتصالات آب کمک می‌کند و استفاده از تکنیک‌های جدید مانند، باروری ابرها، در مناطقی که مستعد باروری باشند، استفاده شود.»
فهمی درباره باروری ابرها توضیح می‌دهد: «در بهترین حالت، 15 درصد افزایش بارش در برخی مناطق و نه در همه مناطق، امکان باروری وجود دارد.»
مدیریت مصرف پایدار اصل است
فهمی البته توضیح می‌دهد که اصل مدیریت آب و گذر از سال خشکسالی توجه به یک چیز است: «مدیریت مصرف و مدیریت تقاضاست که بحران را از بین می‌برد و به‌صورت پایدار می‌شود تأمین آب را ایجاد کرد. نداشتن الگوی بهینه مصرف نمی‌شود به پایداری تأمین آب رسید.» بعد از خشکسالی و کمبود آب، راهکارهای زیادی مطرح شدند، یکی از آنها، بحث واردات آب بود. معاون دفتر برنامه‌ریزی کلان آب وزارت نیرو درباره واردات آب به کشور توضیح می‌دهد: «واردات آب مساله بسیار حساسی است و یک منبع تأمین پایدار آب نیست. ما نمی‌توانیم امینت آبی کشور را با واردات آب گره بزنیم. در‌حالی‌که در خود مناطق کشور، امکان کاهش مصارف به میزان حداقل، 25 تا 30 درصد در مناطق مختلف، وجود دارد و این کاهش مصارف نزدیک به 100 میلیارد تومان از هزینه‌ها کاهش می‌دهد. با این کار دیگر نیازی به واردات نخواهد داشت.»
او با تأکید بر استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها توضیح می‌دهد: «استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها و نمک‌زدایی از آب دریا به‌عنوان یک گزینه مطرح است. البته ما در رابطه با دریاها و دریاچه‌ها حق‌سازی انجام دهیم. بحث شیرین کردن آب، تنها برای آب شرب، در دستور کار وزارت نیروست و برای سایر مصارف باید بخش خصوص اقدام کند. وزارت نیرو تنها، با جنبه‌های محیط‌زیستی در زمینه آب‌شیرین‌کن‌ها را انجام دهد. سایر دستگاه‌ها برای پایداری محیط‌زیستی، می‌توانند دخیل باشند، ما به آنها امکاناتی را تخصیص می‌دهیم ولی در این زمینه دولت اجازه سرمایه‌گذاری را نمی‌دهد.»
بسیاری از دوستداران محیط‌زیست، از آب‌شیرین‌کن‌ها به‌عنوان مخل محیط‌زیست نام می‌برند، فهمی تأکید می‌کند: «مجوزی برای نمک‌زدایی داده نمی‌شود، مگر اینکه شرایط محیط‌زیستی رعایت شود و مجوزی زیست‌محیطی داشته باشد. وزارت نیرو، به قوانینی که در این زمینه وجود دارد، کاملاً وفادار است.»
باید فرا منطقه‌ای فکر کنیم
رعایت درست الگوی مصرف یکی از شعارهای وزارت نیروست، خلاف این را اما می‌شود در آمارهایی که در سبک زندگی ایرانی وجود دارد، دید. کم‌آبی در ایران و کاهش میزان آب در پشت سدها در حالی مطرح می‌شوند که طبق آمارهای منتشر شده در خبر آنلاین، مصرف آب در کشورهای کم‌درآمد به ترتیب برای مصارف صنعت، کشاورزی و شرب، 10 درصد، 80 درصد و 10 درصد است. این میزان برای کشورهای با درآمد بالا به ترتیب، 60 درصد، 30 درصد و 10 درصد است. در ایران اما تمامی این معادلات به هم خورده است. در کشورمان، میزان مصرف آب در صنعت، تنها 2 درصد، در شرب، 6 درصد و در کشاورزی با بیشترین میزان و 92 درصد است. فهمی با اشاره به این آمار و بیشترین میزان آب مصرفی در کشاورزی، توضیح می‌دهد: «در دنیا هم همین‌طور است. مصرف آب در کشاورزی در همه دنیا بیشتر است. حقیقت این است که کشور ما کشور، پیشرفته‌ای نیست و آمار مصرف آب هم همین را نشان می‌دهد. ما یک کشور عمدتاً کشاورزی هستیم. مساله اینجاست که بهره‌برداری در بحث کشاورزی پایین است، البته نباید بحث امینت غذایی را نادیده گرفت. این نباید دلیلی شود تا با اسم امنیت غذایی بیشترین مصرف را هم به کشاورزی سوق دهیم.»
او می‌گوید: «ما در محصولات استراتژیک خود اکتفا شویم و در برخی محصولات کشاورزی که تولیدشان به‌صرف نیست، از طریق آب مجازی (محصولاتی که برای رشد نیاز به آب فراوان دارند و در کشور هم رول پایین دارند و ازنظر اقتصادی به‌صرفه نیست که ما این محصول را کشت کنیم، شاید بهتر باشد که آن را وارد کنیم.) وارد کنیم. ما به‌جای آن می‌توانیم محصولاتی با بهره اقتصادی بالاتر را در کشور تولید و صادر کنیم. باید کشت فرا سرزمینی داشته باشیم؛ یعنی اینکه در منطقه، مناطقی وجود دارند که آب‌وخاک مناسبی دارند و ما می‌توانیم که کشت را انجام دهیم و این محصولات را به داخل کشور برگردانیم.» فهمی راه‌حل مناسب برای کمبود آب و گذر از خشکسالی را تنها مختص یک وزارتخانه نمی‌داند: «این کار در گرو همکاری، مشارکت، پذیریش مسوولیت مشترک و هدف مشترک و اقدام و عمل همه دستگاه‌ها و وزارتخانه‌های مرتبط با آب امکان‌پذیر است. شرایط کشور به نحوی است که ما نباید یکدیگر را متهم کنیم. آب یک ماده فرابخشی و بین بخشی است و همه دستگاه‌ها باید عزم جدی به خرج دهند تا این مسائل و مشکلات را حل کنند.» او تصمیم‌ها و تشکیل کارگروه ملی سازگاری با کم‌آبی اشاره می‌کند: چهار وزیر، وزیر نیرو، وزیر جهاد کشاورزی، وزیر صنعت و معدن، سازمان محیط‌زیست و سازمان برنامه و بوده عضو ای کارگروه هستند. این کار مشترک با هدف مشترک برای سازگاری با شرایط کم‌آبی تشکیل شده است؛ بنابراین فرصتی است برای کشور تا به‌جای متهم کردن یکدیگر، دستگاه‌ها با هم کار کنند. برنامه‌ها و مسوولیت مشترک داشته باشند. فهمی معتقد است که موفقیت این کارگروه درگرو، پذیرش کم‌آبی کشور است: «یک عزم ملی و همگانی برای این موضع را می‌طلبد. همه دستگاه‌ها باید از همه منافع موضعی و بخشی دست بکشند و به نجات ایران فکر کنیم. اگر این واقعاً محقق شود، می‌توان به فکر موفقیت بود.» او البته عنوان می‌کند: «تمام این راه‌حل‌ها هم درگرو اصل مشارکت است. مشارکت همه، هم مردم و هم دستگاه‌های ذی‌ربط است. این مشارکت در صورتی به ثمر می‌رسد که حقوق مردم در این میان دیده شود. یکی از حُسن‌های این کارگروه تصمیمات از استان‌ها به پایتخت آمد؛ یعنی تصمیمات از پایین به بالاست، شاید این حل مساله تا حدودی با روش‌هایی که در قبل بوده است، مؤثر و کمک‌کننده باشد.»
او تاکید می‌کند: «این تعامل نیاز به برنامه‌ریزی راهبردی تعاملی دارد.»
نظر شما