سلامت نیوز:نه مثل قطع شدن درختان جنگل‌های هیرکانی پر سر و صدا است، نه مثل خشکسالی به چشم می‌آید. خیلی آرام و بی سر و صدا رخ می‌دهد و ایران را در سال دو میلی‌متر کوتاه‌تر می‌کند.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از ابتکار،طبق برآوردها باد و آب در سال حدود ۲ میلیارد تن معادل 7.16 تن در هکتار خاک ایران را فرسایش می‌کند، بدون آنکه ایرانیان آن را درک کنند یا به چشم ببنید؛ اتفاقی که البته در سال‌های اخیر به واسطه خشکسالی و نبود آب شدت بیشتری یافته است. شاید خوزستانی‌ها فرسایش خاک را بیش از همه درک کرده باشند. آنهایی که ریه‌های‌شان گاه از خاک سرزمین‌شان پر و خالی می‌‌شود.
اما اثرات فرسایش خاک به همین جا ختم نمی‌شود.

«رسوب‌گذاری بیش از ۲۳۶ میلیون متر مکعب در مخازن پشت سدها، حدود ۵۰۰ میلیون متر مکعب در شبکه‌های آبیاری و زهکشی مدرن و سنتی، از دسترس خارج شدن هزاران هکتار اراضی مزروعی و در معرض خطر سیل قرار گرفتن حدود ۲۵۵ شهر معادل 5.41 درصد کل شهرهای کشور، ۸۶۵۰ پارچه‌آبادی معادل 7.12 درصد آبادی‌های کشور و حدود یک میلیون هکتار از اراضی زراعی شامل باغات، اراضی آبی و دیم واقع در دشت‌ها و حاشیه رودخانه‌ها، ۲۰ هزار رشته قنات و بخش قابل ملاحظه‌ای از جاده‌ها و راه‌های ارتباطی» از پیامدهای مخرب این آسیب زیست محیطی است که خیلی بی‌سر و صدا اتفاق می‌افتد.

عوامل شدت بخشیدن فرسایش خاک در ایران
در بعضی موارد، فرسایش خاک طبیعی است اما انسان با فشار بر جنگل، مرتع، خاک و زمین و روند روزافزون شهرنشینی سبب فرسایش بیشتر آن شده است. فرسایش خاک می‌تواند پیامدهای جدی برای محیط زیست داشته باشد، چه زمین شما قابل استفاده باشد یا غیر قابل استفاده. معمولا چون 120 میلیون هکتار از 165 میلیون هکتار کشور را کوه‌ها و دشت‌های نزدیک به کوهستان تشکیل می‌دهند، فرسایش آبی در ایران غالب است.

به غیر از احتساب پهنه‌های آبی مثل ارومیه در مابقی مناطق بیابانی و کویری مانند زابل فرسایش بادی غلبه دارد. اما چه عواملی فرسایش خاک را در ایران شدت بخشیده‌اند.

از عمده‌ترین دلایل فرسایش شدید خاک در کشور، از بین بردن پوشش گیاهی، کشت بر روی اراضی شیبدار، تغییر شدید کاربری اراضی، گسترش بیابان‌زایی و میزان بارندگی سالانه بسیار ناچیز باعث شده‌اند تا کارشناسان زنگ خطر فرسایش خاک را در کشور به صدا درآورند و بر لزوم توجه ویژه به حفاظت آب و خاک برای دستیابی به توسعه پایدار تاکید کنند.

آنان توجه به روش‌های سنتی، حفاظت آب و خاک، بهره برداری بهینه از منابع و آمایش سرزمین را برای کنترل روند فرسایش خاک ضرورتی اجتناب ناپذیر می‌دانند و در عین حال معتقدند کاهش پیامدهای زیانبار تخریب و فرسایش خاک علاوه بر اجرای طرح‌های اصولی و زیربنایی و عزم ملی به فرهنگ‌سازی و آموزش توده‌های مردم از طریق تشکل‌های مردم نهاد مورد نیاز است.

راه‌هایی که می‌توان از فرسایش جلوگیری کرد
با این حال موارد متعددی وجود دارد که می‌تواند جلوی این رویداد ترسناک را بگیرد.‌ در شرایط خشکسالی قطعا چمن کاری و آبیاری این پوشش گیاهی یا حتی رها کردن زمین‌هایی مثل زمین‌های کشاورزی بایر به حال خود نوعی حماقت به حساب می‌آید. چرا که کاشت پوشش گیاهی آب‌بر در زمان بی‌آبی سبب هدر رفتن منابع می‌شود و رها کردن زمین بدون پوشش گیاهی می‌تواند سبب فرسایش خاکی و وقوع طوفان‌های گرد و غبار شود. پس بهترین راه حل چیست؟ مالچ پاشی یکی از بهترین روش‌های جلوگیری از فرسایش خاک است؛ راهی موقت که می‌تواند خاک را پوشش دهد.

مالچ بر چند نوع بوده و آنچه بیشتر در کشور، در مبحث کنترل فرسایش بادی و جلوگیری از گرد و غبار مطرح است، مالچ نفتی است. مالچ نفتی مزایای زیادی داشته و روشی موثر در جلوگیری از حرکت شن های روان است. اما این ماده اثرات سوء محیط زیستی نیز دارد که استفاده از آن را محدود به شرایط خاصی می‌کند. پوشش گیاهی و هوموس نیز در جلوگیری از هر دو نوع فرسایش (آبی و بادی) بسیار موثر است.

برای جلوگیری از فرسایش خاک در درجه اول باید هدف ایجاد پوشش گیاهی باشد. اما بدیهی است که در بعضی نقاط، شرایط طبیعی طوری است که امکان روییدن گیاه نیست ولی در هر حال باید اقداماتی در زمینه جلوگیری از فرسایش خاک صورت گیرد. در این شرایط بایستی از فکر ایجاد پوشش گیاهی در آن منطقه منصرف شد و روش های دیگری را برای نفوذ دادن آب در زمین (در فرسایش آبی) و تثبیت خاک در فرسایش آبی و بادی در پیش گرفت.

به عنوان مثال حفر جوی ها یا بانکت‌ها در دامنه کوه ها در جلوگیری از فرسایش آبی و استعمال مالچ نفتی در تثبیت ماسه‌های روان می تواند در فرسایش خاک موثر باشد.

لازم به ذکر است که اقدامات لازم درباره جلوگیری از فرسایش خاک و انتخاب روش و به کار بردن وسیله صحیح برای مبارزه با آن باید با مطالعات و بررسی های دقیق و توجه به وضع اقلیمی و جغرافیایی و حتی اجتماعی منطقه مربوطه صورت گیرد، نه آن که یک فرمول و یک دستورالعمل برای مبارزه با فرسایش بادی برای کلیه نقاط به کار برده شود.