سلامت نیوز: یکی از فاخرترین آثار تاریخی کشور، چشمه علی یا نام قدیمی آن سورنا در شهرری است. کتیبه فتحعلی‌شاه و چشمه هشت‌هزار‌ساله با اعتقادات مردم عجین شده، همگی جزو محوطه‌ای تاریخی و یکی از مناطق نمونه گردشگری تهران هستند
به گزارش سلامت نیوز به نقل از ارمان،که نام باستانی چشمه‌اش «سورینی» و احتمالا منسوب به دودمانی بزرگ در دوره اشکانیان و ساسانیان است، اما بعدها به یاد امام علی (ع) به چشمه علی معروف شد. این منطقه یکی از مناطق گردشگری و تاریخی شهر تهران محسوب می‌شود. این میراث ارزشمند در سال ۱۳۱۳ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و در مجاورت خود میزبان آثار دیگری از جمله باروی ری یا همان دیوار دفاعی در زمان جنگ و کتیبه فتحعلی‌شاه قاجار است که البته به‌صورت جداگانه واجد ارزش شناخته شده و به ثبت رسیده است.
اگر از گذشته مسئولان امر از ظرفیت گردشگری و تفریحی این منطقه بیش از پیش استفاده می‌کردند، طبیعتا این منطقه یکی از قطب‌های گردشگری تهران محسوب می‌شد، اما هم‌اکنون این چشمه روزهای خشکی را می‌گذراند.
در یک‌سال اخیر خبر خشکی چشمه علی به کرات از سوی مسئولان امر به گوش می‌رسد. در گذشته مردم منطقه چشمه علی شهر ری این آب را مقدس می‌دانستند و روزهای قبل از نوروز فرش‌های خود را در آن می‌شستند با این نیت که ناپاکی را از زندگی خود دور کنند. باید دانست که هر اقدامی در زمینه خشکی یا هر اتفاق محیط‌زیستی دیگر به‌دلیل نارسایی‌های امروز و دیروز بروز نمی‌کند، بلکه این اتفاق نتیجه سال‌ها بی‌توجهی و اغماض به این منطقه بروز کرده است.
در این‌باره شهریور 96، رئیس نمایندگی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرری گفت: « دبی آب در محوطه کم است، هر چند آب به‌دلیل برداشت‌های آب زیرزمینی و ایجاد چاه‌های کشاورزی توسط مردم به مرور در همه جا کم شده بود، اما در چشمه علی شهر ری به‌طور ناگهانی متوجه شدیم که آب در این منطقه تاریخی طبیعی خشک شده است.»
به گزارش ایسنا، مصیب رحیم‌زاده با تاکید بر لزوم انجام مطالعات زمین‌‌شناسی برای پی بردن به‌علت کم‌آبی ادامه داد: «میراث فرهنگی باید در مکاتبه با دستگاه‌های دولتی از زمین شناسان بخواهد تا در اسرع وقت زودتر مطالعات زمین‌‌شناسی را در این منطقه انجام دهند تا به نتیجه قطعی و علت دقیق این قضیه برسیم.»
این در حالی است که تمام حقابه چشمه علی متعلق به زمین‌های کشاورزی شهرک علایین شهرری است که با توجه به دوران خشکسالی و زیر کشت رفتن ۴۰۰ هکتار از اراضی این منطقه، صنعت اکسیژن ساز روزهای آلوده تهران رو به نابودی است. در روزهای اخیر هم رئیس ایکوم ایران که اخیرا از محوطه چشمه علی شهرری دیدن کرده بود، گفت: « تا امروز ندیده بودم چشمه علی شهرری به این مرحله از خشکی برسد.»
سید احمد محیط طباطبایی با بیان اینکه پیش از این و در زمان‌هایی که اعلام می‌شد چشمه علی شهرری خشک شده، حداقل یک حوضچه آب کم در وسط دریاچه هنوز وجود داشت، تاکید کرد: « هرچند امروز به چشم خودم دیدم که یک قطره آب هم در این محوطه تاریخی طبیعی دیگر وجود ندارد، چشمه درست در مقابل کتیبه «فتحعلی شاهی» خشکِ خشک است.»
مترو، چشمه علی را خشک کرد
یک عضو شورای شهر تهران به خبرنگار «آرمان» گفت: قبل از احداث شرکت مترو باید مطالعات لازم را برای حفاری و احداث خط شش مترو انجام می‌دادند. این در حالی است که دست‌اندرکاران احداث مترو بدون مطالعه جوانب کار یا به‌دلیل مطالعات سطحی و غیرکارشناسی اقدام به احداث مترو و ایجاد خط مترو در این محدوده کردند. حسن خلیل آبادی تصریح کرد: یک چشمه با قدمت چندین‌هزار‌ساله به‌دلیل اقدامات بی‌اساس و غیرکارشناسی خشک شده است.
باید دانست که این خطه در خاطرات گردشگران یکی از چشمه‌های پر رونق کشور بوده است، اما امروزه خشک شدن آن خسارت‌های متعدد به میراث فرهنگی و تاریخی شهر ری و کشور زده است. او درباره تنها راهکار حل‌و‌فصل این آسیب در شهر ری می‌گوید: در این شرایط باید شرکت مترو با به‌کارگیری مهندسان و مشاوران در حوزه آب، آبخیزداری و دیگر متخصصان در حوزه زمین، خاک و.... بتواند سرریزهایی که به چشمه علی وصل می‌شده را در اسرع وقت بازسازی کرده و از تخریب بیش از پیش این منطقه جلوگیری کند.
این عضو شورای شهر تهران با بیان اینکه اگر روند احداث مترو به این شکل پیش‌رود در آینده نزدیک چشمه علی باقی نمی‌ماند، تاکید می‌کند: در گذشته از این چشمه برای شنا، شستن فرش و... استفاده می‌شد و در پایین دست آن 400هزار هکتار از اراضی کشاورزی از طریق این چشمه آبیاری شد و کشاورزی در آن منطقه رونق داشت، طبیعتا اگر امروز آب چشمه علی به این چشمه برنگردد کشاورزی در روستای علایین نابود می‌شود. به‌گفته او در این روند اراضی کشاورزی به بیابان تبدیل شده و بر منابع تولید ریزگرد داخلی افزوده می‌شود.
او درباره اقدامات شرکت مترو برای احیا چشمه خشکی می‌افزاید: قرار است با محسن هاشمی، ریاست شورای شهر تهران و مسئول شرکت مترو در اسرع وقت جلسه‌ای برگزار تا مشکلات این محدوده برطرف شود. به‌گفته او باید دانست شرکت حفاری مترو ضمن آسیب رساندن به گذرگاه‌های آب چشمه علی و به تبع آن ورود آب چشمه به تونل مترو در یک اقدام غیرمنصفانه آب حاصل از این نشتی را با پمپ‌های چندگانه به جریان فاضلاب شهری منتقل می‌کند و البته که این فقط آغاز ماجرا بوده است.
به محیط‌زیست پایتخت جفا نکنید
یک کارشناس محیط‌زیست درباره وضعیت رسیدگی به چشمه علی به خبرنگار «آرمان» می‌گوید: مدیریت شهری تمامی نقشه‌های شهر تهران را در دست دارد، اما شرکت مترو به‌دلیل اقدامات غیرکارشناسی و بی‌توجهی به اولویت‌های محیط زیستی چشمه علی را به‌عنوان منبع کشور از بین برده است.
این در حالی است که از گذشته این چشمه برای فتحعلی شاه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود، به‌نحوی که او در آن محدوده سنگ نوشته‌ای از پادشاهان قاجار به نشان برکت قرار داد. نرگس روحانی می‌افزاید: تاکنون شورای شهر تهران و کمیته محیط‌زیست آن به این مساله محیط‌زیستی شهر تهران بها نداده است.
این کمیته باید مساله تالاب‌های اطراف تهران و چشمه‌های این کلانشهر را در اولویت اقدامات خود قرار دهد و به شکل کاربردی با این مساله برخورد کند. به‌گفته او چشمه‌علی قرن‌ها در این منطقه بوده است و دلایل از بین رفتن این سرمایه محیط‌زیستی باید مشخص شود.
به‌گفته او سازمان‌های آسیب زننده به این چشمه باید با اقدامات کارشناسی شده وضعیت چشمه را به حالت اول بازگردانند. در این شرایط اعضای شورای شهر تهران به‌ویژه کمیته محیط‌زیست باید متولی احیای این چشمه باشند. به‌گفته او مدیران شهری در زمینه محیط تهران باید بیش از پیش دغدغه‌مند باشند. برای نمونه هم‌اکنون اغلب تالاب‌های تهران خشک شده و برای هیچ‌یک از آنها تاکنون حقابه محسوب نمی‌شود.
این کارشناس محیط‌زیست درباره روند رسیدگی به وضعیت محیط‌زیستی شهر تهران تاکید می‌کند: با بروز هر گونه نارسایی در محیط‌زیست پایتخت شورای شهر تهران مساله را به شهرداری تهران واگذار کرده و این سازمان هم مساله را به اداره محیط‌زیست ارجاع می‌دهد. با این تفاسیر اقدام مناسبی انجام نمی‌شود. به‌گفته او از دیگر نارسایی‌های شهر تهران می‌توان به وضعیت قنات‌ها اشاره کرد.
برای مثال در محله عودلاجان به‌عنوان یکی از مناطق قدیمی شهر تهران منطقه‌ای به‌عنوان امام‌زاده یحیی وجود دارد، به‌دلیل وجود قنات هر گونه ساخت‌و‌ساز در آن خطه ممنوع است. مردم آنجا هم با این مساله تعامل کرده و فقط به بازسازی منزل خود بسنده می‌کنند. به‌گفته این کارشناس محیط‌زیست در دانشکده محیط‌زیست دانشگاه تهران یک شاخه قنات وجود دارد و همچنان از آن دیگر قنات‌ها سرازیر می‌شود. باید دانست که شهر تهران پر از قنات‌های متعدد است.
در این شرایط از کمیته محیط‌زیست شورای شهر تهران انتظار می‌رود تا متولی نگهداری و حفاظت از این میراث طبیعی باشند، چون در اطراف تهران به‌غیر از چند پارک ملی و قنات سرمایه محیط‌زیستی دیگری وجود ندارد. برای مثال پارک ملی سرخه حصار در یک دوره شکارگاه سلطنتی بود، این پارک چقدر باید از دست مسئولان جفا بکشد. برای مثال 20 سال قبل یک بخش از این پارک به کارمندان وزارت جهاد کشاورزی داده شد.
هم‌اکنون برای افزودن هفت کیلومتر به بزرگراه شهید شوشتری طرحی با این عنوان مطرح شده که بزرگراه شهید شوشتری از زیر پارک بگذرد، در حالی که در آن خطه قوچ، میش البرزی و آهو قرار دارد. روحانی تاکید می‌کند: هرگونه اغماض در این زمینه باعث از بین رفتن محیط‌زیست این منطقه می‌شود. در این شرایط از شهرداری و شورای شهر تهران انتظار فعالیت در حوزه محیط‌زیست و نگهداری از سرمایه این شهر را خواستاریم.
به‌گفته او با توجه به اقدامات ضد محیط‌زیستی که تاکنون انجام شده باید گفت که تمامی سرمایه این شهر فقط برای حمل‌ونقل و خودرو هدر می‌رود. به بیان دیگر سرمایه این شهر فدای خودرو و بلوک‌های سیمانی تحت عنوان برج و بلند مرتبه سازی می‌شود. این درحالی است که در هیچ‌یک از کشورهای دنیا به این میزان در حق محیط‌زیست جفا نمی‌شود.
نظر شما