سلامت نیوز-*محمد درویش: تا امروز، تصور غالب این بود که بافت مغزی از نوعی مصونیت در برابر آثار سوء آلودگی هوا برخوردار است، اما محققان یک مرکز پژوهشی در لس آنجلس، اینک همه باورهای قبلی را زیر سؤال برده‌اند.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از همشهری، درحقیقت، با توجه به یافته‌های پژوهشی متعدد در طول نیم قرن اخیر، هیچ شکی وجود ندارد که آلودگی هوا و ذرات سمی و معلق موجود در آن، آشکارا میزان ابتلا به بیماری‌های ریوی، قلبی، سکته مغزی و سرطان ریه را افزایش می‌دهد. اما دانشمندان تاکنون بر این باور بوده‌اند که مغز از طریق یک سپر محافظ موسوم به سد خونی - سامانه‌ای هوشمند که مواد ناآشنا و برخی از پیام‌های رسانه‌ای عصبی را پیش از گردش در مغز، فیلتر می‌کند- تحت حمایت قرار دارد. اما اینک پژوهش جدید محققان یک مرکز پزشکی ( Cedars Sinai ) در لس‌آنجلس نشان می‌دهد بسیاری از فلزات سنگین که در هوا وجود دارند، می‌توانند به بافت مغز راه یافته و خطرآفرین شوند. برای درک بهتر از نحوه اثرگذاری آلودگی هوا بر مغز، دکتر جولیا لیوبیمووا، مدیر مرکز تحقیقات پزشکی نانو -Nanomed icine- هوایی را با مواد شیمیایی مشابه که در ریورساید/کالیفرنیا، در محدوده شهر لس‌آنجلس وجود دارد، تولید کرد. او و همکارانش در محیطی آزمایشگاهی، اثر این هوای آلوده را روی گروهی از جوندگان - در دوره‌های زمانی 2هفته‌ای، 3‌ماه و 12ماه- بررسی کردند. پس از بررسی مغز این جانوران، پژوهشگران مقدار بالاتری از فلزات سنگین مانند کادمیوم، کبالت، سرب، نیکل، وانادیوم و روی را در بافت مغز جانورانی که به‌مدت یک‌ماه و بیشتر تحت هوای آلوده قرار گرفته بودند، کشف کردند. نگران کننده‌تر اینکه ذرات درشت‌تر آلاینده‌ها، ژن‌های خاصی را در مغز تغییر داده بودند. خانم لیوبیمووا می‌گوید: «در آغاز من تردید داشتم که ما کلا چیزی کشف کنیم. برای مثال یک نفر که سیگار می‌کشد، ٢٠ سال  زمان می‌برد تا به سرطان ریه مبتلا شود. به همین دلیل من مطمئن نبودم که ما 3، 6یا 12‌ماه تحت شرایط نامبرده چنین تغییراتی در مغز جانوران در سطح ژنتیک پیدا کنیم. من با کشف اینجور تغییرات بسیار غافلگیر شدم.»

این فلزات سنگین چگونه راه خود را به‌رغم سد خونی موجود به مغز باز می‌کنند؟ ذرات درشت از طریق ریه‌ها که ذرات آلاینده را جذب می‌کنند و به جریان خون انتقال می‌دهند، ظاهرا به‌نحوی سد خونی مغز را درهم می‌شکنند، که احتمالا به‌دلیل فشار خون بالا، التهاب بافت یا دیگر استرس‌ها تضعیف شده است. ذرات تنفس شده از طریق بینی به همراه عصب بویایی راه مستقیم تری به مغز دارند و احتمالا بدین‌وسیله نیز انباشته می‌شوند. این فلزات با رسیدن به مغز، موجب التهاب می‌شوند، برخی ژن‌ها را-به‌ویژه آنها که غدد بدخیم و خوش‌خیم به‌وجود می‌آورند-تغییر می‌دهند و دیگر ژن‌هایی که احتمالا در پیدایش بیماری‌های دژنراتیو مانند پارکینسون، آلزایمر و از این قبیل سهیم هستند-آنچه دیگر پژوهش‌های اخیر نیز نشان داده‌اند.

خواننده عزیز ستون قلم سبز:کشف جدید دانشمندان در مرکز تحقیقاتی لس آنجلس، آشکارا خطر آلودگی هوا را به‌ویژه در مراکز صنعتی متراکم کشور چون پارس‌جنوبی، عسلویه، بندر امام و کلانشهرهایی چون تهران، اراک، مشهد، تبریز، کرج، اصفهان، زابل و اهواز نشان می‌دهد که در معرض آثار متناوبی از آلاینده‌های سمی، فلزات سنگین و ذرات کوچک‌تر از۲.۵ میکرون قرار دارند. به‌نظر می‌رسد، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی که برخوردار از مستعدترین نیروهای متخصص کشور است، باید هرچه سریع‌تر با بازنگری در مطالعات و ارزیابی‌های خود، خسارت واقعی آلودگی هوا را به زبان اقتصاد رایج بر کشور محاسبه و اعلام کند. شاید در آن صورت، دیگر لازم نباشد برای نمایندگان در صحن بهارستان استدلال‌ها و توجیهات بیشتری ارائه شود تا آنها برای  مهار خودرومحوری در مبلمان شهری، پایان دادن به مصیبت فلرها در پالایشگاه‌ها، ترویج دوچرخه سواری و حمایت از سرمایه‌گذاری در ساخت دوچرخه‌های معمولی و هیبریدی در کشورمقررات جدی‌تری وضع کنند. این تأسف آور است در کشوری که با بحران ترافیک، آلودگی هوا و کم تحرکی شدید روبه‌روست و پیوسته دم از ساده زیستی می‌زند، همچنان دوچرخه در شمار کالاهای لوکس گمرک قرار داشته باشد.
* کارشناس محیط‌زیست