سلامت نیوز: عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشكی اصفهان گفت: ایرانیان كمتر از نیازشان لبنیات مصرف می‌كنند و مردم به جای 240 گرم لبنیات، 128 گرم روزانه مصرف می‌كنند.

به گزارش  فارس، روند روز افزون بیمار‌ی‌های غیر واگیر در اكثر نقاط جهان در حال گسترش است. شیوع سكته‌های قلبی و مغزی، افزایش فشار خون، دیابت، انواع سرطان‌ها و سایر بیماری‌های غیر واگیر كه یكی از عوامل مهم و زمینه‌ساز آن تغییر شیوه‌های زندگی و عمدتاً رژیم غذایی و الگوی مصرف غذا به شمار می‌رود.

بیماری‌های غیر واگیر موجب كاهش طول عمر می‌شوند و همچنین هزینه‌ درمانی سنگینی را به نظام سلامت وارد می‌كند و 60 درصد مرگ و میر افراد به دلیل شیوه زندگی و بیماری‌های غیر واگیر مانند بیماری‌های قلبی و عروقی، دیابت، چاقی، سرطان و بیماری‌های تنفسی است.

* مردم ایران روزانه به 2070 كالری نیاز دارند

مرتضی صفوی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشكی اصفهان در گفت‌و‌گوی تفصیلی درباره سبد غذایی خانوار و میزان مصرف موادغذایی توسط خانواده‌ها می‌گوید: طبق آمار سازمان جهانی بهداشت مردم ایران روزانه به 2070 كالری نیاز دارند و طبق مطالعاتی در كشور صورت گرفته است مردم ایران روزانه 52 گرم گوشت سفید و قرمز مصرف می‌كنند كه این میزان باید 98 گرم باشد.

*مردم به جای 240 گرم لبنیات، 128 گرم روزانه مصرف می‌كنند

به گفته وی مردم ایران روزانه نیازمند 240 گرم لبنیات دارند اما میزانی كه مردم روزانه مصرف می‌كنند 128 گرم است كه این آمار تأمل بر انگیز است و همچنین روزانه به 50 گرم چربی و روغن مصرف می‌كنند ولی نیاز آنها به چربی و روغن 35 گرم است.

*ایرانیان به جای 390 گرم روزانه 466 گرم نان و غلات مصرف می‌كنند

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشكی اصفهان می‌افزاید: نیاز افراد به نان و غلات روزانه 390 گرم است كه میزان مصرفی مردم 466 گرم است و همچنین هر ایرانی نیازمند روزانه 280 گرم سبزیاست ولی 214 گرم در روز میوه و سبزی مصرف می‌كند و همچنین نیازمند 260 گرم میوه هستند كه 186 گرم مصرف می‌كنند، این رقم تأمل برانگیز است و با توجه به اینكه قیمت میوه و سبزی آنجنان بالا نیست ولی كاهش مصرف این گروه غذایی نمی‌تواند مناسب باشد.

صفوی می‌گوید: با توجه به میزان مصرف مواد غذایی كه بیان شده است، مصرف گروه نان و غلات، چربی، روغن و شكر، بسیار بیشتر از حد مورد نیاز است كه می‌تواند یكی از عوامل شیوع چاقی و به دنبال آن ابتلا به بیماریهای قلبی - عروقی و سرطان‌ها باشد و همچنین مصرف سبزی‌ها، گوشت و لبنیات بسیار كمتر از حد مورد نیاز بدن افراد است.

وی اضافه می‌كند: ایران نیز دچار مشكلات تغذیه‌ای بسیاری است و مشكلات ناشی از سوء تغذیه به شكل كوتاه قدی، كم وزنی و لاغری در كودكان زیر 5 سال كشور و كمبود ریزمغذی‌ها در افراد جامعه وجود دارد و پرخوری و تغییرات الگوی مصرف غذا به صورت افزایش مصرف مواد قندی و چربی موجب افزایش شیوع بیماری‌های مزمن شده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشكی اصفهان می‌افزاید: مهمترین عوامل خطری كه در بروز و شیوع این بیماری‌ها مانند پرفشاری خون، كلسترول بالا، چاقی، بی‌تحركی، مصرف ناكافی میوه و سبزی و استعمال دخانیات كه بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت موجب بروز بیش از نیمی از بار بیماری‌ها در جهان هستند، با اصلاح شیوه زندگی می‌تواند بهبود پیدا كند.

صفوی می‌افزاید: نقش الگوی صحیح مصرف مواد غذایی و پیشگیری از این بیماری‌ها به اثبات رسیده است. الگوی نامتعادل مصرف برخی از غذاها مانند چربی‌ها و روغن‌ و شكر موجب بروز بیماری‌های غیرواگیر شده است. آگاهی‌های تغذیه‌ای و ایجاد رفتارهای مناسب تغذیه‌ای می‌تواند در كاهش این بیماری‌ها مؤثر باشد.

*كمیت و كیفیت الگوی غذای مصرفی نیز متضمن سلامت تغذیه‌ای جامعه است

وی می‌گوید: بیماری اسراف از لحاظ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، آسیب‌ها و مشكلات گوناگونی به وجود می‌آورد و می‌تواند آینده كشور را تهدید كند. توجه به اینكه غذا و تغذیه از ابعاد اساسی زندگی، سلامت و رفاه در جامعه است، تأمین غذای كافی و توجه به كمیت و كیفیت الگوی غذای مصرفی نیز متضمن سلامت تغذیه‌ای جامعه است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشكی اصفهان اضافه می‌كند: انجام مطالعات الگوی مصرف مواد غذایی در ایران توسط انستیتو تحقیقات تغذیه، مركز آمار، وزارت كشاورزی، بانك مركزی، وزارت اقتصاد و دارایی و سایر نهادهای مرتبط با مسئله غذا و تغذیه، بیش از 30 سال سابقه داشته و از سال 1350 حركت‌هایی برای برنامه‌ریزی تغذیه آغاز شده و تاكنون نیز ادامه دارد.

صفوی می‌افزاید: مطالعات جامع در سطح ملی در زمینه الگوی مصرف مواد غذایی در ایران، به روش غیر مستقیم شامل ارزیابی وضعیت تغذیه‌ای كشور طی سال‌های 1368 تا 1380 با استفاده از ترازنامه غذایی توسط مركز مطالعات برنامه‌ریزی و اقتصاد كشاورزی و برآورد الگوی غذای مصرفی بر اساس اطلاعات هزینه خوراك خانوار توسط مركز آمار ایران است.

وی می‌گوید: بررسی الگوی غذای مصرفی خانوارها به روش مستقیم، برای نخستین‌ بار در سال 1342 توسط انستیتو خواربار و تغذیه ایران به روش ثبت و توزین 5 روزه و طرح جامع مطالعات مصرف مواد غذایی و تغذیه در كشور (سال‌های 69 تا 74) بر روی 5 هزار 553 خانوار شهری و روستایی انجام شد.

* الگوی مصرف مواد غذایی و تغذیه در ایران از كیفیت مطلوبی برخوردار نیست

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشكی اصفهان می‌افزاید: جمع‌بندی و ارزیابی بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد كه الگوی مصرف مواد غذایی و تغذیه در ایران از كیفیت مطلوبی برخوردار نیست. روند تغییرات ایجاد شده در الگوی غذای مصرفی برای افزایش مصرف قند و شكر، روغن و چربی و مصرف ناكافی سبزی و میوه، شیر و لبنیات و گوشت است.

صفوی می‌گوید: از طرف دیگر روند افزایش شیوع چاقی و بیماری‌های مزمن مرتبط با رژیم غذایی، همزمان با مشكلات ناشی از كمبود انرژی و پروتئین، آهن و سایر ریزمغذی‌های دریافتی نشان دهنده آن است كه عدم تعادل در الگوی غذای مصرفی به عنوان یك عامل خطر سلامت تغذیه‌ای افراد جامعه ایرانی حائز اهمیت است و مستلزم تدوین سیاست‌ها و برنامه‌ریزی اصولی در زمینه غذا و تغذیه است.

وی اضافه می‌كند: تدوین برنامه الگوهای مصرف، به ویژه الگوی مصرف مواد غذایی در برنامه‌های توسعه كشور از اولویت‌های كشور بوده است و دولت به انجام آن موظف شده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشكی اصفهان می‌گوید: همچنین برنامه‌ریزی غذا و تغذیه از جمله محورهای اصلی و كلیدی مطرح شده بوده است. تدوین و تحلیل سیاست‌ها و برنامه‌ریزی اصولی غذا و تغذیه مستلزم دسترسی به اطلاعات به روز در زمینه الگوی غذای مصرفی است.

صفوی می‌افزاید: سیستم كارآمد و علمی جمع‌آوری داده‌ها، به عنوان ابزار كلیدی تولید اطلاعات مورد نیاز برای تصمیم‌گیری، سیاستگذاری و شناسایی چالش‌های تحقق اهداف توسعه ملی محسوب می‌شوند مجموع داده‌های الگوی مصرف مواد غذایی از جمله مهمترین ابزار سیستم اطلاعات چند بخشی است كه به عنوان راهنمای عملی حركت در راستای امنیت غذایی و تامین رفاه و سلامت جامعه در سطح ملی و محلی مطرح است.

وی اضافه می‌كند: تولید و عرضه غذا و امكان دسترسی تمام آحاد جامعه ایران به غذای كافی، مطلوب و سالم و برخورداری از سلامت تغذیه‌ای از برنامه‌‌های توسعه ملی ایران است و در این راستا دولت موظف به تدوین برنامه الگوهای مصرف به ویژه الگوی مصرف مواد غذایی با هدف ایجاد هماهنگی میان الگوی تولید، عرضه و مصرف در راستای تأمین نیازهای تغذیه‌ای و سلامت جامعه است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشكی اصفهان می‌گوید: تمام بخش‌های توسعه كه هر یك به نوعی در الگوی مصرف مواد غذایی دارای نفوذ هستند نیز به عنوان زیر مجموعه‌های دولت نقش اساسی در برنامه‌‌های غذا و تغذیه دارند و این امر نشان‌دهنده ضرورت توجه به نتایج مطالعات مختلف از جمله مطالعات الگوی مصرف مواد غذایی برای دسترسی به اطلاعات جامع در ابعاد مختلف غذا و تغذیه است.

وی می‌افزاید: در سطح استانی، شورای امنیت غذا و تغذیه استان‌ها با استناد به نتایج تحقیقات مختلف و داده‌های موجود در دیگر بخش‌های توسعه می‌تواند وضعیت الگوی مصرف مواد غذایی را تعیین كند و در تدوین سیاست‌های استانی، تولید و عرضه مواد غذایی و دستیابی به امنیت غذایی و ارزیابی سیاست‌ها و برنامه‌های اجرایی در زمینه غذا و تغذیه به عنوان بالاترین سطح اجرایی استان از این اطلاعات كمك بگیرد.

صفوی می‌گوید: توانمندسازی خانواده‌ها و جامعه به منظور ارتقای وضعیت تغذیه افراد خانواده بر اساس تجزیه و تحلیل صحیح اطلاعات و ارائه راهكارهای مناسب و كاربردی برای آموزش خانواده‌ها در سازمان‌هایی همچون صدا و سیما، آموزش و پرورش، كمیته امداد امام خمینی، بهزیستی، نهضت سواد‌آموزی و حوزه‌های علمیه می‌تواند موجب بالا رفتن كیفیت تغذیه باشد.

*ارتقای رشد كمی و كیفی تولیدات كشاورزی به منظور تأمین سبد مطلوب غذایی مهم است

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشكی اصفهان می‌افزاید: ارتقای رشد كمی و كیفی تولیدات كشاورزی به منظور تأمین سبد مطلوب غذایی، توجه به نتایج بررسی و كمبودهای مشاهده شده در ریزمغذی‌ها و پروتئین‌های حیوانی در هدفمند كردن تولید‌ها و سوق دادن امكانات تولید در بخش كشاورزی و دامپروری به سمت تولید مواد غذایی با ارزش‌تر مثل سبزی‌ها، میوه‌ها و حبوبات برای جبران ریز مغذی‌ها و تخم مرغ، مرغ و ماهی برای جبران كمبود پروتئین حیوانی نیز از دیگر راه‌كارهایی است كه می‌توان سبد غذایی خانواده را مطلوب كرد.

وی می‌گوید: در بخش بازرگانی توجه به تولید، توزیع و واردات مواد غذایی مفید و مناسب نظیر روغن مایع گلزا، خشكبار، میوه خشك و نیز بهبود كیفیت صنایع غذایی تكمیلی و تسهیل دسترسی به مواد غذایی مناسب در همه سطوح جامعه نیز از دیگر راه‌كارهای بهبود تغذیه مردم است.

*حمایت از صنایع و تولیدات غذایی موجب بهبود كیفیت سبد غذایی می‌شود

صفوی می‌افزاید: حمایت از صنایع و تولیدات غذایی نظیر شیلات و سویا در راستای بهبود وضعیت سبد غذایی با هزینه كمتر و تعیین روند تغییرات الگوی غذایی مصرفی و شناخت عوامل خطر رژیمی مربتط با بیماری‌ها و توجه به نتایج بررسی در ارتقای سلامت و ایمنی مواد غذایی در كلیه مراحل از تولید تا مصرف توسط نهادهایی همچون دانشگاه‌های علوم پزشكی كشور نیز از راه‌كارهای بهبود سبد غذایی خانواده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشكی اصفهان می‌افزاید: با توجه به اینكه محصولات لبنی اغلب به همراه غذاهایی مانند كیك‌ها، كلوچه‌ها و شیرینی‌ها و انواع غذاهای تهیه شده از گوشت و آرد مصرف می‌شوند، ممكن است به میزان مصرف این مواد توجه نشود و حتی ممكن است كمتر از نیاز بدن مصرف شود.

صفوی می‌گوید: ماده غذایی شیر تأمین‌كننده بسیاری از مواد مغذی اساسی از جمله ویتامین‌های گروه B و كلسیم است. شیر معمولاً به صورت كم چربی یا پر چربی مصرف می‌شود، ولی شیرهای با چربی بالاتر، از چربی اشباع‌شده و كلسترول بالاتری برخوردار هستند كه كالری بیشتری هم به بدن می‌رساند.

*به جای شیر كامل از شیر بدون چربی استفاده شود

وی می‌افزاید: ‏به‌طور كلی، باید سعی كرد، به جای شیر كامل از شیر بدون چربی استفاده كرد به دلیل اینكه كلسیم شیر كم‌چرب بهتر جذب می‌شود. اگر این تغییر به تدریج صورت گیرد بهتر است زیرا به این ترتیب میزان مصرف چربی اشباع، كلسترول و كالری كاهش پیدا خواهد كرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشكی اصفهان می‌‌گوید: اغلب مردم مصرف گوشت قرمز را كاهش می‌دهند و به جای آن پنیر بیشتر مصرف می‌كنند، در حالی كه پنیرها نیز از شیر كامل یا خامه تهیه می‌شوند و اغلب پنیرها در حالی كه از لحاظ كلسیم غنی هستند ولی چربی اشباع‌شده بالایی نیز دارند و همچنین كلسترول آنها نیز بالاست.

*گوشت قرمز، ماكیان و بیشتر پنیرها تقریباً مقدار مشابهی كلسترول دارند

وی اضافه می‌كند: گوشت قرمز، ماكیان و بیشتر پنیرها تقریباً مقدار مشابهی كلسترول دارند. ولی پنیرها اغلب از لحاظ چربی اشباع غنی‌ترند. همچنین پنیر منبع مناسبی مثل گوشت برای برخی ویتامین‌ها و املاح معدنی خصوصاً آهن نمی‌تواند باشد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشكی اصفهان می‌افزاید: ‏پنیرهایی كه از شیرهای چربی گرفته تهیه شده‌اند، معمولاً نسبت به پنیرهای طبیعی و ساخته شده از شیر كامل، از چربی اشباع‌شده و كلسترول كمتری برخوردارند و در هر صورت باید این را در نظر داشت كه پنیرها نیز كمتر از گوشت قرمز حاوی چربی نیستند و پنیرهایی كه عمل فرآیند روی آنها صورت گرفته از لحاظ چربی اشباع‌شده بالاتر و پنیرهای مصنوعی و كم چربی ممكن است چربی اشباع‌شده كمتری داشته باشند.

*گوشت‌های قرمز از چربی اشباع كمتری نسبت به بیشتر پنیرها برخوردارند

صفوی می‌گوید: گوشت‌های قرمز از چربی اشباع كمتری نسبت به بیشتر پنیرها برخوردارند. بنابراین باید از پنیرهای با چربی پایین و مصنوعی به جای نوع طبیعی و سخت آن استفاده شود. بهترین پنیرها، پنیری است كه دارای 7 تا 20‏ گرم چربی در هر 100 گرم باشد.

وی می‌افزاید: ‏اغلب مردم علاقه‌مند به بستنی هستند كه بستنی از شیر كامل و خامه درست می‌شود در نتیجه محتوی مقادیر قابل توجهی چربی اشباع‌شده و كلسترول است، البته احتیاج به حذف كردن بستنی نیست، ولی باید مقدار كمتری از آن مصرف شود و بهتر است از دسرهایی مانند شیرینی، ماست، شربت‌ها كه از لحاظ ‏چربی اشباع پایین هستند، استفاده شود.

صفوی می‌گوید: زرده تخم مرغ از نظر كلسترول بالاست و هر عدد تخم مرغ محتوی حدود 270 ‏میلی‌گرم كلسترول است كه بیش از سه زرده تخم مرغ در هفته نباید مصرف شود. همچنین از غذاهایی كه با زرده تخم‌مرغ فراهم می‌‌شود، نیز باید پرهیز شود. سفیده تخم مرغها حاوی كلسترول نیستند و می‌توانند جایگزین تخم مرغ كامل شوند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشكی اصفهان اضافه می‌كند: در تهیه غذا باید چربی‌های اشباع‌شده مانند كره كمتر استفاده شوند و می‌توان ‏از روغن‌های نباتی مایع كه از لحاظ چربی غیر اشباع بالاترند مانند گل رنگ، آفتابگردان، ذرت، زیتون، روغن‌های سویا و كنجد برای تهیه
روغن بادام می‌تواند به مقدار كم مصرف شود و لازم است از مارگارین‌ها و روغن‌هایی كه از لحاظ چربی غیر اشباع چندگانه غنی‌تر هستند استفاده شود.

وی می‌گوید: غذاهای متنوعی برای رفع نیاز انسان، روزانه مصرف می‌شود، انتخاب غذاها از گروه‌های مختلف غذایی صورت می‌گیرد كه از لحاظ مواد مغذی كه فراهم می‌كنند، تقسیم‌بندی می‌شوند. تعداد و اندازه هر لقمه غذا باید برای رسیدن و نگهداری وزن مطلوب تنظیم شود.

صفوی می‌افزاید: گوشت قرمز، ماكیان، ماهی و نرم‌تنان منابع مهم تامین پروتئین و سایر مواد مغزی در رژیم غذایی است. این غذاها در عین حال حاوی چربی اشباع‌شده و كلسترول است. جدول زیر نشان‌دهنده تفاوت‌های بین گوشت بی‌چربی و نمونه‌های پرچربی آنهاست. گوشت بدون چربی گوساله از نظر چربی اشباع‌شده پایین‌تر از گوشت دنده گوساله است. مرغ بدون پوست، چربی اشباع‌شده كمتری نسبت به مرغ با پوست دارد. ماهی از نظر چربی اشباع و كلسترول پایین‌تر از گوشت مرغ یا گوشت قرمز هستند. البته غذاهای با چربی كمتر، كالری كمتری نیز دارا هستند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشكی اصفهان اضافه می‌كند: برای پایین‌تر آوردن میزان كلسترول خون باید از گوشت‌های كم چربی و ماهی‌ها و ماكیان و نرم‌تنان كم چربی استفاده شود. باید به خاطر داشت كه تمامی این غذاها حاوی مقداری چربی اشباع‌شده و كلسترول می‌باشند. بنابراین مقدار مصرف این مواد نیز حائز اهمیت است.

وی می‌گوید: میزان توصیه شده برای مصرف این نوع گوشت‌ها و ماهی‌ها و ماكیان و نرم‌تنان حدود 180 گرم در هر روز است. برای تنوع لازم است به حبوبات خشك یا بقولات به‌عنوان غذای اصلی توجه شود. اگر به غذای حجیم‌تر و پركننده معده نیاز باشد با استفاده از ماكارونی با گوشت یا سبزیجات می‌توان آ ن را تكمیل نمود. خوردن غذاهای متنوع در روز مهم است زیرا غذایی كه از لحاظ چربی پایین است با سایر غذاها، ویتامین‌ها یا املاح معدنی، همگی متفاوت بوده و در رژیم غذایی ضرورت دارند.

در مورد گوشت قرمز، برخی مردم تصور می‌كنند كه گوشت با رگه‌های چربی خوشمزه‌تر از گوشت بدون رگه‌های چربی می‌باشد. به هر حال این برشهای خوشمزه همگی از نظر چربی بالا نیستند. به‌طور مئال برشهای گوشت بدون چربی حیوان اگر به‌طور مناسب طبخ شود از لحاظ چربی اشباع كمتر از گوشت با رگه‌های چربی می‌باشد.

گوشت گوساله، گاو و بره می‌توانند به ترتیب به عنوان ابتدائی، مناسب و خوب دسته‌بندی شوند. این درجه‌بندی بوسیلة مقدار رگه چربی در گوشت در نظر گرفته می‌شود. گوشت ابتدائی كه بالاترین درجه را داراست، بیشترین چربی را دارد در حالی كه گوشت مناسب رگه چربی كمتری دارد.

اگر چه تفاوت بین مناسب و خوب، كم است ولی گوشت خوب كمتر از آ ن چربی دارد. این نكته را باید به ذهن سپرد كه نیازی نیست گوشت قرمز به‌طور كلی از برنامه غذایی حذف شود. گوشت بی‌چربی از نظر آهن و پروتئین غنی است. زنان خصوصاً نبایستی از خوردن گوشت قرمز امتناع كنند، زیرا عواقبی چون كم خونی ناشی از كمبود آهن را بدنبال می‌آورد.

گوشت‌های پرچربی نبایستی مستمراً مصرف شود زیرا 60 تا 80 ‏درصد كالری آنها ناشی از چربی‌های اشباع‌شده می‌باشد. روی برخی از این گوشت‌ها مثل سوسیس و كالباس عمل فرایند انجام شده است. سایر اعضای بدن حیوانات مثل جگر و قلوه نسبتاً از لحاظ چربی پایین هستند ولی از لحاظ كلسترول بالا است.