سلامت نیوز:طبق آمارهای ارائه شده تاکنون 14 استان ایران از جمله تهران، کرمان، یزد، اصفهان، خراسان رضوی، همدان، فارس، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، سمنان، البرز، قزوین، مرکزی، اردبیل و گلستان با پدیده فرونشست زمین مواجه شدند.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایسنا ، تمامی کارشناسان حوزه آب و زمینشناسی بر این امر اتفاق نظر دارند که استفاده بیرویه از آبهای زیر زمینی و مدیریت نادرست آن عامل اصلی پدیده فرونشست زمین است. آمارها روند مصرف آب در ایران را بیشتر از استاندارد نشان میدهد. در حالی که ایران با متوسط نزولات جوی 260 میلی لیتر در سال، از کشورهای خشک جهان و دارای منابع آب محدود است. کارشناسان معتقدند سرانه منابع آب تجدید شونده هر ساله روبه کاهش میرود و پیشبینیها گویای این است که در سال 1400 رقم پیشبینی شده برای این حوزه بهحدود 800 متر مکعب کاهش مییابد. این آمار پایینتر از مرز کم آبی یعنی یک هزار متر مکعب است.
احتمال وقوع فروچاله در دشتهای کشور
مجری طرح احیا و تعادل بخشی منابع آبهای زیر زمینی کشور گفت: درکشور 320 هزار حلقه چاه غیرمجاز وجود دارد که تاکنون 10 هزار حلقه از آنها پلمب شده و برای پلمب بقیه آنها برنامههایی در نظر گرفته شده است، اما باید اعتبارات به حد کافی باشد. عبدا... فاضلی اظهارکرد: ایجاد فروچاله در زمین حاصل پیامدهای طبیعی یا دخالتهای انسان است.
او با بیان اینکه بیشتر فروچالهها در سطح دشتها اتفاق افتاده است، افزود: فرونشست زمین بر اثر بهرهبرداری بیش از حد از منابع آب زیر زمینی، پائین رفتن سطح آب و افت سطح آبهای زیر زمینی در داخل آبخوانها اتفاق میافتد و در واقع خالی شدن فضای تشکیلدهنده میان ذرات آبرفت از آب است که موجب میشود فشار بین منفذی برداشته شود و ذرات متراکم شده و فرو نشست رخ دهد. مجری طرح احیا و تعادل بخشی منابع آبهای زیر زمینی کشور تصریح کرد: اگر آبرفتها روی سفرههای کاستی(سفرههای متشکل از سنگ آهک)قرار گرفته باشند و اُپرات آهکی زیرسفرههای آهکی خالی شوند فروچاله ایجاد میشود.
فاضلی خاطرنشان کرد: درحالت عادی اگر سفرهها آبرفتی با افت سطح آب زیرزمینی ممتد و بیش از حد مواجه شوند، سطح زمین فرونشست پیدا میکند که پیامد آن فشرده شدن آبخوان و تراکم آن است که اجازه نمیدهد آبهای نفوذی ناشی از بارندگی داخل سفره نفوذ کنند و بیشتر به روان آبهای سطحی تبدیل شده و از دسترس خارج میشوند. او ظهور شکاف در سطح دشت و زمینهای کشاورزی که بسته بهمیزان فرونشست ممکن است شکاف عمیق تا 10ها متر عمق و چند کیلومتر طول داشته باشد، مختل شدن سیستمهای آبیاری و خسارت بهخطوط انتقال آب و لوله را برخی از پیامدهای فرونشست زمین دانست.
مجری طرح احیا و تعادل بخشی منابع آبهای زیرزمینی کشور خاطرنشانکرد: ایجاد فرونشست بهزیرساخت خسارت وارد میکند و ممکن است شکافهایی زیر اتوبانها، جادهها و ساختمانهای بزرگ رخ دهد همانند شهر دامنه در اصفهان که اکثر منازل ترکهای بزرگ در دیواره آنها صورت گرفته است و منازل تخریب شدند. فاضلی افزود: در برخی دشتهای استان همچون دشت خانمیرزا از شهرستان لردگان فرو نشست رخ داده و لولهزایی نیز صورت گرفته است، بهنحوی که لوله چاههای بهدلیل فرو نشست زمین، از زمین بیرون آمده است.
مجری طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی کشور تخریب چاهها و کاهش آبدهی آنها را نیز از پیامدهای فرو نشست زمین برشمرد. او ادامه داد: در حال حاضر در چهارمحال و بختیاری فروچاله وجود ندارد، اما اکثر دشتها اعم از دشتهای خانمیرزا لردگان، شهرکرد، بروجن با فرونشست مواجه هستند. عضو هیات مدیره شرکت آب منطقهای چهارمحال و بختیاری تصریح کرد: در بسیاری از نقاط کشور نیز پدیده فرونشست رخ داده و سازمان زمینشناسی در حال سنجش است که چه تعداد از دشتهای کشور با این پدیده روبهرو شدند. او خاطرنشانکرد: با خشکسالی بهرهبرداری از سفرههای آب زیرزمینی بیشتر میشود و سطح آب پایین میرود و همین امر پدیده فرونشست را تشدید میکند.
فاضلی اظهارکرد: هرچه بیشتر از سفرههای آب زیرزمینی برداشت شود، حجم مخزن آنها کاهش مییابد و املاح آن بیشتر و کیفیت آب آن بدتر میشود. او گفت: هر زمان تالاب و آبهای سطحی کاهش پیدا کرد، رطوبت از ذرات تشکیل دهنده سطح زمین گرفته میشود و در نهایت ریزگرد ایجاد میشود که این اتفاق در مرغ شهر شهرکرد و دشتهای جمال و جوانمردی لردگان رخ داده است و تبدیل به یک کانون ریزگرد شدند. مجری طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیر زمینی کشور تصریح کرد: تمام دشتهای در حال بهرهبرداری در چهارمحال و بختیاری دارای افت سطح آب زیر زمینی هستند و بهطور قطع با فرونشستهایی که در حال رخ دادن است، دشت شهرکرد با تهدید روبهرو است.
فاضلی با بیان اینکه فروچاله در جایی رخ میدهد که آبرفت زیرسفرههای آهکی همانند دشت کبودر آهنگ همدان قرار گرفته باشد، ادامه داد: در چهارمحال و بختیاری تهدید فروچاله وجود ندارد، اما سطح دشتها در حال پائین رفتن است. او افزود: بهرهبرداری از آبهای زیر زمینی عامل ایجاد فرو چاله و فرو نشست است که بخشی از این بهرهبرداری غیرمجاز است که موجب تشدید افت آبهای زیر زمینی میشود. این در حالی است که به اندازه توان سفرههای آب زیرزمینی اجازه برداشت داده شده که برخی از افراد بیش از مجوز خود برداشت میکنند و با حفر چاه غیرمجاز سطح آب پایین میرود. به گزارش ایسنا، فاضلی یادآور شد: درکشور 320هزار حلقه چاه غیرمجاز وجود دارد که امسال تاکنون 10هزار حلقه از آنها پلمب شده و برای پلمب بقیه آنها برنامههایی در نظر گرفته شده است، اما باید اعتبارات به حد کافی باشد.
اثرات فرونشست بر فعالیت گسلها
مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمینشناسی، زیستمحیطی و مهندسی سازمان زمینشناسی و اکتشافاتمعدنی کشور با تاکید بر اینکه فرونشست روی فعالیت گسلها اثری ندارد،گفت: هرچند فعالیت گسلها میتواند بر ایجاد فرونشست اثرگذار باشد. امیر شمشکی با بیان اینکه در برخی مناطق ساختار گسلها تعیین کننده نوع خاک میشود، ادامه داد: هرچند این امر عامل اصلی فرونشست زمین نیست و مشکل اصلی آنجایی است که در منطقهای که آبدهی مناسبی ندارد، اقدام بهکشت محصولات آببر میشود.
او اضافه کرد: بسیاری از کشورهایی همچون برزیل و هند که صادرات محصولات کشاورزی دارند، از آبهای زیر زمینی برداشت نمیکنند، اما در ایران حتی همان زمانی که رودها پر آب بودند، آبهای سطحی کافی نبوده و بهسمت احداث قنات حرکت کردیم. شمشکی با بیان اینکه آبهای قنوات کافی نبوده و اقدام بهبرداشت آبهای زیر زمینی شده است، اظهارکرد: حال این سوال مطرح است که آیا محصولات کشت شده بر اساس نیازهای کشور است؟ باید گفت که خیر؛ چرا که از الگوی کشت تبعیت نمیکنیم و الگوهای فعلی متناسب با کشور و آب و هوای آن نیست. برای تایید این گفته میتوان بهکشت محصولاتی اشاره کرد که در جایی کشت میشوند که بهدلیل نبود مصرف کننده، تخریب میشوند. این امر ناشی از بیبرنامگی در حوزه کشت محصولات کشاورزی است.
زنگهای هشداری که بهصدا درآمده است
این مقام مسئول در پاسخ به این سوال که کدام یک از دشتهای ایران در وضعیت هشدار فرونشست قرار دارند، گفت: دشتهای مرکزی و جنوب شرقی ایران که آبخوانها و آبهای سطحی مهمی ندارد، وضعیت متعادلی دارند، اما از سوی دیگر همه دشتهایی که از آنها بهعنوان دشتهای مهم کشور یاد و کشاورزی انجام میشود با مشکل فرونشست مواجه هستند.
نظر شما