سلامت نیوز: قبرهای لاکچری، میلیاردی و چند صدمیلیونی؛ حتماً این روزها درباره این موضوع و موارد اینچنینی در فضای مجازی یا دورهمیهایتان چیزهایی شنیدهاید. موضوعی به ظاهر ساده اما غریب که نقل مجالس مختلف است و حتی گاهی فکرکردن به آن زندگی را برای برخیها سخت است.
به گزارش سلامت نیوز، همشهری در ادامه نوشت: به نظر شما هزینه قبر و تدفین در بهشت زهرا(س) تهران چقدر است؟ آیا پرداخت آن از عهده همه برمیآید؟ اگر فردی امکان تأمین هزینهها را نداشته باشد، چه باید کند؟ با این سؤالها و کلی پرسش دیگر راهی مجموعه ۵۸۴ هکتاری بهشت زهرا(س) در نوزدهمین تکه پایتخت شدیم که برای خود شهری غیررسمی با محلههای مختلف به شمار میآید؛ شهری با کوچه و خانههای متفاوت، فضای سبز و امکانات خدماتی و رفاهی، اقتصاد خاص، ساکنان خاصتر و البته حال و هوای عجیب. جایی که بیش از یک میلیون جمعیت دارد و روزانه میانگین 170تهرانی نیز از آن راهی یک سفر قطعی و بیبازگشت میشوند. بهطوریکه در ۴ماه نخست سال ۱۲هزار و ۷۰۹ نفر در این آرامستان دفن شدهاند. سازمانی بیآرام و قرار که البته برای حضور در آن نباید دغدغه داشت چراکه واگذاری یک طبقه قبر رایگان به همه شهروندان و حمایت از نیازمندان برخی از تسهیلات متولیانش است. به همین بهانه و اطلاع از کم و کیف اختصاص گرفتن قبور رایگان و خدمات این سازمان به شهروندان، چند ساعت در این مجموعه گشت زدیم که حضور در آن آداب خاصی دارد و این گزارش هم گاه واژهها و اصطلاحهای رایج بهشت زهرا(س) را در خود جای داده است و البته نگاه ما به کل مراحل دنیوی یک سفر اخروی را. کاستیهایش را هم بگذارید به حساب محدودیتها، سنگینی فضا، چشمان نمناک و دلهای خستهای که دیدهایم.
صدای چرخهای تختی که آن را ناگهان از سوی دیگر دیوار و زیر حایل پارچهای به داخل سالن سُر میدهند، چنان سکوت را برهم میزند که دلت هری میریزد. تختی که روی آن کاور حجیم مشکی رنگی جا خوش کرده و در چشم به هم زدنی، زیپ آن را باز میکنند و از داخلش پیکری را بیرون میآورند که تا ساعاتی قبل جان داشته و مشغول زندگی بوده است و ناگهان همه جا پر میشود از طنین صلوات. مسافر جدید، بانوی جوانی است که به خواب جانآرام فرورفته و به ایستگاه پایانی زندگی رسیده. او را داخل وان سنگی در وسط سالن قرار میدهند که کنارش چند نفر با لباس فرم به تن، ماسک روی صورت و پیشبند سفیدی که تا مچ پایشان کشیده شده، ایستادهاند تا برای اعزام به خانه ابدی آمادهاش کنند. اینجا سالن تطهیر بهشت زهرا(س) است. سالنی که براساس آخرین آمار مرکز سازمان بهشت زهرا(س) از اول فروردین امسال تا ۳۱ تیر ۱۳۹۷، ۱۸هزار و ۶۷۸ فوتی پایتخت در آن شستوشو شده که از این تعداد ۱۲هزار و ۷۰۹ نفر داخل سازمان دفن شدهاند. «سعید خال» مدیرعامل سازمان بهشت زهرا(س) دراینباره میگوید: «از تعداد متوفیان این ۴ماه، ۱۰هزار و ۶۲۰ نفر آقایان و ۷هزار و ۵۳۸ نفر بانوان بودند که در میان آنها ۵۲۰ نوزاد هم مسافر بهشت شدهاند. همچنین بیشترین فراوانی علل فوت نیز با تعداد هزار و ۸۰۶ نفر است که براثر سکته قلبی و کمترین مورد هم به دلیل سل و بیماری دستگاه تنفسی بوده است.» البته تعداد مرگ و میر در مناطق مختلف پایتخت متفاوت است بهطوری که رکورد بیشترین متوفی برای منطقه ۴ با هزار و ۱۸۶نفر و کمترین نیز به منطقه ۲۱ با ۱۳۷ فوتی بوده است.
گام به گام تا ابدیت
قاب عکس را محکم به آغوش فشرده و با کمر خمیده و قدمهای خسته، خود را به سمت مجتمع عروجیان میکشاند و نجواکنان در سوگ دختر جوانش از خوشیها و ناخوشی، قدکشیدن و افتادن و برخواستنهایش برای اطرافیان تعریف میکند. یکی زیر بازویش را گرفته و دیگری دستش را و بقیه هم پشت سرش به راه افتادهاند. در یک سو صدای شیون و ناله این مادر به گوش میرسد و در سوی دیگر فرزندی از فراغ پدر میگرید و کمی دورتر هم بانوی جوان برای خداحافظی ابدی با همسرش، بیصدا اشک میریزد. نوای حزنانگیز همه جا پیچیده و کسی لبخند نمیزند. مراجعان پریشان بیتوجه به نوارهای رنگیای که در ابتدای ورودی مجتمع عروجیان روی زمین نصب شده، به دنبال نشانی جدید عزیز درگذشتهشان میگردند. آنها باید به سالن انتظار بروند و تا انجام مراحل اداری منتظر بمانند. «رضاپورناصرانی» معاون فرهنگی و اجتماعی و مدیر روابطعمومی سازمان بهشت زهرا(س) تهران که ما را همراهی میکند، درباره روند کار میگوید: «وقتی یک فرد چه در منزل و چه در بیمارستان یا در خیابان فوت میکند(البته تشخیص مرگ به عهده بهشت زهرا(س) نیست و پزشک باید گواهی فوت صادر کند.) بعد از قطعی شدن فوت، سازمان بهشت زهرا(س) وارد عمل میشود. پس از تماس با پایانه آمبولانسها از طریق شماره 29ـ 88901226 خودرو برای دریافت جنازه به محل اعزام میشود و بعد از دریافت، فرد را به سردخانه میرسانند. در این میان برخی در همان ابتدای کار به دلایلی چون تصادف، جوان بودن، مرگهای مشکوک و... به پزشک قانونی ارجاع داده میشوند.» براساس آمار به روز سازمان بهشت زهرا(س) در میان فوتشدگان در ۴ماه نخست امسال، ۱۱هزار و ۶۴ نفر بالای ۶۵ ساله و ۱۰۵نفر هم بین ۵ تا ۹ ساله بودند.
ثانیه صفر زندگی
هر لحظه به تعداد جمعیت سیاهپوش افزوده و بهشت زهرا(س) شلوغتر از دقایق قبل میشود. هر خودرو حمل جنازه که از راه میرسد، پیکری را به سمت سردخانه هدایت میکنند و اندکی بعد از میان اعضای خانوادهها فردی که روحیه قویتر دارد و البته از بستگان درجه اول، به بخش پذیرش راهنمایی میشود. پورناصرانی دراینباره میگوید: «همزمان که فرد به سردخانه تحویل داده میشود، خانوادهها باید با برگه فوت به بخش پذیرش مراجعه کنند. ما از همان ابتدا شخصی بهعنوان «مباشر» در اختیارشان قرار میدهیم که این فرد پیراهن زرد و کتوشلوار آبی رنگ به تن دارد تا در میان جمعیت قابل شناسایی باشد. از این مرحله به بعد مباشر که فرد تحصیلکرده، آموزش دیده و دورهگذرانده است و از مراحل دفن آگاهی کافی دارد، با آنها تعامل برقرار میکند و تا پایان مراسم تدفین خانواده داغدار را تنها نمیگذارد. مباشر که مهارت ارتباطگیری با خانواده سوگوار را به خوبی بلد است، برای دریافت جواز دفن از اطلاعات پایگاه اینترنتی سازمان بهشت زهرا(س) دست به کار میشود.» مباشران بیچشمداشت خانوادهها را درست مثل عزیزان خود همراهی میکنند. او میافزاید: «آنها در کنار مردم با مراجعه با باجههای پذیرش برای تعیین قطعه، شماره و ردیف مزار و سفارش خدمات تدفین کار را ادامه میدهند و همراهشان به شعب بانکهای مستقر در مجتمع پذیرش، برای پرداخت صورتحساب نیز مراجعه میکنند. در مراحل بعدی یعنی دریافت رسید گواهی فوت و حضور در باجه تحویل برگه شست وشو و خلعتی (کفن) هم آنها پیشگام هستند.»
تدفین روزانه صدها تهرانی
چشمان نمناک منتظران به صفحه نمایشگرهای متعددی خیره شده که در قسمتهای مختلف مجتمع عروجیان نصب و آنلاین اطلاعات و مرحلهای را که متوفی در آن قرار دارد نشان میدهد تا بازماندگان از روند کار بیخبر نمانند. سالن انتظار مملو از جمعیت شده و صدا به صدا نمیرسد. بسیاری از خانوادهها مقابل خروجی سالن تطهیر تجمع کرده و منتظر تحویل متوفی هستند. مباشران پیگیر امورند و بهترتیب پس از سفارش تابلو و خرید ترمه خود را به قسمت خروجی سالن تطهیر برای تحویل پیکر میرسانند. در این حین یکی دیگر از کارهایی که باید انجام شود، مراجعه به دفتر روحانیان برای هماهنگی اقامه نماز میت است که پس از تحویل متوفی انجام میشود. براساس آمار سازمان بهشت زهرا(س) بهطور میانگین روزانه ۱۷۰شهروند تهرانی در اینجا به منزلگاه پایانی رهسپار میشوند. در این میان بیشتر آنها در همینجا تدفین و تعدادی هم برای خاکسپاری با خودروهای ویژه به شهرستانها فرسـتاده میشوند. «گلاحمدعبـــدی» مدیر مرکز پذیرش بهشـت زهــرا(س) دراینباره میگوید: «باتوجه به انتخاب محل خاکسپاری، روند انجام کار بین۳۰دقیقه تا نهایت ۲ساعت متغیر است. اگر فرد بخواهد متوفی را در قطعات جاری و روز دفن کند یا به شهرستان ببرد، این کار در کمترین زمان انجام میشود اما در صورت داشتن قبور قدیمی و تقاضا برای تدفین در آنجا، به دلیل آماده نبودن قبور، کار کمی زمانبر است.» پورناصرانی نیز با نشان دادن جمعیت میافزاید: «سازمان بهشت زهرا(س) بعد از مترو، بیشترین مراجعهکننده را دارد و روزانه هزاران نفر ما را رصد میکنند. ما در اینجا حق اشتباه نداریم.»
اهدای قبر رایگان
نسیم ملایم شروع به وزیدن کرده و گردوخاک از میان مستطیلهای یک اندازه در حال ساخت با بلوکهای سیمانی، حرکت میکند و روی سر و صورت حاضران در مراسم خاکسپاری مینشیند. کارگران همچنان مشغول کارند و خانههای ۳طبقه میسازند. قبوری در ابعاد استاندارد ۲متر و۲۰ سانتیمتر در ۹۰ سانتیمترمربع که یک طبقه آن رایگان به شهروندان اهدا میشود و خرید بقیه طبقات آن هم تابع قوانین خاص است. جایی که قطعاً در همان سال ۱۳۴۵ که نخستین گامهای ساخت بهشت زهرا(س) برداشته شد کمتر کسی فکر میکرد یک روز مردم این چنین به گورستان رسمی تهران گرایش پیدا کنند. این مجموعه از روز ۲۷ تیر ۱۳۴۹که مرحوم «محمدتقی خیال» نخستین متوفی در آن آرام گرفت، تاکنون در ۳ناحیه (فاز) توسعهیافته است.
مدیرعامل سازمان بهشت زهرا(س) در اینباره میگوید: «یک میلیون و500 هزار قبر در بهشتزهرا(س) داریم که تاکنون یک میلیون و ۳۰۰ هزار دفن اموات انجام شده و هر روز نیز به این تعداد افزوده میشود.» او درباره قیمت قبر در فازهای مختلف بهشت زهرا(س) چنین توضیح میدهد: «قیمت قبر در فاز یک شامل قطعات یک تا 112، فاز دو قطعات ۲۰۰تا ۲۶۰ و فاز 3 قطعات ۳۰۰ به بالا متغیر است. اکنون در فاز جاری، طبقه اول قبر رایگان و طبقات بعدی ۷۵۰هزارتومان دراختیار افراد قرار میگیرد. در فاز دوم نیز درصورت درخواست خانواده متوفی برای دفن در این فاز هر طبقه ۹میلیون تومان قیمتگذاری شده و در فاز یک (قبور قدیمی درصورت موجودی که نداریم) هزینه هر طبقه 16 میلیون تومان است. همچنین درصورت گذشت ۳۰سال از تدفین، هزینه احیای قبر و دفن جدید هر طبقه ۳میلیون و ۵۰۰هزارتومان است. در این میان پیش خرید قبر نیز ممنوع است. علاوه بر اینها حدود ۴۰۰هزار تومان نیز بهعنوان هزینه خدمات دریافت میشود.» پورناصرانی نیز در تکمیل این موضوع میگوید: «البته ما از نیازمندانی که توانایی پرداخت هزینهها را ندارند، پول نمیگیریم. حتی بسیار پیش آمده کفن و دفن را هم خودمان انجام دادهایم.»
آب سرد و سدر سرد و خاک سرد
همزمان با انجام امور اداری، مراحل غسل و کفن فرد در سالنهای تطهیر آقایان و بانوان انجام میشود. جایی که وقتی قدم در آن بگذارید، ناخودآگاه پاهایتان سست شده و دستانتان به لرزه میافتد. اینجا زندگی برای افراد جور دیگری معنا پیدا میکند. داخل سالن زنانه، چند وان سنگی یکی در میان دیده میشود که کنارشان سکویی با ارتفاع حدود یکمتر قرار دارد با تخته سنگهای مرمرین و صاف رویشان. درست در مقابل آنها، پارچههای سفید و کیسههای نایلونی از رولهای مخصوص آویزان است و چند بانوی جوان مشغول انجام بخشی از کارها از برش پارچه گرفته تا برداشتن پنبه از سبد و... هستند. در اینجا دیگر بالا و پایین، دارا و ندار، رئیس و کارگر معنی ندارد و همه روی یک سنگ تطهیر و برای عزیمت آماده و سپیدپوش میشوند. سرعت و دقت در این مرحله نیز حرف اول را میزند که البته روند کار زیرنظر کارشناس فقه انجام میشود تا طبق شرع باشد. یکی از این کارشناسان میگوید: «اینجا مکان مقدسی است و احتمال دارد در میان اموات، فردی پیش خدا عزیز باشد، برای همین همواره روح اولیای خدا اینجا ناظر هستند.» در همه بخشها کارکنان متعهد، خالصانه فعالیت دارند اما انگار حساب کار آنهایی که در سالن تطهیر فعالیت دارند، با بقیه جداست. اگرچه همگی مناعتطبع دارند و از سختیها دم نمیزنند اما باوجود تمهیداتی که برای آنها در نظر گرفته شده، مشکلات روحی، کمردرد، واریس، عفونت و... تنها بخشی از دستاوردشان از سالهای خدمت به مردم است. آنها چشمانتظارند دستکم سن بازنشستگیشان به ۱۵سال کاهش یابد.
با وجود سیستمهای تهویههوای قوی، همچنان داخل سالن بوی سدر و کافور به مشام میرسد. عطری که استشمام آن همزمان با پوشاندن خلعت آخرت و پایان کفنپوشی است. پس از آماده شدن مجدد فرد را روی تخت چرخدار قرار میدهند و از طریق دالانی که با برزنتهای رشتهای از سالن تطهیر جداشده، به جایی قبل از محل تجمع و انتظار بازماندگان و خروج میفرستند. بیرون سالن با اطلاع خانوادهها از وضع متوفی خود، صدای شیون اوج میگیرد و از همه جا نوای «لا اله الاالله» به گوش میرسد. کمی بعد پیکر روی دستان اقوام و دوستان تشییع و آماده نماز میشود. از آنجایی که هماهنگی برای حضور روحانی و اقامه نماز میت از قبل انجام شده، این مرحله زمانبر نیست. پس از خروج هریک از متوفیان از سالن تطهیر، همراهان در سالن مقابل صف میبندند و نماز میخوانند. سپس پیکر با آمبولانس به سمت قبور برده میشود. در همه این مراحل مباشران هماهنگیهای لازم را انجام میدهند و موظفند برای تسریع در روند تدفین، ارتقای کیفی مراسم و پس از تکمیل برگه نظرسنجی و البته تحویل برگه صورتحساب خدمات تدفین به اعضای درجه یک متوفی، خانوادهها را تا پایان خاکسپاری تنها نگذارند. این میان کانون تطهیرکنندگان داوطلب نیز با هدف مرگآگاهی، خداباوری و انجام واجب کفایی تشکیل شده و ۶۰۰عضو دارد که بیشتر آنها آقایان هستند. پورناصرانی دراینباره میگوید: «علاقهمندان میتوانند با مراجعه به پایگاه اینترنتی سازمان
beheshtezahra.tehran.ir یا تماس با شماره ۵۱۶۳۳۰۴۹ نامنویسی و مراحل اداری را سپری کنند. پس از شرکت در دورههای آموزشی و انجام کارهایی چون واکسیناسیون و... برای ادامه راه و مشارکت در تطهیر آماده میشوند. ضرورت فعالیت این کانون در زمان بحران بیشتر بروز میکند.»
روی قبرم بنویسید مسافر بوده است...
سنگ لحد را در شیاری که از قبل مشخص شده، قرار میدهند و نزدیکان فرد چند مشت خاک برمیدارند و روی عزیزشان میریزند و این چنین خاطراتشان را دفن میکنند. حالا دیگر ساعت نزدیک ۱۵ است و متوفیان به خاک سپرده و خودروهای حامل جنازه یکی یکی خالی شدهاند. تا چشم کار میکند در میان جمعیت روی مزارها ترمه، پارچه مشکی و چند شاخه گل دیده میشود که بهزودی جای آنها را سنگهایی میگیرند که به اعتقاد برخی تعدادی از آنها بسیار گرانبها و حتی نایاب هستند. البته نصب سنگ هم در بهشت زهرا(س) تابع قوانین و ضوابط خاص است. معاون فرهنگی و اجتماعی این سازمان میگوید: «در ورودیهای بهشت زهرا(س) چند نمایشگاه و فروشگاه عرضه سنگ مزار و دفاتر سنگتراشی دایر شده تا براساس ضوابط، سنگ آماده و نصب کنند. این اقدام با هدف رعایت یکنواختی در قطعات و اجرای قوانین سازمان انجام میشود و فردی نمیتواند براساس سلیقه شخصی سنگ نصب کند. حتی زمان نصب سنگ نیز فقط در روزهای شنبه تا چهارشنبه انجام میشود. در این میان پذیرش سنگتراشان خارج از سازمان نیز روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۸ تا ۱۴ از در بابالزهرا(س) است.» او میافزاید: «مثلاً در قطعات فاز یک، ارتفاع سنگ از زمین حداکثر 10 سانتیمترمربع و نصب کتیبه، گلدان، چراغ بالاسری و نیمکت ممنوع است. در قطعات فازهای 2 و ۳ هم نصب سنگ مزار باید بدون ارتفاع و همسطح زمین باشد. در اینجا نیز نصب کتیبه، گلدان، چراغ بالاسری و نیمکت ممنوع است.» اکنون متوفیان در بهشت زهرا(س) در قطعههای عمومی، شهدا، والدین شهدا، هنرمندان، نامآوران، اصحاب رسانه، مداحان، کودکان و آرامگاههای خانوادگی به خاک سپرده میشوند که هریک حال و هوای خاص خود را دارد. در این میان در آرامگاههای خانوادگی نیز همه ضوابط کفن و دفن و هزینه خدمات یکسان است.
ابطال شناسنامه و پایان راه
کمکم بهشت زهرا(س) خلوت شده و خانوادهها در حال ترک مجموعه هستند. این میان برخی شناسنامه فرد متوفی را تحویل نمیدهند و گمان میکنند کسی متوجه این موضوع نمیشود و میتوانند مدتی از یارانه و امکانات متوفی بهرهمند شوند. درحالی که سیستم ثبت اطلاعات متوفیان لحظهای و آنلاین است و با یک کلیک همه بانکها، سازمان هدفمندی یارانه، محاضر، صندوقهای بازنشستگی و... در صورت استعلام از فوت فرد مطلع میشوند. چند روز بعد از خاکسپاری هم، برای آنهایی که شناسنامه را تحویل میدهند، شناسنامه باطل شده همراه کارت تسلیت و یک سبد گل از طرف شهرداری تهران به در خانه متوفی فرستاده میشود. توقف در ایستگاه پایانی زندگی وحضور دربهشت زهرا(س) آداب خاصی دارد. جایی که روزانه بیش از 150تهرانی از آنجا راهی یک سفر قطعی و حتمی میشوند. مرکزی بیآرام و قرار که درهای آن تا اذان مغرب و عشا به روی مراجعان باز است.
نظر شما