سلامت نیوز:لقب کمبارشترین و خشکترین سال آبی ایران در نیمقرن اخیر به سال ۱۳۹۷ تعلق گرفت؛ لقبی که پیش از این متعلق به سال آبی ۸۷-۸۶ بود.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از آرمان، ارزیابیها نشان میدهد کاهش بارشها، تغییراتاقلیمی و گرمشدن زمین و تداوم مصرف بیرویه آب در بخشهای مختلف باعثشده تا سال ۹۷ شرایط دشوارتری از نظر کمبود منابعآبی در کشور را از سر بگذراند؛ بهگونهای که گفته میشود تابستان امسال ۳۳۴ شهر با جمعیت حدود ۳۵ میلیون نفر در معرض تنشآبی قرار خواهند گرفت. براساس ترکیب جمعیتی در حالحاضر ۱۶۵ شهر با جمعیت ۵/ ۱۰میلیون نفر در وضعیت زرد، ۶۲ شهر با جمعیت ۸/ ۶میلیون نفر در وضعیت نارنجی و ۱۰۷ شهر با جمعیت ۲/ ۱۷میلیون نفر در وضعیت قرمز تنشآبی قرار دارند.
همچنین آمارها حاکی از آن است که در طول ۵۰ سال گذشته، میانگین بارش در کشور از ۲۵۰ به ۲۱۷ میلیمتر رسیده و میانگین دمای ایران با افزایش ۴/ ۰سلسیوس در هر دهه مواجه بوده است. وضعیت بارندگی تجمعی از ابتدای سالآبی تا اول اردیبهشت هم نشان میدهد که بارشها در تمام حوضههایآبریز اصلی کشور به جز دریاچه ارومیه با افت محسوسی همراه بوده است؛ موضوعی که نشان میدهد یکی از عوامل تنشآبی کشور در سال گذشته و امسال کاهش جدی نزولاتجوی بوده است. نتایج تحقیقات بینالمللی نیز نشان میدهد در سال ۲۰۲۵ یک میلیارد و ۸۰۰ میلیوننفر در مناطقی از جهان زندگی خواهند کرد که با کمبود شدید آب دست به گریبان خواهند شد؛ برآوردی که نشان میدهد نه تنها ایران بلکه بسیاری از نقاط جهان در سالهای آینده با بحران آب دستوپنجه نرم خواهند کرد. اما برای برونرفت از وضعیت بغرنج منابعآبی در ایران باید چه سازوکارهایی در دستورکار قرار گیرد؟ چهار راهکار مدیریتی«تشکیل کارگروه ملی سازگاری با کمآبی»، «دسترسی به موقع شرکتهای آبو برق به منابعداخلی»،«همکاری سازمانهای مصرفکننده در مدیریتمصرف برق»، «پرهیز از تشدید بر سر رقابت در برخورداری از منابع آب نزد افکارعمومی» و شش راهکار عملیاتی «تعیین چگونگی توزیع کمبودآب بین مصارف مختلف»، «برنامهریزی و هماهنگی لازم برای انطباق الگوی کشت مناسب»،«پشتیبانی از تدابیر استانها در جلوگیری از بروز مشکلات و تعارضهایاجتماعی»،«اجرای سیاستهای وزارت جهاد کشاورزی برای کنترل سطح زیرکشت»، «تحویل حجم آب برای همه مصارف کشاورزی و کاهش مصرف آب فضایسبز به میزان ۳۰ درصد نسبت به سال گذشته» و «تعیین تعرفه مصارف مازاد بر الگویمصرف آب شرب» از مهمترین اقداماتی است که برای فرار از تنشآبی شهرهای ایران پیشنهاد شده است. «حال ذخایر آبی ایران خوب نیست»، این جمله بارها از سوی متولیان و مسئولان بخش نیرو کشور شنیده شده است. اما چرا ذخایر آب ایران به این حال و روز افتادهاند؟ کاهش بارندگیها و تداوم مصرف بیرویه آب در بخشهای مختلفی همچون کشاورزی و صنعت از عمدهترین دلایلی است که ریشه به صدا در آمدن زنگ کمآبی در ۳۳۴ شهر ایران را به آن نسبت میدهند. جدیدترین آمار وضعیت بارندگی تجمعی روزانه به تفکیک حوضههایآبریز که از سوی شرکت مدیریت منابعآب ایران منتشر شده نیز نشان میدهد ارتفاع کل ریزشهایجوی از اولمهر تا یکاردیبهشت سال آبی ۹۷-۹۶ بالغ بر ۳/ ۱۲۰میلیمتر بوده است. این مقدار بارندگی نسبت به میانگین دورههای مشابه درازمدت(۳/ ۲۱۱ میلیمتر) ۱/ ۴۳درصد کاهش و نسبت به دوره مشابه سالآبی گذشته(۴/ ۲۱۰میلیمتر) ۸/ ۴۲درصد کاهش نشان میدهد. همچنین واکاوی میزان بارشها بیانگر آن است که در مدتزمان مورد بررسی از شش حوضهآبریز اصلی کشور، تنها در دریاچهارومیه روند مثبتی طی کرده و پنج حوضهآبریز دیگر شامل «دریایخزر»، «خلیجفارس و دریایعمان»، «فلاتمرکزی»، «مرزیشرق» و «قرهقوم» سیر نزولی بارشها را تجربه کردهاند.
آنالیز منابع آبی
چشمانداز وضعیت بحرانی بارشها در تابستان امسال، ۳۳۴ شهر ایران با جمعیت حدود ۳۵میلیون نفر را در معرض تنشآبی قرار خواهد داد. براساس بررسی متولیان نیرو کشور، ۱۶۵ شهر با جمعیت ۵/ ۱۰ میلیون نفر در وضعیت زرد، ۶۲ شهر با جمعیت ۸/ ۶میلیون نفر در وضعیت نارنجی و ۱۰۷ شهر با جمعیت ۲/۱۷میلیون نفر در وضعیت قرمز تنش آبی قرار خواهند گرفت. این در حالی است که تحلیلگراناقتصادی براین باورند که ایران در ۵۰ سال گذشته وارد چرخههای بلند خشکسالی شده است اما امسال سختترین سالآبی را در پیش خواهد داشت. حال این سوال مطرح است که آیا با روند موجود کاهش بارشها، گرم شدن کشور، افزایش جمعیت و توسعه شهرنشینی و افزایش مصرف انرژی، میتوان بدون تغییر در شیوههای مصرفآب به زندگی و توسعه متوازن و پایدار کشور ادامه داد؟ وزیر نیرو معتقد است برای برونرفت از این وضعیت میتوان از چهار راهکار استفاده کرد. «تشکیل کارگروهملی سازگاری با کمآبی»، «دسترسی به موقع شرکتهای آبوبرق به منابعداخلی»، «همکاری سازمانهای مصرفکننده در مدیریت مصرفبرق»، «پرهیز از تشدید بر سر رقابت در برخورداری از منابع آب نزد افکار عمومی» از جمله راهکارهای مدیریتی هستند که میتوان بدون تغییر در شیوههای مصرف آب، توسعه متوازن و پایدار کشور را ادامه داد. رضا اردکانیان، «تعیین چگونگی توزیع کمبود آب بین مصارف مختلف»، «برنامهریزی و هماهنگی لازم برای انطباق الگوی کشت مناسب»، «پشتیبانی از تدابیر استانها در جلوگیری از بروز مشکلات و تعارضهایاجتماعی»، «اجرای سیاستهای وزارت جهاد کشاورزی برای کنترل سطح زیرکشت»، «تحویل حجمی آب برای همه مصارف کشاورزی و کاهش مصرف آب فضای سبز به میزان ۳۰ درصد نسبت به سال گذشته» و «تعیین تعرفه مصارف مازاد بر الگوی مصرف آب شرب» را از برنامههای عملیاتی این وزارتخانه برای حل تنش آبی در ایران عنوان میکند.
تصویر آب در دنیا
اما تصویر وضعیت آب در دنیا در حال حاضر چگونه ترسیم شده است؟ تحقیقات و مطالعات بینالمللی نشان میدهد در برخی کشورها مردم ۲ برابر بیش از آبی که سالانه با بارش باران تامین میشود، آب مصرف میکنند و این یعنی تضمینی برای داشتن منابع پایدار آب در این کشورها وجود ندارد. این در حالی است که ارزیابیها حاکی از آن است که در سال ۲۰۲۵ یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون نفر در مناطقی از جهان زندگی میکنند که با کمبود شدید آب مواجه خواهند شد. کارشناسان درمورد روند فعلی معتقدند که کمبود آب اکنون به یک نگرانی جدی برای همه نقاط جهان تبدیل شده است و شهر «کیپ تاون» واقع در آفریقای جنوبی در خط مقدم بحران آب قرار دارد. مطابق اعلام مجله نشنال جئوگرافیک تا اواخر بهار ۱۳۹۷، چهار میلیون نفر در دومین شهر پرجمعیت آفریقای جنوبی ممکن است برای به دست آوردن ارزشمندترین کالای این منطقه یعنی آب آشامیدنی در محاصره نگهبانان مسلح قرار گیرند. احتمال رویارویی با روز صفر اکنون از نظر مقامات این شهر قطعی و اجتنابناپذیر است. روز صفر روزی است که مسئولان کیپ تاون میگویند مجبور به بستن شیرهای آب به روی خانهها و کسبوکارها هستند، زیرا ذخایر آب شهر کم شده است. اما آیا چنین اتفاقی در شهرهای ایران نیز محتمل است؟ بهگفته متولیان وزارت نیرو در حال حاضر هیچ برنامهای برای جیرهبندی آب در پایتخت و سایر شهرهایی که گرفتار تنش آبی هستند وجود ندارد.
محیطزیست تصمیمگیر در مسائل آبی نیست
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفت: با توجه به جایگاه محیط زیست در جهان، آنچه در کشور ما دیده میشود در واقع از بین رفتن محیط زیست است و تا زمانیکه مسئولان متوجه عمق فاجعه نشوند، همچنان محیط زیست از بین خواهد رفت. عیسی کلانتری افزود: آب، موضوع اصلی محیط زیست کشور است اما دریغ از یک کارشناس آب در سازمان محیط زیست. محیط زیست هیچ جایگاهی در تصمیمگیری مسائل آب کشور نداشته و همه پروژهها به ما تحمیل شده بود. برای مثال، سد را میساختند پس از پایان از ما گواهی میخواستند که بگویند از لحاظ قانونی بیاشکال است. وی با اشاره به اینکه موضوعات محیط زیستی نادیده گرفته شده گفت: حتی یک مورد حقابه برای محیط زیست کشور تعریف نشده بود. امروز گرفتار گرد و غبار و خشکی تالابهایی هستیم که قبلا هیچ جایگاهی در تصمیمگیریها نداشت. تقریبا تمام سرمایهگذاریها بدون پیوست زیست محیطی بود. برای مثال عسلویه محل زندگی هیچ جنبندهای نیست. ۱۲۰میلیارد دلار در عسلویه سرمایهگذاری شده است و ۳۵ هزار نفر آنجا زندگی میکنند که در حریم ۱۰ متریشان پالایشگاه است. این افراد از ابتداییترین حقوق انسانی محروم هستند. همه به این خاطر است که از ابتدا این مشکلات را نپذیرفتیم و دنبال حل مشکل نرفتیم.
نظر شما