سلامت نیوز: بنا بر آخرین اعلام سرپرست سازمان اورژانس كشور، از نیمه شهریور ماه تا 17 مهر، ۷۶۸ نفر بر اثر مصرف مشروب الكلی تقلبی حاوی متانول در استان‌های البرز، تهران، مركزی، فارس، كهگیلویه و بویراحمد، هرمزگان، خراسان شمالی و قزوین دچار مسمومیت شدند كه از این تعداد، ۱۷۰ نفر كلیه‌های خود را از دست دادند، ۱۶ نفر نابینا شدند و 69 نفر جان خود را از دست دادند.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد، پیرحسین كولیوند در اعلام رسمی خود در تشریح جزییات وضعیت قربانیان گفته است: «۲۵ نفر در استان البرز، ۲۱ نفر در استان هرمزگان، ۷ نفر در استان خراسان شمالی، ۶ نفر در استان فارس، ۵ نفر در استان تهران، ۳ نفر در استان مركزی و ۲ نفر در استان كهگیلویه و بویر‌احمد بر اثر مصرف مشروب الكلی حاوی متانول فوت كرده‌اند و از مجموع مسمومان، 699 نفر مرد و 69 نفر زن بوده‌اند. كم‌سن‌ترین فرد در میان مسمومان، دو پسر نوجوان ۱۲ ساله از استان‌های البرز و خراسان شمالی و مسن‌ترین فرد، مرد 65 ساله از استان هرمزگان بوده است. از مجموع متوفیان هم ۶۲ نفر مرد و ۷ نفر زن بوده‌اند و كم سن‌ترین متوفی، یك زن ۱۹ ساله از استان البرز و مسن‌ترین هم، یك مرد ۵۷ ساله از استان هرمزگان است. ۴۵ درصد مسمومان الكل در گروه سنی ۲۶ تا ۳۵ سال، 35 درصد در گروه سنی ۱۶ تا ۲۵ سال، 13 درصد در گروه سنی ۳۶ تا ۴۵ سال، 6 درصد در گروه سنی ۴۶ تا ۵۹ سال و 2 درصد در گروه سنی كمتر از ۱۵ سال بوده‌اند.»

این تعداد قربانی بر اثر مصرف انشعاب یك محموله در مسیر توزیع، طی یك دهه اخیر بی‌سابقه بوده و علت بالا بودن آمار قربانیان را هم باید در نحوه فعالیت تولید‌كنندگان جست‌وجو كرد. آنچنان كه ماموران انتظامی در اولین روز پس از اعلام علنی اولین تعداد قربانیان خبر دادند، این محموله مشروب الكلی حاوی متانول، توسط یك زن و شوهر ساكن استان هرمزگان تولید شده و محموله تولید شده در آن حد حجیم بوده كه در مسیر توزیع در 8 استان، این تعداد مسمومیت را ایجاد كرده است.

مسوولان رصد آسیب‌های اجتماعی معتقدند كه افزایش آمار قربانیان بر اثر مصرف مشروبات الكلی حاوی متانول، ناشی از افت و خیز شرایط اقتصادی كشور و بی‌ثباتی وضعیت اشتغال خانوارها یا افرادی است كه به انگیزه پر كردن چاله‌های زندگی خود، مسیری سهل‌تر از تهیه متانول و تركیب با اقسام داروهای اعتیادآور پیدا نكرده و با چشم فرو بستن بر هر احتمالی از بابت مرگ‌آفرین بودن معجونی كه به اسم «درجه یك» عرضه می‌كنند، فقط به اسكناس‌هایی كه از حاشیه این تجارت سیاه صاحب خواهند شد، می‌اندیشند. اما بازار تقاضا را هم نباید در این میان نادیده گرفت كه طی 40 سال گذشته و به دلیل ممنوعیت شرعی و قانونی سوءمصرف الكل، انگیزه جوانان را برای مصرف این اقلام ممنوعه بیش از حد افزایش داده است.

سال 1390، نتایج اولین پایش ملی سلامت روان كه توسط وزارت بهداشت و با تعمیم به جمعیت 49 میلیون نفری 15 تا 64 ساله كشور انجام شد، نشان داد: «85.7 جمعیت 15 تا 64 ساله كشور، حداقل یك بار مصرف الكل داشته‌اند، 4.22 درصد از این جمعیت، دچار سوءمصرف الكل (مصرف بیش از اندازه و یك قدم قبل از اعتیاد به الكل) هستند، 2.47 درصد مردان دچار وابستگی (اعتیاد) به الكل هستند، در حالی كه وزارت بهداشت، پیمانه استاندارد الكل را معادل 350 سی‌سی با 12 الی 13 گرم الكل تعیین كرده، میزان مصرف افراد دچار سوءمصرف الكل، 1.42 لیتر (معادل 84 پیمانه- هر 4.5 روز یك پیمانه) بوده و میزان مصرف افراد دچار وابستگی 5.98 لیتر (معادل روزانه یك پیمانه) بوده و سرانه سالانه مصرف هر ایرانی بالغ (فارغ از اینكه مصرف الكل دارد یا ندارد) 108 سی‌سی (معادل 6 الی 7 پیمانه) و مصرف سالانه الكل خالص در كشور 5 میلیون و 750 هزار و 438 لیتر برآورد شده كه با در نظر گرفتن ضریب خطا، دوبرابر این عدد به واقعیت نزدیك است.» دو هفته قبل، ایرج حریرچی؛ سخنگوی وزارت بهداشت هم از نتایج دو مطالعه ملی در كشور خبر داد كه بر اساس نتایج اولین مطالعه، 4.9درصد افراد بالای 18سال، در یك سال سابقه مصرف حداقل یك بار الكل را داشته و در كل 8.8درصد جمعیت بالای 18سال در طول عمرشان سابقه مصرف الكل داشته‌اند. اما نتیجه مطالعه دیگر اعلام می‌كرد كه 2میلیون و 101هزار و 819 نفر در كل كشور تجربه حداقل یك‌بار مصرف مشروبات الكلی را داشتند و 623هزار و 784 نفر نیز به طور مستمر از مشروبات الكلی استفاده كرده‌اند.

اعتیاد به الكل، شاید در ظاهر موجه‌تر از اعتیاد به مواد مخدر و روانگردان‌ها باشد اما درمانگران اعتیاد و فعالان كاهش آسیب اعتیاد، معترفند كه الكلیسم، بسیار مخوف‌تر و مرگ‌زا‌تر و مرگ‌بارتر از اعتیاد به مواد مخدر و روانگردان‌هاست. هرچه دانش نسبت به عواقب وابستگی به الكل، كمتر و هر چه سن بروز مصرف، جوان‌تر، خطر وابستگی و تاثیر‌پذیری از عوارض الكل و تن دادن به ریسك مصرف از هر نوع و با هر میزان هم بیشتر است و بخصوص كه بنا بر تصریح درمانگران اعتیاد، دروازه الكلیسم، با مصرف تفننی و گهگاهی باز می‌شود. فرید براتی‌سده؛ معاون مركز توسعه و پیشگیری درمان اعتیاد سازمان بهزیستی كشور، در گفت‌وگوی كوتاهی با «اعتماد» جوانب آخرین موج مسمومیت با مشروبات الكلی حاوی متانول را بررسی كرده است.

 این فرض مطرح است كه افرادی كه ظرف یك ماه گذشته، بر اثر مصرف مشروبات الكلی تقلبی دچار مسمومیت شدند و تعدادی‌شان هم فوت كردند، مصرف‌كنندگان تفننی بودند كه سراغ یك فروشنده ناشناس رفته یا مشروب الكلی مصرف كردند كه از كیفیت و محتوای آن هیچ اطلاعی نداشتند در حالی كه معمولا مصرف‌كنندگان دایمی و معتادان الكل، چنین ریسكی مرتكب نمی‌شوند. تحلیل شما درباره این فرضیه چیست؟

طی دو سال گذشته، دو طرح درباره میزان مصرف الكل در كشور اجرا شد؛ شیوع‌شناسی اعتیاد در ستاد مبارزه با مواد مخدر و طرحی در سازمان بهزیستی كشور در راستای قانون برنامه ششم توسعه با عنوان سامانه رصد آسیب‌های اجتماعی كشور كه جمعیت نمونه، 130 هزار نفر ساكن در 93 شهر و 300 روستای واقع در 31 استان كشور بودند. طرح رصد، به ما نشان می‌داد كه چه دلایلی، مردم را به سمت آسیب‌های اجتماعی سوق می‌دهد. با بررسی نتایج هر دو طرح، كاملا برای ما روشن بود كه مشكل الكل، مشكل جدی است و پیش‌بینی كردیم كه سوءمصرف الكل به یك مساله جدی تبدیل می‌شود. امسال سازمان امور اجتماعی وزارت كشور اعلام كرد كه یك میلیارد تومان برای كنترل آسیب‌های اجتماعی به ما بودجه می‌دهد و می‌توانیم برای دریافت این اعتبار، برنامه بدهیم. ما هم برای پیشگیری از تحقق همان پیش‌بینی، پیشنهاد اجرای كارزار رسانه‌ای الكل با هدف حساس‌سازی جامعه نسبت به عواقب سوءمصرف الكل در 8 استان پرخطر كشور را مطرح كردیم اما متاسفانه تا امروز، سازمان امور اجتماعی هیچ پولی به ما نداده و ظاهرا هم قرار نیست كه پولی داده شود با وجود آنكه ما به دریافت رقم كمتر و 800 میلیون تومان هم راضی شدیم. اتفاقا در همین اتفاق اخیر و مسمومیت چند صد نفری بر اثر مصرف مشروبات الكلی تقلبی، استان‌هایی قربانی دادند كه در همان فهرست استان‌های پرخطر بودند. اما پیش از آنكه اختصاص این اعتبار متوقف شود، من گزارشی برای اجرای این كارزار تهیه كردم و در این گزارش، اشاره‌ای داشتم به اینكه بنا بر آمار وزارت بهداشت، حداقل 23 درصد جمعیت كشور دچار یك اختلال روانشناختی و روانی هستند و از طرفی، شرایط اقتصادی كشور و افزایش و كاهش لحظه‌ای قیمت كالاهای اساسی باعث شده مردم؛ حتی آن افرادی كه خارج از آن آمار 23 درصدی مبتلایان اختلالات روانی هستند هم، قادر به استقرار و ثبات ذهنی نباشند و بنابراین، تنش‌های روانی‌شان افزایش پیدا كند و برای مقابله با این شرایط ممكن است به روش‌های مختلفی متوسل شوند. شاید یك نفر به اعمال مذهبی روی بیاورد و به خداوند التجا كند و یك نفر هم به روش‌های منفی متوسل شود و مرتكب پرخاشگری و خودزنی و خودكشی و دیگركشی شود كه آمار خشونت و همسرآزاری و كودك‌آزاری و حتی آمار سوءمصرف مواد مخدر و الكل هم به ما نشان می‌دهد، شرایط جامعه چگونه است. حالا و با پذیرش این توجیه، شاید یك فرض این باشد كه بعد از گرانی قیمت دلار، مصرف‌كنندگان حرفه‌ای برندهای خارجی مشروبات الكلی، با افزایش قیمت ماده مصرفی‌شان مواجه شدند و به مصرف مشروبات دست‌ساز روی آوردند كه دچار مسمومیت هم شدند. اما بنا بر اعلام رسمی وزارت بهداشت، بین قربانیان مصرف همین محموله اخیر مشروبات الكلی تقلبی، نوجوان 19 ساله هم بوده و نتایج تحقیقات هم به ما می‌گوید كه میانگین سن مصرف الكل در كشور، 20 سال است. بنابراین، فرض قوی‌تر این است كه این افراد، مصرف‌كنندگان تفننی بودند كه هر از گاهی، الكل مصرف می‌كردند و معتاد الكل نبودند و نه به دلیل گرانی قیمت برندهای خارجی و باكیفیت مشروبات الكلی، بلكه صرفا برای تسكین تنش‌های روانی، سراغ مصرف الكل رفته‌اند و مصرف‌كننده دایمی نبودند.

در عرصه تولید و توزیع مشروبات الكلی، ما با فروشندگانی مواجهیم كه برای نگهداشتن مشتری، از اتانول و الكل طبی استفاده می‌كنند و مشروبات تولیدی‌شان هم قربانی نمی‌گیرد و مشتریان‌شان هم حفظ می‌شوند. اما در همین عرصه، تازه‌واردانی هم هستند كه هیچ تصوری درباره مسمومیت با متانول ندارند و فكر نمی‌كنند كه حتی یك‌بار مصرف متانول می‌تواند خطر نابینایی و از كار افتادن كلیه‌ها و مرگ ایجاد كند. حضور این تازه‌واردان را چگونه تحلیل می‌كنید؟

با نگاهی به وضعیت عرضه و تقاضای مواد مخدر و سكس و حتی قمار می‌توان گفت كه بازار رفتارهای اعتیادآور، بازار پر رونقی است و بیكاری و فشارهای اقتصادی و گرانی‌ها می‌تواند حضور این افراد تازه‌وارد را توجیه كند؛ افرادی كه هیچ آگاهی از این عرصه ندارند و نكات بهداشتی را هم رعایت نمی‌كنند و فقط با انگیزه حل مشكلات اقتصادی‌شان وارد این عرصه می‌شوند، مصرف‌كننده ناآگاه را هم با خطرات جانی مواجه می‌كنند.

طی دو سال گذشته، دو طرح درباره میزان مصرف الكل در كشور اجرا شد؛ شیوع‌شناسی اعتیاد در ستاد مبارزه با مواد مخدر و طرحی در سازمان بهزیستی كشور در راستای قانون برنامه ششم توسعه با عنوان سامانه رصد آسیب‌های اجتماعی كشور كه جمعیت نمونه، 130 هزار نفر ساكن در 93 شهر و 300 روستای واقع در 31 استان كشور بودند. طرح رصد، به ما نشان می‌داد كه چه دلایلی، مردم را به سمت آسیب‌های اجتماعی سوق می‌دهد. با بررسی نتایج هر دو طرح، كاملا برای ما روشن بود كه مشكل الكل، مشكل جدی است و پیش‌بینی كردیم كه سوءمصرف الكل به یك مساله جدی تبدیل می‌شود.