سلامت نیوز:ریزدگرد سال‌هاست مهمان ناخوانده و البته ماندگار جلگه شده است؛ مهمانی كه نفس میزبان را بریده است. در این میان نیز خشكسالی در مدیریت منابع آبی بر زندگی مشقت‌بار مردم خوزستان افزوده است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از قانون ،این روزها دولت سرگرم نوشتن بودجه سال 98 است؛ چشم امید مردم جلگه به دولت برای بازگرداندن زندگی به خوزستان است. سال گذشته بودجه مقابله با ریزگردها با حاشیه‌های فراوانی همراه بود؛ ابتدا از حذف بودجه خبر دادند و پس از آن، خبر را تكذیب كردند. هم‌اكنون دولت می‌تواند با نگاهی واقعی و كارشناسی به ریزگردها، اعتبار مناسب برای مقابله با این پدیده اختصاص دهد تا شاید از رنج مردم خوزستان كاسته شود.
خوزستان این روزها مترادف با ریزگرد، بحران آبی و خشکسالی است. سرزمینی که روزگاری با نخلستان، باغ‌های سرسبز، مزارع خرم، رودهای خروشان و تالاب‌ها، هوش از سر هر گردشگری می‌‌ربود اما هم‌اکنون به جهنمی برای خوزستانی‌ها تبدیل شده است که کوچ اجباری از سرزمین مادری را به ماندن در جلگه ترجیح می‌دهند.سال‌هاست که دیگر شاهد جوش و خروش کارون نیستیم. به‌جرات می‌توان گفت یکی از دلایل اصلی حال و روز ناخوش خوزستان و کارون ، سدها و انتقال آب از سرشاخه‌های كارون است.
اما چه شد، استانی كه به سرزمین تالاب‌ها و رودها مشهور بود و روزگاری آن را شكرستان می‌نامیدند، این‌چنین در عطش بی‌آبی می‌سوزد. امروز شرایط اقلیمی خوزستان درحال تغییر و حرکت به سمت بیابانی شدن است.هنگامی‌که شتاب‌زده به سمت توسعه ناپایدار گام برداشتیم این فاجعه را برای خوزستان رقم زدیم. بحران در مدیریت منابع آبی كشور بیش از بحران آبی به ایران آسیب وارد كرده است. هنگامی‌كه مسئولان سودای تبدیل فلات مركزی ایران به دشت در سر می‌پرواندند، با اجرای پروژه‌های آبی تیشه به ریشه این سرزمین به‌ویژه خوزستان زدند. مدیریت اشتباه كه توسعه صنایع آب‌بر به‌ویژه در فلات مركزی و توسعه كشاورزی به شیوه سنتی را اولویت خود قرار داده است و برای تامین آب مورد نیاز كشاورزی و صنایع به‌نام آب شرب، پروژه‌های انتقال آب یا سدسازی را از سرشاخه‌های كارون اجرا كردند، پروژه‌هایی كه سرانجام توسعه ناپایدار در پی داشت و به بحران آبی و خشكسالی در خوزستان منجر شد.
غبار فراموشی بر جلگه
سال‌هاست كه غبار فراموشی بر منابع آبی خوزستان نشسته است. درحال حاضر بخش بزرگی از تالاب شادگان، هورالعظیم و رودخانه یراهی خشك شده است. وضعیت كرخه نیز نگران‌كننده است. سرشاخه‌های آن به‌سوی هورالعظیم خشك شده‌اند. کارون، پرآب‌ترین و بزرگ‌ترین رودخانه ایران است. براساس آمار 10 درصد از آب كارون به کشت و صنعت‌ها اختصاص یافته و این حقابه حتی در دوران خشكسالی و كم‌آبی تغییر نیافته است. اما در این سال‌ها پروژه‌های بسیاری همانند سدسازی و انتقال آب در سرشاخه‌های كارون اجرا شده‌اند كه موجب كاهش آب ورودی به كارون شده است. درگذشته حجم آب در رودخانه كارون 20 میلیارد مترمکعب بوده اما در سال‌های اخیر به 14میلیارد مترمکعب کاهش پیدا کرده است. یكی دیگر از تالاب‌های خوزستان هورالعظیم است. در سال ۱۳۶۱ مساحت هورالعظیم بیش از ۹۰ هزار هكتار بوده است اما پس از روی كار آمدن دولت‌های نهم و دهم متاسفانه شركت نفت تا آزادگان امتداد پیدا كرد و عامل اساسی خشك‌شدن هورالعظیم بود.
فرصت سوزی در خوزستان
رودها و تالاب‌های خوزستان یكی پس از دیگری درحال خشك شدن است، با شیوه مدیریتی فعلی نیز امیدی به احیای آن‌ها نیست. در روزگاری كه سهم ایران از ریزش‌های جوی تنها یك سوم میانگین بارندگی جهان بوده و میزان تبخیر و تعرق نیز آماری نزدیك به سه برابر میانگین جهانی است، تنها تغییر رویه در مدیریت منابع آبی كشور می‌تواند معجزه‌ای برای خوزستان باشد چراكه از منابع نفتی خوزستان انتظار هیچ معجزه‌ای نمی‌رود. ریزگردها بلای جان مردم جلگه شده‌اند؛ ریزگردهایی كه به‌گفته عیسی كلانتری، رییس سازمان حفاظت محیط زیست، علت اصلی بروز آن‌ها عدم تخصیص حقابه‌های محیط زیستی به خوزستان بوده و برخلاف روال گذشته كه منشأ آن را خارجی اعلام می‌كردند، این‌بار منشأ ریزگردهای خوزستان 100 درصد داخلی است.
بودجه دردسرساز
بودجه ریزگردها سال گذشته جنجال‌های فراوانی به‌دنبال داشت. ماجرا نخست از آنجا آغاز شد كه معاون توسعه مدیریت، حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط زیست از حذف بودجه ریزگردهای خوزستان در سال 97 توسط كمیسیون تلفیق بسیار انتقاد كرد.رییس كمیسیون تلفیق نیز پس از اعتراض جامعه محیط‌زیست و رسانه‌های كشور در مصاحبه‌ای از باقی ماندن ردیف بودجه ریزگردها در سال 97 خبر داد. اما آنچه در میان این دعواهای سیاسی مسئولان به‌وادی فراموشی سپرده شده بود، مساله نحوه تامین نقدینگی بودجه ریزگردها درصورت تصویب در مجلس بود. دولت محل تامین بودجه ریزگردها را صندوق توسعه ملی بیان كرد اما مجوز برداشت آن را اخذ نكرده بود. صندوقی كه مجوز برداشت از آن در دستان دولت یا مجلس نیست و نیاز به اخذ مجوز از سوی رهبری دارد. اما خوشبختانه با پیگیری‌های كه انجام شد، با اذن مقام معظم رهبری 150 میلیون دلار از محل صندوق توسعه ملی برای مقابله با ریزگردها اختصاص یافت.
ریزگردهای وطنی، نفس جلگه را برید
براساس آمار، بخشی از این ریزگردها منشأ خارجی و بخش دیگری از آن منشأ داخلی دارند. براساس آمار در سال 68 ، چشمه‌های تولید گرد و خاك در منطقه عراق و سوریه 6 چشمه بوده اما درحال حاضر به بیش از 300 چشمه افزایش یافته است. اتفاقات جدیدی درباره آلایندگی گرد و خاك خوزستان رخ داده است. ذرات كوچك‌تر از 2.5 میكرون بسیار افزایش یافته و این بار آلایندگی ارتباط چندانی با ریزگردها با منشأ خارجی ندارد و حدود 90 درصد آن منشأ داخلی دارند.
گرد و غبار با منشأ داخلی به‌دلیل خشكی تالاب‌ها، خشكسالی، رها شدن اراضی كشاورزی، بارگذاری‌های اشتباه منابع آبی بالادست سد مارون در حوزه آبریز رودخانه زهره، انتقال بخشی از آب سد كوثر برای كشاورزی به استان فارس، شهر نورآباد ممسنی، استان كهگیلویه و بویراحمد و شهر بهبهان، رخ داده است. تمامی این اقدامات موجب خشكی رودخانه زهره شده است. این خشكی،چشمه‌های تولید گرد و خاك رادر پایین دست رودخانه و دشت سیجان به‌وجود آورده است. همچنین به‌دلیل فاصله بسیار كم شهرهای اهواز و آبادان با رودخانه زهره ، در مواقعی كه جهت باد از سمت جنوب به شمال است، شاهد پدیده گرد و خاك و بحران در شهرهای اهواز و آبادان هستیم.
طبق گزارش اداره منابع طبیعی استان خوزستان، 350 هزار هكتار كانون فرسایش بادی در خوزستان وجود دارد. اعتبار مهار این كانون‌های فرسایش بادی بسیار اندك است و با وضعیت فعلی بودجه، مهار كانون‌های فرسایش بادی، چندین دهه به‌طول می‌انجامد. امسال می‌تواند فرصت طلایی برای اختصاص بودجه حقیقی برای مقابله با ریزگردهاباشد، البته پیش از ارائه آن توسط دولت به مجلس باید برای اخذ مجوزهای احتمالی نیز اقدام شود تا شاهد درگیری و جنجال‌های سال گذشته درخصوص بودجه ریزگردها نباشیم.
نظر شما