سلامت نیوز:به‌تازگی آمار جدیدی از میزان مطالعه مردم ایران منتشر شدهاست که براساس آن ما ایرانی‌ها حدود 15دقیقه در روز مطالعه می‌کنیم.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از خراسان ،در سالهای اخیر هربار درباره میزان مطالعه صحبت میشود، بحث بر سرِ مطالعه دیجیتال و کاغذی هم رونق میگیرد. عده‌ای معتقدند در این گونه آمارها مطالعه از روی ابزار دیجیتال محاسبه نمی‌شود و این باعث میشود آمار مطالعه پایین‌تر از حد واقعی اعلام شود. به نظر می‌رسد در این میان، نگرش به موضوع مطالعه باید کمی تغییر کند تا بتوانیم آمار واقعی از مطالعه افراد جامعه داشته باشیم. بههرحال با ورود فناوری دیجیتال نوعی تقابل بین نوع سنتی مطالعه یا همان کتاب و روزنامه کاغذی با نوع دیجیتال آن یعنی نسخه الکترونیک کتابها و روزنامه‌ها ایجاد شدهاست؛ بعضیها هنوز در مقابل استفاده از منابع دیجیتال مقاومت می‌کنند، بعضیها به کلی به نوع دیجیتال آن گرایش پیدا کرده‌اند. در این میان بعضیها هم بین این دو گروه قرار دارند و بخشی از مطالعات‌شان دیجیتال و بخش دیگر آن همچنان از نوع کاغذی است. آن‌هایی که کتاب را کاغذی می‌‌خوانند دلایل خودشان را برمی‌شمارند و آن‌هایی که نوع دیجیتالش را ترجیح می‌دهند از مزایای ویژه آن سخن می‌گویند. شما با کدام یک راحت‌ترید و فکر می‌کنید کدام نوع مطالعه برایتان مناسب‌تر است؟ این سوالی است که امروز سعی می‌کنیم پاسخی مناسب برایش پیدا کنیم.
تاریخچه کتاب از لوح گلی تا کتابهای مجازی
کتاب قدمتی حدودا 5هزار ساله دارد. البته منظور از این کتاب، مجموعـــه نوشتـــه‌هایی است که روی لوح‌های گلی، پوست حیوانات و. .. نوشته می‌شد اما بهطور رسمی برای اولین بار در سال ۱۴۳۹، با اختراع ماشین چاپ توسط «یوهانس گوتنبرگ» آلمانی، تحولی بسیار بزرگ در صنعت نشر کتاب صورت گرفت. اولین کتابی که با استفاده از دستگاه گوتنبرگ چاپ شد، انجیل بود که به علت تعداد سطرهایش در هر صفحه، به انجیل ۴۲سطری معروف شد. این ماشین چاپ، «ماشین فشارپیچی» نام گرفت وسرعت چاپ آن، ۷۰ تا ۱۰۰ برگ در ساعت بود. اگر بخواهیم تعریف دقیقی از کتابهای الکترونیک ارائه دهیم درواقع کتاب الکترونیک نسخه دیجیتالی یا الکترونیک از یک کتاب است که آن را می‌توان با استفاده از ابزار الکترونیک اعم از رایانه‌های شخصی، لپ‌تاپها، گوشی‌ها، تبلت‌ها و کتابخوانها مطالعه کرد. کتاب الکترونیک، نخستین بار در اوایل دهه 1960 میلادی در آزمایشگاه تولید شد و در سال 1971 تبدیل متون کلاسیک به کتاب الکترونیک آغاز گردید. این کتابها درواقع نخستین کتب الکترونیک جهان بودند. در سال 1996 حدود 250عنوان کتاب بر روی شبکه اینترنت قرار گرفت و تا پایان قرن بیستم، هزاران جلد کتاب به صورت دیجیتالی از طریق اینترنت در دسترس کاربران قرار گرفت و امروزه ما در دنیای مجازی می‌توانیم به راحتی به میلیون‌ها کتاب الکترونیک دسترسی داشته باشیم.
کاغذیها جاندار و دوستداشتنی
برای خیلی از کتابخوانها، کتاب از نوع کاغذی‌اش حس خاطره‌انگیز و نوستالژیک دارد.
بسیاری افراد با بوی کتابها هنگام ورق زدن‌شان ارتباط حسی آرامش‌بخشی می‌گیرند. یک بلیت قطار، نامه تاخورده یک دوست که لای صفحات کتاب پیدا شود یا یک یادداشت شخصی بر حاشیه آن، می‌تواند انسان را به سالهای دور ببرد. شاید دیگر ویژگی مثبت کتاب کاغذی، سادگی و همیشگی بودنش باشد.
خواندن یک کتاب کاغذی نیاز به هیچ وسیله‌ای به جز خود کتاب ندارد. همچنین همه به سادگی می‌توانند از آن استفاده کنند بدون آن که نگران تمام شدن شارژ باشند! اما کتابهای کاغذی هم معایبی دارند که باید به آنها اشاره کرد. مثلا یکی از مهم‌ترین‌هایش مسئله قطع درختان است. درواقع با اینکه امروزه بیشتر ناشران از کاغذهای بازیافتی یا تولیدشده از تفاله نیشکر استفاده می‌کنند اما باز هم بعضی ناشران از کاغذهای تولیدشده از درختان استفاده می‌کنند که به محیط زیست آسیب جدی وارد میکند.
همچنین کتابهای کاغذی جای زیادی اشغال می‌کنند بهویژه در زندگی‌های امروزی که فضا بسیار مسئله مهمی است. علاوه بر آن، اگر جابهجایی زیادی داشتهباشیم با کتابهای کاغذی دچار دردسر خواهیم شد یا اگر بخواهیم سفر برویم قطعا کتاب کاغذی وزن بیشتری را به کوله ما اضافه میکند. مورد آخر هم اینکه کتابهای کاغذی به مرور زمان پوسیده، ورق ورق یا دچار آلودگی می‌شوند.
کتابهای الکترونیک در دسترس و باامکانات
کتاب الکترونیک در مقایسه با کتاب کاغذی، از امتیازاتی برخوردار است. اولین مزیتی که می‌توانیم از آن یاد کنیم ذخیره انبوهی از اطلاعات در فضای بسیار کوچک است به گونه‌ای که امروزه ما می‌توانیم هزاران کتاب را در یک حافظه کوچک دستگاه الکترونیک خودمان داشته باشیم بدون اینکه جای فیزیکی اشغال کند. دیگر امتیاز مهم کتابهای الکترونیک جلوگیری از قطع درختان در مقایسه با نسخه‌های کاغذی و کمک به حفظ محیط زیست است. همچنین تسهیل فعالیت‌های پژوهشی، از قبیل جستوجوی واژگان کلیدی در یک متن بلند و مقایسه متون مختلف با یکدیگر هم دیگر نکته مثبت این گونه کتاب‌هاست.
از دیگر امتیازات آن می‌توان به استفاده همزمان از امکانات جانبی، بهره‌گیری از دیگر امکانات رسانه‌ای مانند صدا و تصویر همراه با متن و امکان تغییر قالب و شکل متون بنابر سلیقه کاربر اشاره کرد. البته این کتابها خالی از عیب هم نیستند که می‌توان به موارد زیر به عنوان معایب کتابهای الکترونیک اشاره کرد: در پژوهش‌های مختلفی که انجام شده، نشان داده شده است که با خواندن کتابهای الکترونیکی میزان یادگیری کاهش می‌یابد. برای مطالعه این نوع کتابها استفاده از ابزار مطالعه کتاب الکترونیک ضروری است. کیفیت نامطلوب نمایش متن در کتابهای الکترونیک و نیز خستگی چشم و بعضاً ضعف بینایی حاصل از نگاه مداوم به صفحه نمایش هم دیگر عیب این گونه از کتاب‌هاست.
شخصیت شما با کتاب کاغذی راحت‌تر است یا الکترونیکی؟
تلاش برای ساختن کتاب ایدهآل مقایسه نسخه فیزیکی و دیجیتال کتابها کار راحتی است اما توصیه کردن به مطالعه هرکدامِ اینها، خیر؛ طرفداران هرکدام از این کتابها دلایل قانعکنندهای دارند ولی درنهایت انتخاب با شماست. مثلا تا یکی دو دهه قبل می‌توانستیم بگوییم میزان درک مطلب به خاطر عادت نداشتن به کتابهای الکترونیک پایین‌تر است اما امروزه با گسترش فناوری‌های مرتبط با کتاب الکترونیک و همچنین عجین‌تر شدن مناسبات روزمره ما با دنیای دیجیتال دیگر خواندن کتابهای الکترونیک برای خیلی‌ها شاید تفاوت چندانی از نظر فهم مطلب و آسان بودن نداشته باشد. اما طبیعی است درباره مطالعه کتاب‌هایی که مدام مجبوریم بین صفحات مختلف آن در رفتوآمد باشیم مثلا خواندن مقالات و کتاب‌هایی که مدام به فصول قبل‌تر خود ارجاع می‌دهند یا دارای جدول‌ها و نمودارهای زیادی هستند، نوع کاغذی برای ما مناسب‌تر و قابل دسترس‌تر خواهدبود.
از سویی دیگر توانایی ما در تمرکز کردن روی مطلب هم کاملا در انتخاب نوع کاغذی یا الکترونیک موثر است؛ کسی که توانایی تمرکز بالایی ندارد استفاده از نسخه دیجیتال کتاب‌هابرایش دشوار خواهدبود. چیزهایی که موجب حواس‌پرتی یک کاربر کتاب دیجیتال میشود خستگی چشم، نوتیفیکیشن‌های شبکه‌های اجتماعی، چک کردن ایمیل یا پیام دادن زیاد (هنگام خواندن از روی موبایل یا تبلت) و وارد شدن به هایپرلینک‌هاست که البته این مشکل در استفاده از کتاب خوان‌های مخصوص مثل «کیندل آمازون» یا «فیدیبوک» رفع شده است. در این بین، برای برآورده کردن معیارهای همه کتابخوانها بعضیها از ادغام کتابهای کاغذی و دیجیتال حرف می‌زنند. اضافه کردن تراشه به کتاب، ایده‌ای است که فناوری دیجیتال را روی کتابهای کاغذی پیاده میکند؛ کاری که در بعضی مجلات با عنوان «واقعیت افزوده» مورد استفاده قرار گرفتهاست.
دلیل طرح آن هم علاقه بسیاری از انسان‌های امروزی به استفاده از امکانات صوتی تصویری است؛ مثلا ممکن است بعضیها دوست داشتهباشند کتابها صدا بدهند تا بتوانند پیدایشان کنند یا برای جستوجو در کتاب متن را بهصورت آنلاین پیدا کنند، نسخه‌های به‌روز شده‌اش را دانلود کنند یا حتی نگاهی به نقدها و نظرات صاحب نظران یا دیگر کاربران بیندازند. همه این کارها را می‌توان بهراحتی با افزودن قطعات الکترونیکی به صحافی کتاب، انجام داد. چنین کتابهای پیشرفته‌ای برخی ویژگی‌های بد متون کامپیوتری را خواهند داشت اما حداقل در صورت قطعی برق یا تمام شدن شارژ باتری، باز شخص مطالعهکننده کتاب اصلی را در اختیار دارد. اما باید حواس‌مان باشد مهم‌ترین تغییری که در حوزه خواندن در محیط آنلاین آن هم به این شکلش در حال روی‌دادن است، کم‌ارزش شدن واژگان است که باعث میشود چنین ایده‌هایی روزبه‌روز عجیب و نامانوس‌تر به نظر بیایند. در این باره باید در نظر داشتهباشیم که مهم، معنا و موسیقی و اصل واژگان است نه ابزار جانبی و رسانه پرزرق‌و برقی که آنها را منتقل می‌کنند.
نظر شما