سلامت نیوز :بهار فصل آلرژی‌ها و حساسیت‌هاست. بسیاری از بیماران به خاطر آبریزش شدید، عطسه‌های پی در پی و خارش‌های پوستی در این فصل به پزشك مراجعه می‌كنند.

جوانی به دلیل گزش زنبور به مطب پزشكی مراجعه می‌كند. ابتدا تنها از خارش شدید پوست شكایت دارد. بیمار از نظر علائم حیاتی (فشار خون، نبض و تنفس) كاملا طبیعی است. هنوز چند دقیقه‌ای از مراجعه نگذشته كه تنفس بیمار مختل می‌شود. بیمار بشدت مضطرب است.
اقدامات اولیه و درمان لازم آغاز می‌شود و در كمتر از نیم‌ساعت بیمار حالش كاملا بهبود می‌یابد. 6 ساعت پس از ترخیص، بیمار با حمله‌ای مشابه به اورژانس آورده می‌شود. این بار اقدامات نتیجه نداده و كار بیمار به بخش مراقبت‌های ویژه می‌كشد این اتفاقات در فصل بهار رخ می‌دهد.
بهار فصل آلرژی‌ها و حساسیت‌هاست. بسیاری از بیماران به خاطر آبریزش شدید، عطسه‌های پی در پی و خارش‌های پوستی در این فصل به پزشك مراجعه می‌كنند.
گرچه نوعی آلرژی كه به عنوان واكنش‌های افزایش حساسیتی یا آنافیلاكسی شناخته می‌شود، بیشتر مربوط به تزریق داروهاست كه سردسته آنها پنی سیلین است، اما حقیقت این است كه واكنش حساسیتی واكنشی است كه برای بروز نیاز به تماس ماده‌ای با بدن دارد كه سیستم دفاعی بدن آن ‌را غریبه بداند و شروع به واكنش شدید كند. در این واكنش به محض تماس بدن با ماده حساسیت‌زا یك سری مواد در خون آزاد می‌شود كه باعث بروز این علائم می‌شوند.
آنافیلاكسی به شدیدترین واكنش‌های حساسیتی گفته می‌شود كه با افت فشار خون و حالت خفگی نمود می‌یابد. اما باید این را به خاطر سپرد كه واكنش‌های حساسیتی خفیف می‌توانند به واكنش‌های شدید و حتی مرگ منجر شوند.
سن، جنسیت، شغل، نژاد و موقعیت جغرافیایی تاثیری در میزان بروز واكنش‌های حساسیتی ندارد. اما بیمارانی كه تجربه آنافیلاكسی قبلی (به هر چیزی) را دارند یا افرادی كه قبلا با دارویی دچار چنین واكنشی شده‌اند و همچنین افراد آسمی كه بیماریشان بخوبی كنترل نشده، در معرض بروز بیشتر آنافیلاكسی هستند. امكان بروز برای پنی‌سیلین 20‌ـ‌10 درصد و برای نیش حشرات 60 ـ 40 درصد عنوان می‌شود و شایع‌ترین علل بروز واكنش‌های حساسیت‌پذیری شدید آنتی‌بیوتیك‌ها، حشرات و غذاها هستند. در كودكان غذاها (صدف، تخم مرغ، گندم و شیر) از علل شایع بروز این واكنش‌ها هستند.
علائم و نشانه‌ها
بیماران عموما ابتدا دچار قرمزی و خارش پوست و كهیر می‌شوند. سپس اضطراب، سبكی سر، احساس پری در گلو، كم آوردن نفس و سنگینی در قفسه سینه بروز می‌كند. با پیشرفت بیماری علائمی همچون تنگی نفس شدید، افت هوشیاری و فشار خون بروز می‌كند. بروز احساس توده‌ای در گلو و خشونت صدا از علائم هشدار دهنده برای بروز ورم در حنجره و بروز خفگی است. بیماران ممكن است علائمی همچون درد شكم، تهوع و استفراغ، اسهال، قرمزی و آبریزش از چشم را نیز تجربه كنند.
علائم در بیماران ظرف یك ساعت بروز می‌كند و هر چه علائم سریع‌تر بروز نماید، احتمال علائم شدیدتر بیشتر است. در واقع نیمی از مرگ و میر ناشی از واكنش‌های حساسیت‌پذیری شدید ظرف یك ساعت ابتدایی تماس بروز می‌كند. پس از این‌كه علائم ابتدایی بهبود یافتند، 4 ـ 3 ساعت بعد ممكن است علائم مجدد بروز كند.
تشخیص
زمانی كه تماس با ماده‌ای حساسیت‌زا مشخص است، تشخیص واضح خواهد بود. اما در مواقعی كه تماس با مواد غذایی است، ممكن است نسبت دادن علائم به واكنش‌های حساسیتی دشوار بوده و به اشتباه چیز‌های دیگر برای بیمار در نظر گرفته شود. بسیاری از بیماری‌ها دارای چنین علائمی بوده و باید از واكنش‌های حساسیت‌پذیری جدا شوند، ضمن این‌كه فرصت برای مداوای بیماران بسیار كوتاه است و تأخیر می‌تواند نتایج ناگواری به جا بگذارد. آزمایشگاه نقشی در تشخیص نداشته و با توجه به فرصت زمانی كوتاه برای درمان نمی‌توان از آزمایشگاه كمكی گرفت.
درمان
برای این بیماران باید سریعا اقدام به برقراری راه هوایی، دادن اكسیژن، تجویز اپی‌نفرین (آدرنالین) و شروع مایع وریدی كرد. مهم‌ترین اقدام تجویز اپی‌نفرین است. اپی‌نفرین بسته به شرایط عضلانی، زیر جلدی یا وریدی تزریق می‌شود. اگر بیمار در شوك قلبی ـ عروقی قرار دارد، باید با تجویز وریدی درمان شود. در اشكال خفیف‌تر بیماری دارو عضلانی یا زیرجلدی تجویز می‌شود. برای جبران افت فشارخون باید از مایع وریدی همزمان با اپی‌نفرین بهره برد. برای برقراری راه هوایی باید بیماران با بروز اولین علائم دال بر درگیری مسیر هوایی تحت لوله‌گذاری درون مجاری هوایی قرار گیرند. تاخیر در انجام لوله‌گذاری ممكن است با تورم بیشتر مجاری هوایی، عدم امكان لوله‌ گذاری و انسداد مجاری هوایی همراه باشد.
اگر ماده ایجادكننده همچنان وجود دارد، باید از بیمار دور شود (همچون شستن پوست یا گذاشتن ماسك برای كاهش تماس با ماده حساسیت‌زای موجود در هوا یا در آوردن نیش زنبور). نكته مهم این است كه در حساسیت به مواد غذایی شستشوی معده كاربرد ندارد، چرا كه اثرات مواد حساسیت‌زا ایجاد شده است. علاوه بر این داروها، داروهای دیگری هم به كار می‌رود كه عمدتا جهت موارد مقاوم یا عوارض ناشی از حمله یا جلوگیری از بروز مجدد حمله مفید هستند. به عنوان مثال می‌توان از داروهایی همچون دگزامتازون و پردنیزولون نام برد.
چند نكته مهم
ـ‌ واكنش‌های حساسیتی اغلب نیازمند تماس اولیه با ماده بوده و در دفعات بعدی تماس علائم بروز می‌كند، اما برای بسیاری از موارد اطلاعی از تماس اولیه نیست. بنابراین برای تجویز هر دارویی احتمال بروز این عارضه را در ذهن داشته و در مكان مناسبی كه امكانات لازم برای احیا و درمان بیمار وجود دارد، اقدام به تجویز دارو كنید.
ـ انجام تست قبل از تجویز برای بسیاری از داروها به كار می‌رود. بروز واكنش دال بر منع استفاده از داروست، اما عدم بروز واكنش رد كننده بروز واكنش حساسیت‌پذیری نیست.
ـ‌ با وجود حتمی نبودن بروز واكنش در نوبت دوم برخورد، نباید در بیماران با سابقه واكنش، اقدام به تجویز دارو كرد. اگر الزام به مصرف داروست باید توسط پزشك حساسیت‌زدایی انجام شود.