سلامت نیوز: آبی کمعمق، با نیزارهایی که محل لانهگذاری پرندگان است و سروصدای یکریز انواع حشرات که با آواز گاهگاه پرندگان زینت مییابد. در سکوت اگر به تالاب نزدیک شوی، پرندهای بزرگ را میبینی که سر در آب میبرد و بیرون میآورد و چیزی در دهان دارد. پرنده کوچک از شاخهای به شاخهای میپرد، و ماری چابک در آب، ماهی ریزی به دهان میگیرد و میگریزد. این تصویر غالب تالابهاست.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از آرمان ،درست ۴۸سال پیش بود که کنوانسیون مربوط به تالابهای مهم بینالمللی، به ویژه تالابهای زیستگاه پرندگان آبزی معروف به «کنوانسیون رامسر»؛ پیمانی بینالمللی برای حفاظت از تالابهای جهان در ۱۳ بهمن سال ۱۳۴۹ در شهر رامسر به تصویب رسید.
در ابتدا این معاهده به امضای نمایندگان ۱۸کشور شرکتکننده رسید، اما امروزه ۱۶۹کشور جهان عضو این پیمان هستند. این پیمان با تلاش اسکندر فیروز رئیس وقت سازمان محیط زیست ایران تهیه شد. تعریف تالاب در این کنوانسیون بسیار موسع است و شامل مردابها و باتلاقها و لجنزارها یا آبهای طبیعی یا مصنوعی اعم از دایمی یا موقت است که آبهای شیرین-تلخ یا شور در آن به صورت راکد یا جاری یافت شود از آن جمله است آبهای دریا که عمق آنها در پایینترین نقطه جزر از شش متر تجاوز ننماید. این کنوانسیون هماکنون دوهزارو۱۸۶ تالاب به وسعت ۲۰۰میلیون هکتار را پوشش میدهد. بریتانیا با ۱۷۰تالاب بیشترین تعداد و کانادا با ۱۴۰هزار کیلومتر مربع بیشترین وسعت از تالابهای خود را تحت پوشش این معاهده درآوردهاند و همچنین (تا سال ۲۰۱۱) ۳۳ تالاب ایران در لیست کنوانسیون رامسر با ۲۲ عنوان ثبت شدهاند.
به گفته احمدعلی کیخا، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس 70درصد از تالابهای ایران در معرض نابودی هستند. همچنین بنابر اظهارات معاون سازمان حفاظت محیط زیست بیش از دو سوم تالابهای ایران درمعرض خطر هستند. از سوی دیگر اسماعیل کهرم، معاون سابق سازمان محیط زیست، فعال و کارشناس در این زمینه به«آرمان» میگوید: کنواسیون رامسر در سال 1971میلادی در رامسر تشکیل شد و جزو اولین کنواسیونهای جهانی در مورد محیط زیست بود.
در آن روزها جهان مرتب درحال از دست دادن تالابها بود. چه در ایران و چه در جهان. بنابراین این کنواسیون با حضور بزرگترین کشورها و با حضور بسیاری از پرفسورهای جهان تشکیل شد. هدفشان این بود که هر کشوری هر تعدادی که دوست دارد به این کنواسیون تالاب معرفی کند و قول بدهد نگذارد آسیبی به این تالابها برسد و در آنها دخل و تصرف، ساختمانسازی و تخریب صورت نگیرد. هر کشور چند مورد تالاب معرفی و کرد و ایران هم 22تالاب معرفی کرد که به عنوان رامسر سایت معرفی شدند. حالا بعد از گذشت این چند دهه ما در جهان حدود هزارو700تالاب داریم که اینها به عنوان سایت رامسر معرفی شدند. بنابراین هدف اصلی حفظ تالابها و پرندگان مهاجر بود. کهرم در واکنش به اظهارات کیخا و معاون سازمان محیط زیست توضیح میدهد: آمار تالابهای در معرض خطر کشور به مراتب بیش از این است. یعنی اینکه بهطور تقریبی ما حدود 250تالاب داریم که اینها فصلی و دائمی و شور و شیرین و چسبیده به دریا و یا محصور در خشکی هستند.
یعنی تمام تالابهایی که در جهان هستند ما نمونهاش را داریم و متاسفانه همه در معرض خطر هستند. یعنی اینکه یا آمدهایم پرندههایش را شکار کردیم یا خشکش کردیم مانند تالاب ارومیه یا مانند هورالعظیم یا مانند تالاب میانکاله در آن زراعت میکنیم، ماهیگیری میکنیم. از این جهات در معرض خطر هستند. منتها نظر به اینکه از مهر ماه تا کنون که سال آبی شروع شده و در کشور بارشهایی خوبی داشتهایم، الان اگر به من بگویید که وضعیت تالابهای ایران چگونه است ؟ میگویم خوب است. به این دلیل که از مهر تا کنون در سراسر ایران بارندگی و طغیان رودخانهها را داشتهایم و تالابها سرحال شدهاند. اگر ما دست از دخل و تصرف برداریم و اگر باران مانند امسال داشته باشیم میشود گفت که تالابهای ما رو به احیا هستند.
رقابت آبی؛ مهمترین چالش تالابهای کشور
در حال حاضر متأسفانه تعداد زیادی از تالابهای کشور در شرایط نامناسبی به سرمیبرند که مسعود باقرزاده کریمی، مدیر کل دفتر اکوسیستمهای تالابی سازمان محیط زیست مهمترین عامل وضعیت نامساعد تالابها را مدیریت نادرست مصرف آب در حوزههای مختلف کشاورزی، صنعت و شرب میداند. باقرزاده کریمی گفت: مهمترین چالش تالابها رقابت بر سر آب است و از آنجا که معمولاً تالابها در انتهای حوضه آبریز قرار دارند، در این رقابت مغلوب واقع شدهاند. بر اساس ماده 193برنامه پنجم توسعه کشور، سازمان حفاظت محیط زیست موظف شده است که نسبت به مدیریت یکپارچه در دشتها و اراضی اطراف تالابها به عنوان اکوسیستمهای شکننده با مشارکت همه بهرهبرداران اقدام کند، مدیرکل دفتر اکوسیستمهای تالابی سازمان محیط زیست در مورد این ماده با تاکید بر اینکه همه تلاشها برای اجرای آن انجام شده است، تصریح کرد: برنامه جامع تالابها به عنوان سند بالادستی تهیه شده است که بر مبنای آن در سال گذشته، قانون حفاظت و احیای تالابها وضع شد و در ادامه در جهت اجرایی کردن این قانون هم برای تالابها برنامه مدیریت زیستبومی تهیه شد که تاکنون برنامه مدیریت زیست بومی 14حوضه آبریز از جمله حوضه آبریز گاوخونی تدوین و به تصویب رسیده است.
او ادامه داد: در حال حاضر برنامه مدیریت زیستبومی چهار تالاب دیگر در دست تهیه است، البته برنامههای مدیریت زیستبومی با مشارکت همه ذینفعان از جمله مردم محلی و سازمانهای مردمنهاد تهیه میشود، بنابراین ماده 193قانون برنامه پنجم توسعه به طور کامل اجرا شده است. البته در ماده193 برنامه پنجم توسعه به ممنوعیت برداشت مواد معدنی از تالابها نیز اشاره شده است، در این مورد این کارشناس اکوسیستمهای تالابی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: بعد از برنامه پنجم توسعه، از بارگذاری جدید در زمینه بهرهبرداری از مواد معدنی تالابها جلوگیری و برای طرح های بهرهبرداری که پیش از برنامه پنجم مجوز داده شده بود؛ ضوابط زیستمحیطی اعمال شد. برای مثال در تالاب میقان که برداشت نمک صورت میگرفت ضوابط جدیدی طراحی شده تا کمترین لطمه به اکوسیستم این تالاب وارد شود.
تالابها و تغییرات اقلیمی
با این حال از 22 تالاب ثبت شده ایران در کنوانسیون رامسر، تالابهای «شورگل، یادگارلو و درگه سنگی»، «مجموعه تالاب انزلی»، «شادگان، خورالامیه و خورموسی»، «نیریز و کمیجان»، «انتهای جنوبی هامون پوزک» و «هامون صابری و هامون هیرمند»، 6 سایت تالابی هستند که در معرض تغییرات اکولوژیکی بوده و به همین دلیل در فهرست «مونترو» رامسر قرار گرفتهاند. این درحالی است که شعار سال ۲۰۱۹ روز جهانی تالابها هم در «تالابها و تغییرات اقلیمی» است که به نظر میرسد از توجه به تاثیراتی باشد که تالابها بر تغییرات اقلیمی در سطح جهان دارند. تالابها بالاترین تولید کننده اکوسیستمهای آبی محسـوب میشوند که چه از نظر اکولوژیکی و حفـظ تنوع زیستی و چه از نظر اقتصادی- اجتماعی نقش مهمی را ایفا میکنند.
اهمیت تالابها برای بشر از دیر باز شناخته شده بود آن چنانکه نقش این زیستگاهها در بقا و توسعه فرهنگهای کهن و در عرصه تاریخ بشری غیرقابل انکار است. با این وجود تالابها جز تهدید شوندهترین زیستگاهها قرار دارند که این موضوع ناشی از خشکاندن و تغییر کاربری، ایجاد آلودگی و برداشت بیرویه از گونههای تالابی است. بنابراین اهمیت وجود تالابها نشان میدهد که به منظور حفاظت و بهرهبرداری پایدار از این اکوسیستم تدابیر ویژهای مورد نیاز است تا حفاظت از آنها به بهترین نحو ممکن صورت گیرد.
نظر شما