سلامت نیوز: روز جهانی حیات وحش فرصتی برای یادآوری رفتاری است که انسان با کره زمین داشته است. با وجود اینکه بر اساس منطق انسان باید از زیستگاه خود، زمین، حفاظت کند، اما سود بیشتر باعث شده است که لزوم حفظ این داشته ارزشمند نادیده گرفته شود و همواره برای برداشت بیشتر سعی شده است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه آرمان ،مجمع عمومی سازمان ملل متحد در شصت و هشتمین جلسه خود در 20 دسامبر 2013، روز سوم مارس (12 اسفند)، روز تصویب کنوانسیون منع تجارت گونه های نادر گیاهی و جانوری (CITES)، را بهعنوان روز جهانی حیات وحش اعلام نمود.هدف از تعیین این روز، ایجاد فرصتی برای بزرگداشت و ارتقای آگاهیهای عمومی در خصوص گونههای گیاهی و جانوری جهان است.
مجمع عمومی، بر ارزش ذاتی و نقشهای گوناگون اکولوژیکی، ژنتیکی، اجتماعی، اقتصادی، علمی، آموزشی، فرهنگی، تفریحی و زیبایی شناختی حیات وحش در توسعه پایدار و رفاه بشر و نیز نقش مهم کنوانسیون منع تجارت گونههای نادر گیاهی و جانوری (CITES) در حفاظت از گونهها تاکید نموده است.
مجمع عمومی سازمان ملل، از دبیرخانه CITES خواسته است تا با همکاری دیگر سازمانهای ذیربط، روند برگزاری و اجرای روز جهانی حیات وحش را تسهیل بخشد.
«جان اسکنلون»، دبیر کل CITES، در اینباره گفت: «روز جهانی حیات وحش، فرصت مناسبی برای بزرگداشت انواع بسیار زیبا و متنوع گیاهان و جانوران وحشی و ارتقای آگاهی عمومی نسبت به مزایای فراوان حفاظت از این گونهها است.
در عین حال، باید اقداماتی در خصوص مبارزه با جرایم مرتبط با حیات وحش که صدمات گسترده اقتصادی، محیط زیستی و اجتماعی را در پی دارد، صورت گیرد. از تمامی کشورهای عضو سازمان ملل متحد و نیز دیگر سازمان ها و افراد علاقه مند دعوت میکنیم در جشن جهانی حیات وحش شرکت کنند.»
احیای جمعیت گونههای در حال انقراض ایران
برای احیای جمعیت یك گونه در حال انقراض دو راهحل وجود دارد. اول آنكه گونه مورد نظر در زیستگاه اصلی و تاریخیاش احیا میشود و دوم آنكه با مهیا كردن شرایط مناسب در زیستگاه دیگری شرایط احیا فراهم شود.
به این ترتیب باید عوامل انقراض حذف و جمعیت احیا شده در زیستگاه مناسب رهاسازی شود.از جمله روشهای حفاظت از گونهها، تکثیر در اسارت و سپس معرفی گونهها به گستره بومی و یا تاریخی اش است.تكثیر در اسارت، عمل زادآوری گونه های نادر و در معرض خطر است كه با كنترل عوامل محیطی و بهصورت محدود و با محدودیت خاص صورت میگیرد.
زمانی كه تعداد افراد یك گونه به سرعت در حال كاهش است یا با خطر انقراض روبهرو هستند میتوان با تكثیر در اسارت شانس بقای آنها را افزایش داد. این روش در کشور ما برای نخستین بار در سال 1337 به کار گرفته شد و اولین گونهای که به این شکل تحت حمایت قرار گرفت گوزن زرد ایرانی بود.تکثیر در اسارت فرایندی بسیار حساس است که حتی با وجود مطالعات کافی پیش از انجام طرح، موفقیت آن از ریسک بالایی برخوردار است.
در سالهای اخیر، بهدلیل افزایش نرخ انقراض گونهها این شیوه در سطح جهانی، منطقهای و ملی برای گونههایی همچون: اوریکس عربی، سمور پاسیاه، گوزن زرد ایرانی و ... انجام شده است که در بعضی موارد موفق و در برخی ناموفق بوده است.
برخی کارشناسان معتقدند این طرحها بهدلیل مشکلاتی همچون دستی شدن و عدم سازگازی گونه اسیر به محیط وحشی، بدون توجه به رفتارهای اجتماعی گونه ها و تامین زیستگاه مطلوب نمیتواند بهعنوان راهکاری مناسب برای حفظ گونههای در معرض خطر مطرح باشد.
تکثیر در اسارت بدون اشکال نیست
اگرچه تکثیر در اسارت بهعنوان یکی از راه های حفظ و نجات جانوران در معرض خطر انقراض مطرح است، اما این روش بدون اشکال نیست. حتی به عقیده بسیاری از صاحبنظران، تکثیر گونهها در اسارت آخرین تیر ترکش است و اساسا توصیه نمیشود. بلکه مطلوب آن است گونه بهصورت وحشی در طبیعت باقی بماند.
فقط زمانی که یک گونه به دلایل ژنتیکی، امراض و تصادفهای طبیعی نظیر سیل، زلزله و ... در معرض خطر انقراض قرار گرفت، میتوان اقدام به تکثیر کرد، و گرنه راهحل این است که زیستگاه گونه را حفظ کرد تا جانور در زیستگاه طبیعی خودش تکثیر شود. کاهش فضای تحرک، نزدیکی به انسان و کاهش فرصت های تغذیه ای از عوامل استرسزایی هستند که بالقوه روی جانوران در محیط محصور تاثیر می گذارد.
یکی از اشکالات طرح تکثیر در اسارت «دستی شدن» حیوانات است. جانوران تکثیر شده بهدلیل اینکه به حضور محیط بانان و موتورسیکلت و تغذیه با علوفه دستی عادت کردهاند، قابلیت رهاسازی در طبیعت و تغذیه بهصورت طبیعی را ندارند. روش تکثیر به این شکل بیشتر به باغ وحشها شباهت دارد. یکی دیگر از تبعات منفی تکثیر در اسارت این است که جانور اسیر نمیتواند رفتارهای اجتماعی را به شکل کامل یاد بگیرد.
بهطور مثال تعقیب و دویدن بهدنبال طعمه و سپس شکار آن، مخصوصا برای گوشتخوارانی همچون یوزپلنگ، آموزشهایی هستند که در سایتهای تکثیر ممکن نیست. مشکل دیگر تکثیر حیوانات در اسارت این است که پس از رهاسازی حیوان در طبیعت، دیگر اهمیت چندانی به حفاظت آن داده نمیشود و مثلا ممکن است بر اثر تعداد کم محیط بانان از جمعیت آنها کاسته شود.
تکثیر در اسارت علاوه بر مشکلاتی که عنوان شد، تنوع ژنتیکی گونهها را با مشکل مواجه میکند و اثرات منفی در پی دارد. به عقیده کارشناسان حیات وحش و جانورشناسان تنوع ژنتیکی مهمترین عامل در بقای جانداران است. این تنوع، باعث تفاوت بین دو گونه همسان در دو منطقه متفاوت میشود.
تنوع ژنتیکی حاصل کنش و واکنش مستمر است
تخریب زیستگاه و کوچ اجباری گونه ها و کم شدن تعداد افراد گونه مهم ترین عوامل کاهش تنوع ژنتیکی هستند. با وجود اینکه کاهش افراد یک گونه باعث کاهش تنوع ژنتیکی آن گونه میشود اما راه افزایش تنوع ژنتیکی صرفا ازدیاد تعداد افراد نیست. چرا که تنوع ژنتیکی حاصل کنش و واکنش مستمر افراد یک گونه طی چند نسل با محیط اطراف و زیستگاه خود است.
بهطور کلی در یک جمعیت پایه اگر تعداد افراد گونه از حدی معین کمتر باشد، بهدلیل درونآمیزی مساله تحلیل ژنها اتفاق میافتد و باعث نازایی و تولد حیوانات ناقصالخلقه و ضعیف میشود اما اگر جمعیت به میزان مناسب باشد، گونهها میتوانند با بهبود وضعیت زیستگاه ظرفیت ژنی خود را تامین کنند. برای تکثیر گونه نباید افراد مختلف گونه را از زیستگاههای متفاوت نمونهگیری و به سایت منتقل کنند، بلکه باید هرگونه در منطقه خودش تکثیر شود و سپس به منظور رهاسازی در طبیعت در منطقهای دیگر رها شود.
با این روش میتوان تا حدودی تنوع ژنتیکی گونهها را حفظ کرد. به گزارش تارنمای طبیعت ایران، مناسبتها مهم هستند از جهت یادآوری. فرصتی برای اندیشیدن و بهتر عمل کردن. قدر این فرصتها را بدانیم.
نظر شما