سلامت نیوز:مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با بیان اینکه شیوع فشار خون بالا در ایران حدود 18 درصد گزارش شده و مصرف زیاد نمك، یكی از دلایل اصلی آن به شمار می رود، گفت: فشار خون بالا علت 7.6 میلیون مرگ زودرس و 92 میلیون ناتوانی و عوارض ناشی از بیماری در جهان بوده است.
 
به گزارش سلامت نیوز به نقل از وبدا ،دکتر زهرا عبداللهی، به مناسبت برگزاری بسیج ملی کنترل فشارخون گفت: بیماری‌ های قلبی عروقی، علت اصلی یک سوم موارد مرگ و میر ناشی از بیماری ‌های غیرواگیر و علت اصلی مرگ در افراد بالای 30 سال و دومین عامل مرگ در افراد 15 تا 59 ساله محسوب می شود.
 
80 درصد مرگ و میرها در بیماری های قلبی-عروقی ناشی از فشار خون بالا، مصرف سیگار و کلسترول بالا رخ می دهد
 
وی با بیان اینکه فشار خون بالا علت 6.7 میلیون مرگ زودرس و 92 میلیون ناتوانی و عوارض ناشی از بیماری در جهان بوده است، افزود: بیماری‌های قلبی-عروقی، شایع ترین علت مرگ و میر در جهان است، از طرفی حدود 80 درصد مرگ و میرها در بیماری های قلبی-عروقی ناشی از فشار خون بالا، مصرف سیگار و کلسترول بالا رخ می دهد که از میان این سه علت، فشار خون بالا مهمترین علت مستقیم در مرگ و میر در کل دنیا است.
 
دکتر عبداللهی بیان کرد: شیوع فشار خون بالا در ایران حدود 18 درصد گزارش شده و مصرف زیاد نمك یكی از دلایل اصلی آن به شمار می رود. درحال حاضر بیماری های غیرواگیر حدود، 70 درصد از علل مرگ و میر را به خود اختصاص داده و از 385 هزار مرگ سالیانه در كشور، 268 هزار مورد مرگ ناشی از بیماری‌ های غیرواگیر بوده است.
 
مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت تصریح کرد: براساس برآوردهای موجود، میزان دریافت روزانه نمک در کشور 15 تا10 گرم ( 2 تا 3 برابر مقدار توصیه شده توسط سازمان جهانی بهداشت یعنی 5 گرم در روز است).

براساس آخرین گزارش سازمان جهانی بهداشت، متوسط میزان مصرف نمك در اكثر كشورهای منطقه مدیترانه شرقی، بیش از 12 گرم در روز برای هر فرد محاسبه شده است. بنابراین كاهش مصرف نمك یكی از اولویت های نظام سلامت در تمام كشورها است و بسته  به نوع فرهنگ غذایی مردم، برنامه ریزی كاهش مصرف نمك یكی از دغدغه های اصلی مسئولین سلامت كشورها به شمار می رود.
 
وی افزود: در كشورهای توسعه یافته بیشتر از 80 درصد نمك های مصر، نمك‌های پنهان در مواد غذایی است كه با مصرف غذاهای غیرخانگی، غذاهای كنسروی و فست فودها تامین می شود. اما در كشور ما، با توجه به الگوی مصرف مواد غذایی، بیشترین منبع مصرف نمك ازطریق افزودن نمك در هنگام تهیه و طبخ و مصرف غذا کسب می شود.
 
کاهش حدود 6 گرم نمک دریافتی روزانه باعث کاهش 24 درصدی سکته مغزی و کاهش 18 در صدی بیماری عروق کرونر می شود
 
دکتر عبداللهی خاطرنشان کرد: مطالعات سازمان جهانی بهداشت بیشترین منبع نمك دركشورهای منطقه مدیترانه شرقی كه كشورما هم در بین آنها قراردارد را نمك موجود در نان ها بیان می ‌كند.

نتایج بررسی مطالعات بزرگ نشان داده که کاهش حدود 6 گرم نمک دریافتی روزانه باعث کاهش 24 درصدی سکته مغزی و کاهش 18 در صدی بیماری عروق کرونر می شود و حدود 2.5 میلیون مرگ و میر را کاهش می دهد. همچنین كاهش مصرف نمك به میزان یك گرم در روز موجب كاهش 7 درصدی در بروز سكته‌های مغزی و قلبی می‌ شود.
 
مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت عنوان کرد: بر طبق استانداردها، میزان سدیم دریافتی در روز نباید بیشتر از 2000 میلی گرم یعنی حدود 5 گرم نمك یا كمتر از یك قاشق مرباخوری نمك، باشد.

این میزان برای بیماران قلبی و افرادی كه فشار خون بالا دارند و همچنین افراد بالای 50 سال، روزانه كمتر از 1200 میلی گرم سدیم كه معادل 3 گرم نمك یا حدودا نصف قاشق مرباخوری نمك است، توصیه شده است.
 
سایر كشورها برای كاهش مصرف نمك چه كرده اند؟
 
دکتر عبداللهی درخصوص اقدامات سایر کشورهای دنیا برای کاهش نمک مصرفی، اظهار کرد: کشورهای انگلیس، فنلاند، استرالیا، نیوزلند و کانادا، موفق ترین کشورها در امر کاهش نمک مصرفی هستند.

دلایل موفقیت این کشورها انجام فعالیت های آموزشی در سیستم های بهداشتی، جلب حمایت سیاستگذاران و همکاری با صنایع غذایی در این خصوص بوده است. در انگلیس، رمز موفقیت، جلب حمایت صنایع غذایی و تولید کنندگان غذا و در استرالیا انجام سیاست گذاری و در برخی از کشورها اقدامات انجام شده بر روی کیفیت نان ها، دلیل موفقیت ذکر شده است.
 
وی ادامه داد: در سال 1996در انگلستان گروهی از افراد صاحب نظر اقدام به تشکیل گروهی به نام CASH کردند. هدف آنها آگاه سازی مصرف کنندگان نسبت به اهمیت کاهش نمک و نیز تغییر سیاست های جامعه در ارتباط با میزان نمک و نیز تحت فشار قراردادن تولیدکنندگان محصولات غذایی در جهت کاهش نمک محصولاتشان بود.

آنها با همکاری سازمان های مرتبط با سلامت و استاندارد اقدام به بسیج همگانی در جهت کاهش مصرف نمک کردند و به این ترتیب انگلستان به عنوان اولین کشور به شکل منسجم و برنامه ریزی شده در جهت کاهش نمک محصولات غذایی گام برداشته است. در این کشور کاهش نمک برای حدود 30 درصد محصولات غذایی اتفاق افتاده و برچسب های غذایی که به وضوح میزان نمک را در آن محصول نشان می دهد، اجباری شده است و غذاهایی که فاقد برچسب بودند به تدریج حذف شده اند.
 
وی بیان کرد: بر اساس اقدامات موثری که در این راستا در انگلستان انجام شده است، در تمامی کشورهای دنیا اقدامات مشابه لازم و ضروری است؛ به ویژه در کشورهای در حال توسعه مردم عادت كرده اند به غذاهای روزانه خود نمک اضافه کنند، بنابراین لازم است برنامه های بسیج گونه آموزشی برای اصلاح عادات غذایی و استفاده از نمكدان در وعده های غذایی اجرا شود. كودكان را باید از كودكی به غذای كم نمك عادت داد. اگر ذائقه كودك با خوردن غذاها و تنقلات غذایی پرنمك خو بگیرد، دیگر در بزرگسالی به راحتی نمی توان این عادت غلط را اصلاح كرد.
 
مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با بیان اینکه برنامه کاهش مصرف نمک در ترکیه نیز از سال 2011 اغاز شده است، یادآور شد: میانگین مصرف نمک در بیشتر کشورهای منطقه ای اروپا در حدود 8 تا 12 گرم در روز برآورده شده است.

اولین بررسی در ترکیه به نام SaltTuk در سال 2008 نشان داد که مصرف نمک در ترکیه حدود 18 گرم در روز توسط یک فرد بالغ است. این مطالعه در سال 2012 دوباره تکرار شد و به 15 گرم در روز رسید.

در ترکیه سه اقدام برای كاهش نمك مصرفی مردم در دست اجرا است که شامل پایش وكنترل میزان نمك محصولات غذایی، اجباری كردن استاندارد میزان نمك در محصولات و افزایش آگاهی مردم در زمینه خطرات و پیامد های مصرف زیاد نمك بود.

مهم ترین اقدام موفق در ترکیه شامل، کاهش نمک در نان و بعضی از غذاهای فرآیندشده مانند رب گوجه فرنگی و سس قرمز، وضع مقررات در برابر فروش چیپس و محصولات شور در مغازه های نزدیک مدارس از سال 2011،  مقررات برچسب گذاری برای محصولات غذایی، کاهش نمک در پنیر و زیتون تا سال 2013 و فرهنگسازی و افزایش آگاهی مردم به وسیله وزارت بهداشت، سازمان غذا، وزارت کشاورزی و دانشگاه ها و صدا و سیمای این کشور در سال 2013 بود.

همچنین، تهیه فیلم های آموزشی برای کاهش نمک از تلویزیون ملی، اخطار در مورد هفته نمک که با فعالیت های مختلف در تمامی استان های این كشور اجرا می شود، آموزش در مورد نمک و سلامتی که به وسیله فضاهای مجازی انجام می شود، از جمله فعالیت های انجام شده برای کاهش مصرف نمک در ترکیه است.
 
وی گفت: براساس گزارش پیشگیری اولیه از افزایش فشارخون سازمان بهداشت جهانی در سال 1983 و نیز گزارش بررسی تغذیه و رژیم غذایی در بیماری های مزمن، این سازمان در سال 2003 اعلام کرد که نمک دریافتی روزانه باید کمتر از 5 گرم باشد که برخی کشورها برای رسیدن به این عدد اقدام کرده اند، اما برخی کشورها هنوز تصمیمات مدونی در این مورد اتخاذ نکرده اند.

در بسیاری از کشورهای اروپایی مقادیر کمی و کیفی نمک دریافتی مناسب اعلام شده است. مثلا در هلند کمتر از 9 گرم و در پرتغال کمتر از 5 گرم توصیه شده است، در حالیکه در یونان فقط توصیه شده که مردم از مصرف نمک و غذاهای پر نمک بپرهیزند.
 
وی افزود: چهار کشور آسیایی نیز مقادیر مناسب مصرف روزانه نمک را اعلام کرده اند که سنگاپور کمترین (کمتر از 5 گرم) و ژاپن بیشترین (کمتر از 10 گرم) را اعلام کرده است. در میان کشورهای آفریقایی دو کشور نیجریه و آفریقای جنوبی این مساله را در رژیم های غذایی در نظر گرفته اند. در استرالیا و نیوزیلند نمک توصیه شده کمتر از 6 گرم است.
 
دکتر عبداللهی بیان کرد: در آمریکای شمالی (کانادا و ایالات متحده ) مقدار توصیه شده کمتر از 6 گرم است که در ایالات متحده نمک توصیه شده در گروه های خاص کمتر از 4 گرم است.

همچنین، در بین کشورهای آمریکای جنوبی، برزیل تنها کشوری است که نمک کمتر از 5 گرم را توصیه کرده است و سایر کشورهای این منطقه فقط به کاهش مصرف نمک اکتفا کرده اند.

در برخی کشورها روش های ویژه ای برای ارزیابی نمک مصرفی به کار رفته است؛ مثلا میزان نمک به طور دقیق در برچسب ها قید شده است، بسیج های آموزش همگانی برای افراد جامعه نسبت به کاهش مصرف نمک، اجرا شده است، محصولات کم نمک در جامعه از طریق رسانه های جمعی به مردم شناسانده شده است، از صاحبان صنایع غذایی برای تولید محصولات با نمک کمتر حمایت شده است و مقدار نمک در محصولات غذایی به طور مرتبی كنترل وپایش می شود.
 
مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت عنوان کرد: در انگستان هدف این بود که نمک دریافتی در سال 2010 به کمتر از 6 گرم کاهش پیدا کند و برای رسیدن به این عدد، اولین قدم ارزیابی نمک مواد غذایی بود.

براین اساس، در کودکان نان سفید، غلات صبحانه و تنقلات صنعتی بیشترین مقدار نمک مصرفی کودکان و بالغین را تامین می کرد. با اجرای برنامه كاهش مصرف نمك سالانه در این کشور، 26 هزار تن در مصرف نمک صرفه جویی شد، همچنین، از6000 مورد از موارد مرگ سکته مغزی و حمله های قلبی جلوگیری شد. فروش بسته های نمک نیز 40 تا 50 درصد کاهش یافت.

از نظر هزینه نیز برآورد شده که 5 میلیون پوند در هر سال برای اجرای بسیج همگانی کاهش مصرف نمک صرف شده و در مقابل 5.1 میلیارد پوند در بخش سلامت صرفه جویی شده است.
 
وی گفت: به نظر می رسد که بیشتر عوارض بیماری فشارخون از طریق یک استراتژی ارزان و مقرون به صرفه کاهش مصرف نمک رژیم غذایی در جمعیت های مختلف قابل پیشگیری است.

به طوری که بر طبق اطلاعات سازمان جهانی بهداشت، این استراتژی موثرترین رویکرد در تمام کشورها بوده است. اغلب مردم در سراسر دنیا روزانه بیش از مقدار مورد نیاز نمک مصرف می کنند.

در سال 2003 سازمان جهانی بهداشت و سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد (FAO) برنامه ای جهت کاهش مصرف نمک به کمتر از 5 گرم در روز تهیه کردند که در کشورهای مختلف اجرا شود. اما باید توجه داشت که به منظور کاهش نمک مصرفی نیاز به اجرای برنامه های وسیع و جامع در سطح جامعه داریم.
 
دکتر عبداللهی با بیان اینکه دركشورما بخش عمده نمك مصرفی از طریق افزودن نمك به غذاهای خانگی است، تصریح کرد: براین اساس نیز برنامه ریزی بر روی كاهش مصرف نمك باید با هدف آگاه سازی جامعه و تغییر رفتارهای غذایی در سطح خانواده انجام شود.

ضمن اینكه، با توجه به متوسط مصرف  نان در كشور ( سرانه 320 گرم درروز)، كاهش نمك مصرفی در نان می تواند نقش قابل توجهی در كاهش نمك مصرفی داشته باشد.

همچنین، با توجه به الگوی غذایی مردم، مصرف آن دسته از موادغذایی كه از تكرر مصرف بیشتری برخوردارند، مانند پنیر، رب گوجه فرنگی، تن ماهی،  تنقلاتی مانند، فرآورده های غلات حجیم شده، و چیپس بازنگری و تجدید نظر در استاندارد میزان نمك در این محصولات وتشویق صنایع غذایی برای تولید محصولات غذایی كم نمك از دیگر راهكارهایی است كه لازم است به آنها نیز پرداخته شود.
 
وی خاطرنشان کرد: در سطح كشور، سازمان های مختلفی در امر فرهنگ و سواد غذا و تغذیه ای جامعه نقش آفرین هستند كه در برنامه بسیج ملی كاهش مصرف نمك نقش مهمی دارند.

در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی، زیرمجموعه های مختلفی از جمله معاونت بهداشت، دست اندركار امر آموزش هستند. در این مجموعه با به كارگیری توان موجود در بخش بهداشت، شامل حدود 25 هزار واحد بهداشتی، درمانی و حدود 60 تا 70 هزار نفر از افراد شامل بهورز، كاردان، كارشناس و پزشك، آموزش های مرتبط با غذا و تغذیه در سطح كشور به افراد، به ویژه گروه های آسیب پذیر ارائه می شود.
 
وی با بیان اینکه آموزش و پرورش نیز كه به عنوان یكی از مهمترین عوامل مؤثر در توسعه كشورها شناخته می شود، گفت: از آنجایی كه دانش آموزان و اولیای آنها و كاركنان مدارس، بخش قابل توجهی از جمعیت كشور را در برمی گیرند، از این رو آموزش اطلاعات صحیح غذا و تغذیه ای به حدود 18 میلیون دانش آموز و بیش از یك میلیون معلم، تأثیر چشمگیری بر سلامت جامعه خواهد داشت. همچنین، سازمان نهضت سوادآموزی كه آموزش بخشی از بزرگسالان كشور را بر عهده دارد، می تواند نقش تعیین كننده‌ ای در آموزش سواد تغذیه ای داشته باشد.
 
دکتر عبداللهی با تاکید بر نقش رسانه ها در افزایش آگاهی مردم، گفت: سازمان صدا و سیما و رسانه های جمعی از جمله مراكزی است كه به ویژه در سال های اخیر سهم آنها در فرهنگ سازی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.
 
وی خاطرنشان کرد: فعالیت های سازمان بهزیستی به عنوان یكی از سازمان های ذی ربط با گروه های آسیب دیده و آسیب پذیر جامعه، در سالهای گذشته در قالب تهیه جزوات، پمفلت و تدوین و چاپ مجموعه های آموزشی محدود بوده است.

همچنین، در زمینه غذا و تغذیه طرح های تحقیقاتی متعددی نیز اجرا کرده و همایش هایی نیز با موضوعیت غذا و تغذیه و بهداشت توسط این سازمان اجرا شده است. سازماندهی این مجموعه نیز به گونه ای است كه مراكز بهزیستی از نظر تغذیه تحت نظارت قرار دارند.
 
مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با بیان اینکه انستیتو تحقیقات تغذیه ‌ای و صنایع غذایی كشور به عنوان یك مركز پژوهشی علمی و در عین حال نقش آفرین در آموزش تخصصی غذا و تغذیه شناخته می شود، اظهار کرد: در حوزه آموزش عمومی و فرهنگ سازی تغذیه ای، نقش این انستیتو از موضع اصلاح سواد تخصصی و در عین حال حضور تخصصی در آموزش های عمومی قابل توجه است. در این سازمان در سال های اخیر، گروه تخصصی ویژه ای تحت عنوان تحقیقات آموزش همگانی مورد توجه قرار گرفته است.
 
وی بیان کرد: این نهادها و دستگاه ها، درصورتی كه در كنار وزارت بهداشت قرار گیرند، می توانیم در كاهش میزان نمك مصرفی مردم و در نتیجه کاهش بیماری های قلبی عروقی، سرطان و پوكی استخوان نقش موثری ایفا کنیم.
 
وی با تاکید براینکه باید كودكان را از زمان شروع تغذیه كمكی با غذاهای كم نمك عادت دهیم، افزود: تنقلات شور و پرنمك كه متاسفانه تبلیغات زیادی هم برای تشویق مردم به مصرف آنها می شود، رو به افزایش است و ضرورت دارد مصرف آنها را برای كودكان ونوجوانان خود محدود كنیم، همچنین، سعی کنیم، فست فود بی رویه و زیاد مصرف نكنیم، زیرا فست فودها میزان قابل توجهی نمك وارد بدن می كنند.

به عنوان مثال، یك پیتزای 150 گرمی با پنیر و گوجه فرنگی، حاوی 8.5 گرم نمك است، یعنی تقریبا 2 برابر مقداری كه در طول یك روز از طریق مصرف تمام غذاها باید به بدن برسد.