سلامت نیوز: نزدیک به 13 سال از ارائه درخواست رسمی ایران به یونسکو برای ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی می‌گذرد؛ میراث طبیعی منحصر به فردی که در طول این سال‌ها هر بار به مقصود خود نزدیک می‌شد به دلایلی از جمله توسعه ناپایدار، دست‌اندازی انسان به حریم جنگلی، ساختمان‌های غیرمجاز و نابسامانی ویلاسازی‌‌ها در پایین‌دست با موانعی روبه‌رو می‌شد.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه ابتکار ،با این حال از آبان ماه سال 97 به بعد مسئولان میراث فرهنگی ایران از پیشرفت‌ بیش از 60 درصدی این پرونده در یونسکو خبر دادند. حالا اما با گذشت 8 ماه از آن زمان خبرها حکایت از ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی دارد.

طبق گزارش‌ها، با تایید کارشناسان IUCN در چهل و سومین اجلاس یونسکو، جنگل‌های هیرکانی به عنوان دومین میراث طبیعی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

جنگل‌های هیرکانی در شمال ایران، در طول ساحل جنوبی دریای خزر و نیمرخ شمالی رشته کوه‌های البرز واقعند. این جنگ پهن‌ برگ درختان در طول ۸۵۰ کیلومتر خط ساحلی خزر کشیده شده و بین ۲۵ تا 50 میلیون سال قدمت دارد، در آن زمان بیشتر مناطق معتدل شمالی را این جنگل‌ها پوشانده بود. در عصر یخبندان کواترنری این جنگل‌ها کوچک‌تر شدند اما بعد با پایان عصر یخبندان دوباره گسترش یافتند.

این جنگل‌ها پیش‌تر به عنوان یکی از دویست زیست بوم طبیعی جهانی در فهرست صندوق جهانی حیات وحش ثبت شده بودند. جنگل‌های هیرکانی به جز انواع گیاهان و جانوران، محل زندگی حدود هفت و نیم میلیون نفر هم به شمار می‌رود.

این جنگل‌ها از نظر پوشش گیاهی بسیار غنی هستند؛ بیش از ۳۲۰۰ گونه گیاهی. با اینکه حدود هفت درصد خاک ایران را می‌پوشانند اما ۴۴ درصد آوندداران شناخته شده در ایران در این جنگل‌ها هستند.

تا کنون ۵۸ گونه پرنده و ۵۸ گونه پستاندار از جمله یوزپلنگ معروف ایران در این جنگل‌ها شناسایی شده‌اند. این جنگل‌ها هم اراضی پست و هم کوهستانی را در مساحتی بالغ بر ۱/۹۴ میلیون هکتار می‌پوشانند و جوامع کم‌نظیر و متنوع گیاهی جانوری را در خود جای داده است.

در دهه‌های گذشته توسعه سریع عمرانی، چرای بی‌رویه، برداشت غیرقانونی از منابع جنگلی، ساخت‌و‌ساز، تصرف غیرقانونی زمین‌ها، توسعه ناپایدار گردشگری، توسعه بی‌رویه کشاورزی و آتش‌سوزی فشار زیادی بر این اکوسیستم ارزشمند وارد آورده است. ثبت این جنگ‌ها در زمره آثار جهانی یونسکو از سال ۲۰۰۱ مطرح شد و در سال ۲۰۰۷، ایران رسما درخواست ثبت جهانی این جنگل‌ها را به یونسکو ارائه کرد.

در بررسی این پرونده، نخست نماینده اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) اطلاعاتی را درباره جنگل‌های هیرکانی و تاریخچه آن و پوشش گیاهی و گونه‌های جانوری آن ارائه داد. همچنین اطلاعاتی درباره تهدیدهایی که این محوطه با آن رو‌به‌رو است مانند قطع غیرقانونی درختان و شکار غیرقانونی مطرح شد.

همچنین پیشنهاد شد تا این پرونده بر اساس معیار ۹، ثبت جهانی شود. نماینده کشور آذربایجان نیز با بیان اینکه این محوطه دو کشور را شامل می‌شود، اظهار کرد: دولت آذربایجان اقدامات مهمی برای محافظت از جنگل‌های هیرکانی انجام داده است. متاسفیم که نتوانستیم این پرونده را به صورت مشترک با ایران ارائه دهیم اما درخواست داریم که آذربایجان نیز لحاظ شود.

اعلام آمادگی ایران برای الحاق آذربایجان به پرونده «جنگل‌های هیرکانی»
معاون میراث‌ فرهنگی سازمان میراث ‌فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری در این اجلاس از آمادگی ایران برای الحاق آذربایجان به پرونده ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی خبر داد و گفت: ما چند سال پیش کویر لوت را در فهرست جهانی ثبت کردیم و امسال جنگل‌های هیرکانی را و این نشانه تنوع زیستی در ایران است. امیدواریم کشور آذربایجان نیز به این پرونده ملحق شود.

محمد‌حسن طالبیان گفت: جنگل‌های هیرکانی براساس معیار «۹» یعنی «فرآیندهای اکولوژیک در حال توالی و تکامل» از معیارهای میراث طبیعی در یونسکو و با رای مثبت اعضای یونسکو در فهرست میراث طبیعی جهانی ثبت شد.

او اظهار کرد: در اجلاس توضیح دادیم که ایران آمادگی دارد، دو درصدی از جنگل که در کشور آذربایجان وجود دارد به این پرونده ملحق شود، این اتفاق خوبی است چون میراث طبیعی یکپارچه همیشه بهتر است.

او با بیان اینکه تصویبِ ثبت پرونده در یونسکو بسیار سریع و به اتفاق آراء انجام شد، ادامه داد:‌ همه با هم درباره‌ ارزش‌های این جنگل متفق‌القول بودند و IUCNنیز گزارش بسیار خوبی درباره‌‌ جنگل ارائه داد، این نشان‌دهنده‌‌ کیفیت بالای تدوین پرونده و وجودِ اتحاد بین مسئولان، جامعه محلی، سمن‌ها و محیط زیست و منابع طبیعی بود.

وی همچنین با تاکید بر ارزش‌ها و اهمیت این کار برای حفاظت از جنگل‌های هیرکانی، اظهار کرد: پهنه‌ها به دقت انتخاب شده‌اند، ۱۵ پهنه در ۵ استانِ گلستان، گیلان، مازندران، سمنان و خراسان شمالی در مساحت ۳۰۰ هزار هکتار از دو میلیون هکتار جنگل مشخص شده‌اند، آن هم در فضای جنگلی باستانی که بین ۲۵ تا ۵۰ میلیون سال قدمت دارند و بعد از جریان یخبندان که بیش از یک میلیون سال پیش اتفاق افتاده بود و این محیط خوشبختانه بین دریا و کوه قرار داشت، فضای معتدلی ایجاد شد و آن‌ها سالم ماندند.

او با اشاره به اینکه به این جنگل‌ها، «مادر جنگل‌های اروپا» نیز می‌گویند، ادامه داد: برخی از این گونه‌ها به سمت اروپا می‌رود پس به لحاظ اکوسیستم جهانی اهمیت زیادی دارد.

طالبیان با بیان اینکه ثبت جهانی‌ «بیابان لوت» و «جنگل‌های هیرکانی» به عنوان دو پرونده‌ میراث جهانی طبیعی ایران در یونسکو که دارای تنوع زیستی در کشور هستند، افزود: شرایط شیب زیاد کوه و بستر مارنی منطقه، نشان‌دهنده‌ این است که این فضاها نیاز به حفاظت دارند، بنابراین ثبت این جنگل‌ها پذیرفته شد.

معاون میراث‌فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با تاکید بر انجام حفاظت‌های مورد نیاز در این محوطه، قبل از ثبت و تداوم آن بعد از این جریان جهانی، گفت: این اتفاق افق‌های جدیدی پیشِ روی پژوهشگران و نسل آینده کشور با هدف پایداریِ این محوطه‌ جهانی قرار می‌دهد.

وی با تاکید بر این نکته که این پهنه‌های انتخاب شده با کمترین مخاطرات روبه‌رو شده‌اند و بکرترین محوطه‌ها هستند، ادامه داد: حتی برخی از این محوطه‌ها صعب‌العبورند و دسترسی راحتی ندارند، در بخش‌های دیگر نیز برخی مناطق حفاظت شده‌اند و دیگر نقاط هم برنامه‌‌ مدیریتی خوبی دارند. طالبیان گفت: با توجه به ثبت جهانی این محوطه‌ طبیعی، ما می‌توانیم از تجربیات موفق دنیا استفاده کنیم. همه‌ شرایط برای حفاظت از این محوطه در این پهنه لحاظ شده است.

حجت‌الله ایوبی، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران نیز که در این اجلاس و در زمان ثبت «جنگل‌های هیرکانی» در باکو حضور دارد، در پیامی ثبت دومین محوطه‌‌ طبیعی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو را تبریک گفت و بیان کرد: با ثبت جنگل‌های هیرکانی، یونسکو برای بیست و چهارمین بار به جهانی بودن میراث‌های تاریخی و طبیعی ایران ادای احترام کرد.

او با بیان اینکه از مردم می‌خواهم در نگهداری از میراث جهانی این سرزمین کوشا باشند، اظهار کرد: از هنرمندان کشور که با برگزاری نمایشگاه عکس و فیلم هیرکانی برای نخستین بار در فرآیند ثبت میراث جهانی ایران نقش‌آفرین بودند، تشکر و قدردانی دارم.

وی افزود: بازرسان یونسکو با شرکت در نمایشگاه عکس هیرکانی که ۳۰ مهر ۱۳۹۷ توسط کمیسیون ملی یونسکو در ایران برگزار شد، توجه افکار عمومی به این میراث بزرگ را تایید کردند. همچنین هنرمندان فیلمساز نیز در جشنواره «وارش» با فیلم‌های کوتاه در این فرآیند نقش‌آفرینی کردند. به گفته‌‌ ایوبی «به زودی کمیسیون ملی یونسکو در ایران و سازمان میراث فرهنگی، جشن ثبت هیرکانی را برگزار و از دست‌اندرکاران و از جمله از هنرمندان تقدیر می‌کند.»

همچنین علی‌اصغر مونسان، معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان میراث‌ فرهنگی و گردشگری در پیامی توئیتری از فعالان میراث فرهنگی داخل و خارج کشور برای حمایت از ثبت این محوطه‌ طبیعی در یونسکو تقدیر کرد.