سلامت نیوز: «لواشک، ترش و خوشمزه، 2 هزار تومان»؛ «خانومای گلم، خانومای عزیزم، لاک و رژ دارم، خوشرنگ و باکیفیت، 20 تومن مغازه فقط 10 تومن»؛ «لامپ ال‌ای‌دی، ضد آب، ضدضربه، ضد زلزله! با دوام، با قابلیت اتصال به موبایل و پاوربانک، فقط 10 تومن»؛ این‌ها فقط بخشی از صداهایی است که مسافران متروی تهران هر روز می‌شنوند. دستفروشان مترو، مسافران یک روز و دو روز مترو نیستند. اکنون چند سال است که این مسافران دائمی، به مسئله‌ای لاینحل برای مسئولان شهری تبدیل شده‌اند و روش‌های گوناگون برای حل آن هم جواب نداده است.

به گزارش سلامت نیوز، روزنامه ابتکار نوشت: همه چیز در بساط‌شان یافت می‌شود، مشتری بالقوه و بالفعل هم زیاد دارند. حتی برخی هستند که پیش از سوار شدن به مترو، امیدوارند امروز دستفروشی با فلان جنسی که نیاز دارند ببینند و نیازشان را از بازار بزرگ زیر‌زمینی – نه فقط به معنای کنایی اقتصادی که به معنای واقعی – پایتخت تامین کنند. اما حضور دستفروشان در مترو، چالش‌های گوناگونی در‌پی دارد. صدای بازاریابی آن‌ها و رفت‌وآمدهای‌شان در واگن‌های اغلب شلوغ برای بسیاری مسافران آزاردهنده است. بعضا وسایل همراه‌شان جزو بارهای بزرگ در مترو محسوب می‌شود. اگر از شکل‌گیری تکدی‌گری یا فروش اقلام غیرمجاز هم بگذریم، از دید اقتصادی بسیاری این پدیده را به دلیل آسیب‌رساندن به اقتصاد فروشگاه‌های مجاز که برای کسب خود به انواع مجوز و پرداخت مالیات نیاز دارند، فروش کالاهای قاچاق، بدون استاندارد، بدون کیفیت، تقلبی و حتی گاه آسیب‌رسان، نامطلوب تلقی می‌کنند. در عین حال هر‌چند وضعیت اقتصادی است که بسیاری را به این شغل می‌کشاند، اما وجود مافیاها و باندهای دستفروشی و پاتوق‌های سرقفلی‌دار در این عرصه، آسیب اجتماعی آن را تشدید می‌کند.

درد دل دستفروشان با مدیران شهری
صبح دیروز جمعی از دستفروشان با حضور در ایستگاه مترو امام خمینی(ره) به بیان دغدغه‌های خود با حضور معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران و همچنین جمعی از مدیران معاونت حمل و نقل پرداختند. این هم‌سخن شدن، چندین نکته جالب توجه به دنبال داشت. اول اینکه برخی از دستفروشان حاضر در این گفت‌وگو، اعلام می‌کردند که مدارک لیسانس و حتی فوق‌لیسانس دارند و از بیکاری و ناچاری به این کار روی آورده‌اند. دوم، اذعان برخی دستفروشان به این نکته بود که در عین حال که بخشی از این قشر به چالش‌های کار خود برای مدیران شهری و مردم آگاهند و آماده همکاری برای رفع دغدغه‌های اجتماعی هستند، بخشی دیگر نیز وجود دارد که معتقدند این هم‌اندیشی‌ها فایده‌ای ندارد و حتی به ضرر دستفروشان است. دستفروشان از فرار بین خط‌ها، توقیف اجناسشان، برخوردهای بد و حتی توهین‌آمیز و خشن برخی متصدیان و پلیس مترو و دستگیری به جرم دستفروشی همچون سایر جرایم به عنوان اصلی‌ترین چالش‌های این شغل نام بردند. اغلب دستفروشان در این گفت‌وگو همچنین به شرایط بد اقتصادی خود اشاره کردند و در میان آن‌ها از همه قشری بود؛ از دانشجو تا طلبه؛ از مادر دارای فرزند معلول جسمی و حرکتی تا زنی که به دنبال در آوردن خرج داروهای سرطان خود بود؛ از ورشکسته بازاری تا کودک کار. این بخش از سخنان دستفروشان به این نکته اشاره داشت که معضل‌هایی مثل بیکاری، اجاره خانه و هزینه بالای زندگی، مشکلاتی مانند بیماری که منجر به افزایش هزینه‌های زندگی می‌شود، در غیاب وجود همت کافی برای حل این مسائل و طرح‌های حمایتی کافی از سوی سازمان‌های حمایتگر، باعث شده است که این عده به دستفروشی به عنوان محل تامین درآمد خود نگاه کنند.

مترو محل کسب‌وکار نیست
علی پیرحسین‌لو، مشاور فرهنگی معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران که به عنوان یکی از مدیران شهری در جمع دستفروشان حضور داشت، در واکنش به سخنان و درد دل‌های دستفروشان گفت: «همه می‌دانند که دستفروشان از سر ناچاری به این کار روی آوردند اما قرار نیست اشتغال آنان حق دیگران را ضایع کند». وی با بیان اینکه بنا داریم راه‌حلی برای مشکل دستفروشی در مترو پیدا کنیم، افزود: «دستفروشی در مترو دارای سه ضلع است که در یک ضلع مردم، در ضلع دیگر شهرداری و در ضلع دیگر دستفروشان قرار دارند اما در این جلسه تنها دستفروشان حرف زدند و باید نظرات دیگران نیز شنیده شود». وی با اشاره به اینکه شهرداری موظف است به مسافران با کمترین مشکل در عبور و مرور کمک کند، اظهار کرد: «برخی از دستفروشان گفته‌اند که ۸۰ درصد مردم از دستفروشی رضایت دارند اما این نظرسنجی درست نیست و قبول کنید که بخشی از مردم از دستفروشی ناراضی هستند و اگر می‌خواهیم تدبیر کنیم باید همه جوانب را در نظر بگیریم». پیرحسین‌لو با بیان اینکه باید صدای مردم بدون لکنت‌زبان شنیده شود، تصریح کرد: «شما مدیران شهرداری را ظالم نپندارید چراکه آن مسئله‌ای که سبب شده شما به‌ ناچار به دستفروشی روی بیاورید مدیران شهری نیستند بلکه مشکلات اقتصادی و شرایط محیطی علت این معضل است». پیرحسین‌لو همچنین با بیان اینکه هیچ کس حق تعدی و توهین به دیگری را ندارد، به گلایه دستفروشان از ضبط کالاهایشان اشاره کرد و گفت: «قرار شد مدیرعامل مترو راهکاری برای بار و کالای دستفروشان پیدا کند». مشاور فرهنگی معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران با اشاره به اینکه برخی از دستفروشان پیشنهاد داده‌اند که غرفه بدهید اما هر راه‌حلی که سبب شود دستفروشی افزایش یابد، مورد قبول نیست، اظهارکرد: «مترو محل کسب و کار نیست و تنها محل جابه‌جایی مسافر است و اگر برخی از افراد از سر ناچاری و اضطرار به دستفروشی در مترو روی آوردند، قرار نیست تا آخر دستفروش در مترو باقی بمانند». وی با اشاره به گلایه دستفروشان از برخورد ماموران مترو و پلیس گفت: «هیچ کس نمی‌تواند اجازه دهد ایمنی و عبور و مرور مسافران دچار خدشه شود و نمی‌توانید بساط کنید و سد معبر ایجاد کنید». مشاور فرهنگی معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران  در واکنش به پیشنهاد یکی از دستفروشان مبنی بر تعیین پیمانکار نیز اظهار کرد: «راه‌حل‌هایی از جنس پیمانکاری خوب نیست و قرار نیست کسی بالای سر دستفروشان باشد». وی در پایان خطاب به دستفروشان تاکید کرد: «غیر از خودتان دیگران را هم ببینید تا بتوانیم به یک راه‌حل درست و منطقی برسیم».

بن‌بست مسئله دستفروش‌ها و امید راهگشایی
جلسه دیروز دستفروشان و مدیران شهرداری، یک جلسه هم‌اندیشی و گفت‌وگوی صمیمی بود و قرار هم نبود از دل این جلسه تصمیم خاصی خارج شود. هرچند چنین حرکتی قطعا مثبت است، اما به نظر می‌رسد یافتن راهکاری برای حل مسئله دستفروشان همچنان دشوار باشد.
برخورد با دستفروشان پیش از این دوره‌های گوناگونی را تجربه کرده است. جست‌وجوی کیف و بسته‌های همراه مسافران برای یافتن کالای احتمالی، تعقیب و حتی بازداشت و زندانی کردن دستفروشان در مترو – که به دلیل ضابط نبودن ماموران مترو و اعتراض‌های عمومی به رفتار بعضا خشن با این افراد که در کنار التماس‌ها یا تلاش دستفروشان برای فرار، صحنه‌های ناخوشایندی برای سایر مسافران ایجاد می‌کرد، خیلی زود لغو شد – و اسکورت دستفروشان به بیرون از ایستگاه – که بی‌فایده بود و دستفروشان دوباره از ایستگاهی دیگر به مترو باز می‌گشتند – از جمله راهکارهایی بوده که تا کنون نتیجه نداشته‌اند. حتی محدود کردن دستفروشی به چند ایستگاه نیز به دلیل ایجاد سرقفلی در این ایستگاه‌ها، راه‌حلی برای تمام دستفروشان نبوده است. چنانکه از گفته‌های مشاور فرهنگی معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران در جمع دستفروشان برمی‌آید، راهکارهایی مثل ایجاد غرفه در ایستگاه‌ها یا نظارت از طریق پیمانکاری هم از دید مدیران شهری منتفی است. درواقع شهرداری پایتخت و مسئولان مترو، به مسئله دستفروشی به عنوان معضلی موقتی که باید در کوتاه‌مدت راهکاری برای کنترل آن پیدا کرد و در بلندمدت به طور کلی حذف شود نگاه می‌کنند. فارغ از اینکه به نظر می‌رسد روش‌های برخوردآفرین نه مورد پسند جامعه است و باعث رنجش عمومی می‌شود و نه جوابگوی حل مسئله به شمار می‌رود، حل ریشه‌ای مسئله، در گرو حل مسائل کلان اقتصادی و اجتماعی همچون کاهش نرخ بیکاری، افزایش رشد اقتصادی، آموزش‌های مهارت و کارآفرینی، بهبود کمک‌های سازمان‌های حمایتی و... است. موضوعی که نه فقط مسئله دستفروشی که بسیاری از مسائل اجتماعی و اقتصادی دیگر را نیز حل خواهد کرد. تا آن زمان، به نظر می‌رسد در حالی که سازوکارهای فرهنگی و آموزشی مترو – همچون ترویج خرید نکردن از دستفروشان، هشدار درباره کیفیت اجناس و ... – هم جوابگوی مسئله نبوده است، دستفروشان بازار میلیونی قطارهای زیرزمینی را رها نخواهند کرد و تنها می‌توان به گونه‌ای ساماندهی فکر کرد که البته کنترل و نظارت آن هم کم هزینه نخواهد بود. به همین دلیل است که مسئله دستفروشان مترو، به گره کور و بن‌بستی بزرگ می‌ماند که حداقل فعلا، تنها در کلام می‌تواند امیدی برای گشوده شدن راهی برای خروج از آن داشت.