سلامت نیوز:پدیده مهاجرت در ایران و دیگر کشورهای جهان موضوع جدیدی نیست و قرن‌هاست که افراد در تلاش برای زندگی بهتر از سرزمین خود مهاجرت می‌کنند.

به گزارش سبلمت نیوز به نقل از روزنامه صبح نو ،با‌این‌حال در دو دهه اخیر، این پدیده در ایران نیز به‌وفور یاد می‌شود. آقای بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه مهاجرت،  می‌گوید: «با وجود مشکلات ساختاری‌ای که در بازار کار وجود دارد؛ اما دولت توانسته ظرفیت‌های استارتاپی را تا حد زیادی احیا کند که سبب جذب این قشر از جامعه شده است».

همچنین آقای حسینی، معاون مرکز تعاملات بین‌الملل معاونت علمی، درباره آخرین وضعیت نخبگان ایرانی غیرمقیم روز گذشته به رسانه‌ها اعلام کرد تاکنون ١٢٨٠ نفر از آن‌ها به‌صورت دائم بازگشته‌اند و ٩٣ استارتاپ راه‌اندازی کرده‌اند.

موضوعی که بیش از خروج نیروی کار از کشور برای جامعه ایجاد نگرانی می‌کند، مهاجرت نخبگان از کشور است. آمارهای زیاد و گاه متناقضی از این پدیده اجتماعی منتشر می‌شود؛ اما تاکنون هیچ پژوهش جامعی در پیوند با فرار مغزها ارائه نشده است.در شرایط کنونی که کشور نیازمند تخصص افراد نخبه و استعدادهای درخشان است، ناکارآمدی دستگاه‌های متولی سبب خروج این افراد به خارج از کشور می‌شود.

مهاجرت‌ها البته در این قشر اغلب با هدف ارتقای کیفیت زندگی و بهبود شرایط کاری انجام می‌شود و همه این اهداف عواملی است که در کشور خودمان نیز می‌توان آن‌ها را فراهم کرد؛ به‌‌همین‌دلیل، بسیاری از مشکلات ریشه‌ای در بروز این پدیده ناشی از بی‌توجهی به اقشار تحصیلکرده و استعداد آن‌هاست.

اگرچه دانش‌آموزان و دانشجویان بااستعداد و نخبه در کشور ما در دوره‌های گذشته در مجامع بین‌المللی توانسته‌اند درکنار سایر کشورهای پیشرفته به رقابت‌های علمی بپردازند و با کسب عنوان علمی کشورمان را درخشان کنند، رسیدگی به مشکلات و دغدغه‌های نخبگان در کشور با وجود تمامی سفارش‌ها، همچنان در حد شعار باقی‌ مانده است و همین موضوع باعث می‌شود این افراد همچنان موفقیت خود را در آن سوی مرزها ببینند.

ازجمله آن‌ها می‌توان به ارتباط ضعیف میان دانشگاه و صنعت اشاره کرد که نخبگان را آزار می‌دهد و سبب ترک کشور می‌شود؛ اما اگر شرایط خوبی در ایران فراهم باشد، میزان مهاجرت نخبه‌ها به‌مراتب کمتر می‌شود. ناگفته نماند دولت با توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان، سعی در جذب نخبگان کشور کرد تا از مهاجرت آن‌ها جلوگیری کند.

توجه به شرکت‌های نوپا و استارتاپ‌ها نیز ازجمله آن‌هاست. ایران ازنظر رشد استارتاپ‌ها در منطقه وضعیت خوبی برای نفس‌کشیدن نخبگان دارد. آقای بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه مهاجرت و عضو هیأت‌علمی مؤسسه مطالعات جمعی ایران، در گفت‌و‌گو با خبرنگار روزنامه «صبح‌نو» دراین‌باره می‌گوید:

«هر مهاجرتی الزاما مهاجرت نخبگانی نیست و درضمن، تعریف نخبه هم در دنیا بسیار متفاوت است. در ایران برای حفظ نخبگان اقدامات زیادی شده است؛ مثلا معاونت علمی ریاست‌جمهوری طرحی با عنوان تسهیل نخبگان متخصصان ایرانی مقیم خارج از کشور را از سال ۱۳۹۴ راه‌اندازی کرده است».وی ادامه می‌دهد:

«البته بخشی از مشکلاتی که در این حوزه وجود دارند، ساختاری هستند. به‌طور مثال بازار کار کشور ما، بازاری با نیروهای انسانی تحصیلکرده‌محور نیست.

صنعت کشاورزی به میزان کمی به جذب نیروهای تحصیلکرده تمایل دارد؛ درحالی‌که به اشباع‌شدگی نیروی کار تحصیلکرده رسیده که از این تعداد بخشی از آن‌ها به‌سمت مهاجرت به خارج از کشور متمایل خواهند شد؛ به‌همین‌دلیل، اتلاف مغزها صورت می‌گیرد».

صلواتی درادامه صحبت‌های خود می‌افزاید: «وزارت کار ما چندی پیش اعلام کرد می‌خواهد نیروهای کار تحصیلکرده به خارج از کشور اعزام کند که این موضوع هم همان اشباع‌شدگی نیروی کار تحصیلکرده را می‌رساند.

اگر این افراد بتوانند در خارج از کشور ادامه تحصیل دهند و به علم روز دنیا آگاه شوند و ما زمینه‌های برگشت آن‌ها را فراهم کنیم، می‌توان گفت این سیاست، سیاستی ‌هدفمند و اثرگذار است.

کشور باید یا ظرفیت‌های جذب را فراهم کند یا زمینه‌های بازگشت را برای نخبه‌های خارج از کشور فراهم کند». معاونت علمی هم توانسته به ظرفیت‌های استارتاپی خود بپردازد و در این حوزه، رتبه خوبی به‌دست آورده‌ایم.

کشور ما ظرفیت‌های زیادی دارد؛ اما کاری که هم‌اکنون در کشور انجام شده است، با ظرفیت‌های ما فاصله زیادی دارد. باوجوداین، در توجه به درجه توسعه‌یافتگی و مقایسه با کشورهای همگن خود، پیشرفت خوبی کرده‌ایم».

آخرین آمار از بازگشت نخبگان مربوط به روز گذشته است. دیروز آقای سید‌علی حسینی، معاون مرکز تعاملات بین‌الملل معاونت علمی، درباره آخرین وضعیت نخبگان ایرانی غیرمقیم گفت:

تاکنون ۱۲۸۰ نفر از آن‌ها به‌صورت دائم بازگشته و ۹۳ استارتاپ راه‌اندازی کرده‌اند. به‌غیر از راه‌اندازی استارتاپ، ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان، همکاری با این شرکت‌ها، تدریس در دانشگاه‌ها و... از دیگر فعالیت نخبگان غیرمقیم ایرانی در کشور به‌شمار می‌رود.

سودجویی از نخبگان مهاجریکی از مسائلی که این روزها در رواج نخبگان و المپیادی‌ها مؤثر بوده، وعده‌های پوچ مؤسسات اعزام دانشجو است؛ مؤسساتی که همه وقت و انرژی خود را برای شناسایی این افراد و راضی‌کردن آن‌ها برای مهاجرت می‌گذارند. البته کم نیستند دانشجویانی که به‌راحتی در دام چنین مؤسساتی گیر می‌افتند.

همین موضوع سبب شده هرازگاهی دولت این مؤسسات را رصد و مجوز فعالان غیرمجاز را لغو کند؛ به‌طوری‌که روز گذشته آقای ابراهیم حاجی‌زاده، مدیرکل بورس و اعزام دانشجویان خارج، درباره آخرین اقدامات درباره سامان‌دهی مؤسسات اعزام دانشجو به خارج از کشور به خبرگزاری مهر  گفته است: ۱۱۵ مؤسسه اعزام دانشجو مجوزدار در سال‌های اخیر به‌دلیل رعایت‌نشدن ضوابط قانونی لغو مجوز شده‌اند.

در یک ماه گذشته نیز، هفت مؤسسه فاقد مجوز و یکی از مؤسسات مجوزدار به‌‌دلیل تخلف مجوزشان لغو شد و اداره کنترل و نظارت بر صنوف پلیس امنیت آن‌ها را پلمب کرد.

مدیرکل بورس و اعزام دانشجویان خارج از پیگیری برای پلمب ۱۰ مؤسسه غیرمجاز و فاقد جواز اعزام دانشجو به خارج از کشور خبر داد و افزود: با پلمب این مؤسسات غیرمجاز، متقاضیان به‌سمت مؤسسات مجوزدار هدایت می‌شوند. بااین‌حال، این تنها یک روی سکه است و بسیاری از استادان دانشگاه‌ها با این مؤسسات و حتی برخی دانشگاه‌های خارج از کشور در ازای دریافت مبلغی همکاری و دانشجویان نخبه خود را به این سمت هدایت می‌کنند.

آمارها چه می‌گویند؟آخرین و جدیدترین گزارش‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که ایران نه تنها در ردیف 30 کشور نخست ارسال کننده مهاجر نیست بلکه تعداد مهاجران ایرانی بسیار پایین‌تر از میانگین جهانی است. طبق آمار کشورهای مهاجرپذیر در سال 2018، حدود یک میلیون و 250 هزار نفر ایرانی که محل تولدشان ایران بوده، در خارج هستند.

و در عین حال جمعیت بین‌المللی دانشجویان دنیا حدود 5 میلیون نفر است و آمار دانشجویان ایرانی در خارج از کشور حدود 53 هزار دانشجوست، اما متاسفانه در این میان عده‌ای به‌گونه‌ای در رسانه‌ها و افکار عمومی، مهاجرت بیشتر از آمار جهانی مغزهای ایرانی را ترسیم کرده‌اند تا بذر ناامیدی در کشور و جامعه شیوع پیدا کند.