چهارشنبه ۴ خرداد ۱۳۹۰ - ۱۱:۲۴
کد خبر: 28319
سلامت نیوز :دكتر نیرنیا، دانشمند و رییس ایرانی دپارتمان بیولوژی سلول‌های بنیادی دانشگاه نیوكسل انگلستان كه حدود چهار سال پیش برای نخستین بار موفق به تولید اسپرم نابالغ از سلول‌های بنیادی مغز استخوان انسان شده بود در گفت‌و‌گویی با گروه علمی - پژوهشی ایسنا با تشریح روند پیگیری این دستاورد بی‌سابقه علمی و تاثیرات عمیق آن، از موفقیت‌های علمی دیگر خود در راستای استفاده از سلول‌های بنیادی جنسی در سلول درمانی خبر داد.

این محقق برجسته ایرانی كه یافته‌های تحقیقاتی‌اش بازتاب‌های گسترده‌ای در رسانه‌ها و مجامع علمی جهان داشته، موفق شده نه تنها از سلول‌های مغز استخوان مردانه، كه از سلول‌های مغز استخوان زنانه نیز اسپرم به دست آورد. چیزی كه وی از آن تحت عنوان «كپی مردانه از زنها» تعبیر می‌كند.

به گفته دانشمندان اگر این روش با موفقیت به انجام برسد بسیار عملی تر از تولید اسپرم از سلول‌های جنینی خواهد بود.

دانشمندان می‌گویند كه با كمك تكنیك جدید امكان دستیابی به روش های درمانی نوین ناباروری فراهم خواهد شد. این امر در عین حال، ابراز نگرانی‌هایی از سوی برخی كه معتقدند با امكان تبدیل مغز استخوان زنانه به اسپرم، نقش مردان در فرآیند باروری منتفی می‌شود در پی داشته است.

كریم نیرنیا كه در شیراز متولد شده، پس از گذراندن دبستان و دبیرستان در زادگاهش، تحصیلات خود را در رشته بیولوژی مولكولی و سلول‌های بنیادی در دانشگاه گوتنگن آلمان پی گرفته و حدود دو سال بعد به عنوان پژوهشگر در این دانشگاه شروع به فعالیت كرده است.

وی هم‌اكنون چند سالی است كه در دانشگاه نیوكاسل به عنوان مسوول دپارتمان بیولوژی سلول‌های بنیادی فعالیت دارد.

استاد نیرنیا در نشستی با گروه علمی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) در تشریح تحقیقات و رهیافت‌های علمی اخیر خود گفت: یكی از زمینه‌های تحقیقاتی من تبدیل سلول‌های بنیادی مغز استخوان زنان به سلول‌های اولیه جنسی مرد است كه اگر بتوانیم ژن‌های تكمیل كننده تمایز این سلول‌ها را شناسایی كنیم این امكان وجود دارد كه زنان بتوانند توسط سلول خودشان بارور شوند.

امكان باروری زنان با اسپرم زنانه

موفقیت بی‌سابقه در تولید اسپرم از سلول‌های بنیادی مغز استخوان

استاد ایرانی دانشگاه نیوكاسل با بیان اینكه وی و همكارانش برای نخستین بار در دنیا موفق به تولید اسپرم (سلول‌های جنسی مردانه) نابالغ از سلول‌های بنیادی مغز استخوان شده‌اند، تصریح كرد: باروری زنان از طریق سلول‌های بنیادی تمایزیافته خودشان از نظر علمی و تئوریك میسر است چرا كه اگر بتوان از مغز استخوان زنان اسپرم تولید كرد و آن را با ویژگی خاصی كه در تخمك وجود دارد به جنین سه یا چهار روزه تبدیل كرد فرد می‌تواند با استفاده از سلول بنیادی جنینی خود كه به اسپرم تبدیل شده، بارور ‌شود.

نیرنیا با بیان این كه تولید اسپرم از مغز استخوان زنان مانند شبیه‌سازی (كلونینگ) است، اظهار كرد: اگر تقسیم سلولی در سلول بنیادی صورت گرفته و اسپرم تولید شود نوتركیبی جدیدی در سلول‌های جنسی صورت می‌گیرد، به گونه‌ای كه اگر آن را به روشی مشابه آنچه در باروری مصنوعی صورت می‌گیرد تزریق كنیم موجودی كه در تخمك به وجود می‌آید با وجود حفظ مواد ژنتیكی آن دارای نوتركیبی جدیدی است.

استاد برجسته ایرانی دانشگاه نیوكاسل با تاكید بر این كه عمده هدف این تحقیقات كمك به درمان ناباروری و توسعه تحقیقات سلولی است درباره تفاوت این روش با كلونینگ اضافه كرد: موجود كلون شده صددرصد شبیه به مادر خود نیست اما در این روش تلفیقی از كلونینگ و باروری طبیعی وجود داشته و شاهدیم كه اپی ژنتیك در این بین نقش ویژه‌ای را ایفا می‌كند. در واقع اگر در آ‌ینده بتوانیم كروموزوم y را در داخل این سلول‌ها ببریم می‌توان آن را به سمت سلول مذكر برد و در واقع كپی مردانه از زنان درست كرد.

تحول در ژن درمانی با تولید اسپرم آزمایشگاهی

وی در ادامه درباره اهمیت تولید اسپرم به روش‌های آزمایشگاهی گفت: اسپرم‌های تولیدی علاوه بر كارایی بالا در مطالعات مربوط به برخی پدیده‌های سلولی كه منحصر به سلول‌های جنسی است منبع خوبی برای مطالعه میوز (تقسیم سلولی) هستند. اگر یك سیستم ساختن اسپرم یا «اسپرماتوژنز» در داخل آزمایشگاه داشته باشیم می‌توانیم روند انتقال یك ژن را از نسلی به نسل دیگر بررسی كرده و از آنجایی كه این سلول‌ها، تنها سلول‌هایی هستند كه می‌توان برای ژن درمانی از آنها استفاده كرد در درمان انواع بیماری‌ها موثرند.

پیشگیری از بیماری‌های ارثی با تولید اسپرم آزمایشگاهی

نیرنیا با بیان این كه این روش همچنین در پیشگیری از انتقال برخی بیماری‌های ژنتیكی موثر است، خاطرنشان كرد: اگر سلول‌های بنیادی فرد بیماری را در آزمایشگاه جداسازی و تكثیر كرده و ژن آن را به یك ژن طبیعی برگردانیم، می‌توان سلول را دوباره به بیضه انتقال داد تا توسط همان فرد سلول‌هایی تولید شود كه فاقد آن بیماری است. با این روش می‌توان جلوی انتقال یك بیماری را از نسلی به نسل دیگر گرفت. این تحقیق با موفقیت برروی موش تست شده و امیدواریم در انسان نیز به نتایج خوبی برسیم.

وی تصریح كرد: اسپرم مصنوعی علاوه بر این در درمان ناباروری نیز كاربردهای منحصر به فردی دارد. اگر بتوان سلول‌های معمولی یك انسان را به سلول‌های بنیادی جنسی تبدیل كرده و آن را به داخل بیضه برگرداند، می‌توان مشكل ناباروری فرد را برطرف كرد.

نیرنیا در گفت‌و‌گو با ایسنا خاطرنشان كرد: به دلیل تغییر الگوی زندگی خصوصا در غرب میزان متوسط اسپرم تولیدی در مردان به مرور از 120 میلیون به 50 تا 60 میلیون كاهش یافته كه این مساله به شیوع فزاینده ناباروری در مردان منجر شده است. البته با توجه به محدودیت‌های دسترسی به سیستم تولید اسپرم در بدن بسیاری از فاكتورهای موثر در این پدیده ناشناخته مانده است به گونه‌ای كه برخی معتقدند حتی لمس كردن بعضی از پلاستیك‌ها و مواد پلاستیكی باعث ناباروری می‌شود. با تولید اسپرم در آزمایشگاه انجام مطالعات سم شناسی و شناسایی مواد و پدیده های موثر در افت تولید اسپرم در بدن تسهیل می‌شود.

وی با اشاره به موارد فراوان بروز ناباروری در مردان به دلیل عوارض داروهای شیمی درمانی گفت: برای پیشگیری از بروز این نوع ناباروری دو راه وجود دارد. یكی جداسازی و فریز كردن سلول‌های بنیادی قبل از درمان و نهایتا انتقال دوباره آنها به بیضه پس از درمان سرطان و دیگری بررسی نحوه مقاوم‌سازی سلول‌ها در آ‌زمایشگاه و رسیدن به شیوه ای برای افزایش موقت مقاومت آنها به مواد سمی و شیمیایی است تا در طول دوره شیمی درمانی، ماده شیمیایی باعث نابودی سلول بنیادی جنسی فرد نشود.

نجات حیوانات در معرض انقراض با تولید اسپرم آزمایشگاهی

استاد ایرانی دانشگاه نیوكسل در ادامه به كاربردهای تولید اسپرم از سلول‌های معمولی در صنعت دامپروری اشاره كرد و گفت: اگر بتوان سلول‌های معمولی و سوماتیك را به سلول‌های اسپرم تبدیل كرد می‌توان موجوداتی را كه نسل‌شان منقرض شده را در آزمایشگاه تولید كرد به گونه‌ای كه در این روش سلول های مغز استخوان و پوست را به سلول‌های اولیه بنیادی تبدیل كرده و می‌توان از آن‌ها اسپرم و تخمك گرفت كه نهایتا از آنها جنین تولید می‌شود.

وی با بیان این كه این تحقیق برروی موش با موفقیت تست شده است، خاطرنشان كرد: با این روش می‌توان موجوداتی كه تكثیرآن‌ها بسیار پرهزینه است را نیز با صرف هزینه و زمان كمتر تولید و تكثیر كرد، به صورتی كه مثلا فرآیند تكثیر گاوهای نر با نژاد برتر كه به روش معمولی سه تا چهار سال به طول می‌انجامد با این روش در دو ماه قابل انجام بوده و از نظر صرفه اقتصادی نیز بسیار با ارزش است. هم اكنون در حال انجام این طرح با نیوزیلند هستیم تا از سلول‌های جنینی حیوانات دامی مرغوب‌شان اسپرم گرفته و جنین تولید كنیم.

نیرنیا همچنین درباره سابقه فعالیت خود و همكارانش در زمینه سلول‌های جنسی عنوان كرد: حدود 11 سال است كه در زمینه سلول‌های بنیادی جنسی مردان به عنوان مبنای تولید اسپرم كار می‌كنیم و موفق به انجام كارهای خوبی بر روی بیولوژی و فیزیولوژی این سلول و بافت «بیضه» شده‌ایم. هدف از این طرح این بود كه سلولی از سلول‌های بنیادی در افراد بالغ پیدا كنیم كه بتوانند به بافت‌های دیگر تمایز پیدا كنند و مبنایی برای سلول درمانی دیگر بافت‌های بدن باشند.

وی درباره علت انتخاب سلول‌های بنیادی جنسی برای تحقیقات سلول درمانی به ایسنا گفت: سلول‌های بنیادی جنسی به دلیل ویژگی‌های خاص خود مواد ژنتیكی را از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌كنند و به دلیل همین وظیفه مهم، بدن، آنها را به گونه‌ای ساخته كه مواد ژنتیكی‌شان دست نخورده باقی بماند. بدین معنی كه سلول‌های بنیادی جنسی حتی در مردان 95 ساله نیز امكان لقاح و باروری دارد؛ چرا كه بدن از مواد ژنتیكی این سلول‌ها در طول زندگی فرد حفاظت می‌كند اما این حفاظت در دیگر بافت‌های بدن وجود ندارد. بدین ترتیب اگر بتوان از سلول‌های جنسی یك فرد بافت تولید كرد، بافت ساخته شده از سن خود فرد جوانتر است، چرا كه مواد ژنتیكی آن دست نخورده و تازه‌تر است.

استاد ایرانی دانشگاه نیوكاسل درخصوص ماهیت سلول‌های بنیادی جنسی تصریح كرد: سلول‌های بنیادی جنسی كه سلول‌های «اسپرماتوگونیال» بنیادی خوانده می‌شوند مدام در داخل «بیضه» در حال تولیدند به گونه‌ای كه روزانه بیش از صد میلیون از این سلول‌ها تولید شده و در واقع مبنای تولید اسپرم هستند.

موفقیت در سلول درمانی موش‌ها با سلول‌های بنیادی جنسی

وی خاطرنشان كرد: در راستای استفاده از سلول‌های بنیادی جنسی در سلول درمانی موفق شدیم سلول‌های جنسی را از موش بالغ استخراج و به طور نامحدود در آزمایشگاه كشت دهیم و پس از این كه محیط سلول‌های موش را عوض كردیم، این سلول‌ها را بر اساس محیط‌های مختلف به سمت بافت‌هایی مانند قلب، ماهیچه، اعصاب تمایز دادیم و موفق شدیم تا سلول‌های بافت‌های مختلف را تولید كنیم.

دكتر نیرنیا خاطرنشان كرد كه وی و گروه تحقیقاتی‌اش به عنوان اولین گروه در دنیا به این موفقیت دست یافته‌اند و مقاله مربوط به این طرح در سال 2006 در مجله علمی نیچر منتشر شده است.

وی با بیان این كه در حال حاضر حداقل 18 مركز تحقیقاتی در دنیا، تحقیقات در این حوزه را پی گرفته‌اند، تصریح كرد: یك گروه از محققان آلمانی در سال 2010 زودتر از گروه تحقیقاتی ما نشان دادند كه سلولهای جنسی انسان هم با تغییر محیط به سلولهای بافتهای مختلف قابل تمایزند.

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha