موضوع جمعیت به طور طبیعی در حوزه تخصصی شخص حضرتعالی نیست و احتمال دارد محتوای نامه حضرتعالی موجب سوءتفاهم و تشکیک درذهن مسئولان می‌شود

آیا جایز است که بدون بررسی کارشناسی یک جانبه و یک سویه قضاوت کنید؟

سلامت نیوز:موضوع جمعیت به طور طبیعی در حوزه تخصصی شخص حضرتعالی نیست و احتمال دارد محتوای نامه حضرتعالی موجب سوءتفاهم و تشکیک درذهن مسئولان می‌شود

به گزارش سلامت نیوز به نقل از سالم خبر، رییس انجمن جمعیت شناسی ایران در واکنش به نامه وزیر بهداشت و درمان به مقام رهبری مبنی بر اشتباه محاسباتی نرخ باروری مرکز آمار در سال 95 و اعلام نگرانی خود از غرض‌ورزی مبتنی بر نیات غیر منطبق با مصالح ملی اعلام کرد: "جای تاسف است که در سالهای اخیر ، عده ای به جای حمایت و تشویق در این راستا، در مسیر اختلاف انگیزی حرکت کرده اند که آثار نامطلوبی در این زمینه برای کشور وجامعه علمی به دنبال داشته است. امید است مسئولان محترم کشور با آگاهی دقیق ودرست، و نه اغواگرنه ، از شاخص های جمعیتی از جمله نرخ رشد، باروری و سالخوردگی ، نسبت به عملی شدن سیاست های کلی جمعیت گام بردارند، و به جای ایجاد تفرقه و دلسرد کردن جامعه دانشگاهی ، همکاری آن ها را برای انجام این امر مهم طلب و تشویق کنند.

سعید نمکی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، بیستم مهرماه 98، طی نامه ای به رهبر انقلاب با انتقاد از  نرخ باروری کل محاسبه شده در سال 1395 توسط مرکز آمار نوشت که میزان باروری کل (TFR) اعلام شده در سال 1395 2.01 بوده و سپس با رایزنی‌هایی که انجام شده این عدد به 2.1 ارتقا یافت. وی در این نامه خطاب به رهبری اعلام می کند:" تحلیل علمی این رقم یعنی آنکه مسئولین نظام نباید بدین حد نگران باشند و ما به بالاتر از سطح جایگزینی رسیده‌ایم. اولین گام اینجانب و همکارانم تشکیک نسبت به این ارقام بود که می‌تواند حاصل یک اشتباه محاسباتی و یا خدای ناکرده محصول یک غرض ورزی  مبتنی بر نیات غیر منطبق با مصالح ملی باشد." وی در ادامه نامه چنین نگاشته است:" همزمان در تحقیقی بین المللی که مشاور عالی اینجانب جناب آقای دکتر اکبری که امروز از طرف وزیر، نماینده تام الاختیار در موضوع جمعیت هستند نیز در این پژوهش همکاری داشتند؛ نرخ باروری کل به  میزان 1.7 به دست آمد که بسیار کمتر از سطح جانشینی بود. حاصل این تحقیق برای مقابله با مقالات نادرست قبلی در یکی از معتبرترین مجلات علمی جهان (Lancet) چاپ و منتشر شد. در راستای اغنای (اقناع) علمی کارشناسان این عرصه در کشور، بحث‌های فراوانی صورت گرفت تا متفقا عدد 1.84 مورد توافق همگان قرار گرفت که باز هم بسیار کمتر از سطح جانشینی و موید صحت نگرانی عالمانه حضرتعالی است."  محمد میرزایی رییس انجمن جمعیت شناسی ایران در نامه ای که در اختیار سالم خبر قرار گرفته است به ابهامات و دل نگرانی های وزیر بهداشت و درمان پاسخ گفته است که در پی می آید:


بسمه تعالی

 جناب آقای دکتر سعید نمکیوزیر محترم بهداشت، درمان و آموزش پزشکیان الله یامرکم ان تودوا الامانات الی اهلها و اذا حکمتم بین الناس ان تحکموا بالعدل (نساء،58)خدا به شما فرمان می دهد که امانت ها را به صاحبان آنها باز دهدی و چون میان مردم داوری می کنید به عدالت داوری کنید 

با سلام و احترام 

 همانگونه که مستحضرید موضوع کاهش شتاب رشد جمعیت، پنجره جمعیتی ، روند رو به رشد سالمندی ، و ضرورت رییس انجمن جمعیت شناسی ایران در واکنش به نامه وزیر بهداشت و درمان به مقام رهبری مبنی بر اشتباه محاسباتی نرخ باروری مرکز آمار در سال 95 و اعلام نگرانی خود از غرض‌ورزی مبتنی بر نیات غیر منطبق با مصالح ملی اعلام کرد: "جای تاسف است که در سالهای اخیر ، عده ای به جای حمایت و تشویق در این راستا، در مسیر اختلاف انگیزی حرکت کرده اند که آثار نامطلوبی در این زمینه برای کشور وجامعه علمی به دنبال داشته است افزایش فرزند آوری از موضوعات اصلی کشورو دغدغه مقام معظم رهبری در سال ها و ماه های اخیر بوده، وسیاست های کلی جمعیت نیز در سال 1393 در این راستا ابلاغ شده است . توجه حضرتعالی به موضوع فرزندآوری و افزایش باروری، و تلاش بی وفقه و زحمات مستمر مدیران و کارشناسان محترم حوزه معاونت سلامت و راستای اجرای سیاست های کلی جمعیت ستودنی است .

جنابعالی در تاریخ 1398/7/20 نامه ای با شماره 100/917 در مورد شاخص باروری در کشور به مقام معظم رهبری نگاشتید که انعکاس مطبوعاتی یافته است. از آن جا که به طور طبیعی موضوع جمعیت در حوزه تخصصی شخص حضرتعالی نیست ، و لهذا احتمال دارد محتوای نامه حضرتعالی موجب سوءتفاهم و احیانا تشکیک در ذهن مسئولان عالی نظام شود ، و تداوم ذهنیت جنابعالی موجب تصمیماتی با دقت ناکافی شود، اینجانب برحسب وظیفه تخصصی وملی تصمیم گرفتم با مشورت و همراهی همکارانم مصداق" فذکر ان الذکری تنفع المومنین "موارد زیرا را به جنابعالی یادآوری کنم . 

اول ، میزان باروری کل یکی از شاخص های ارزیابی سیاست های جمعیتی که با روش های مستقیم و غیرمستقیم و با دیدگاه های مقطعی و نسلی محاسبه و تحلیل می شود. داده های ثبتی و سرشماری مطمئن ترین منبع برای برآورد میزان های باروری اختصاصی سنی و کلی هستند، و خوشبختانه کشور ما از یک سیستم منظم برای ثبت موالید و فوت و انجام سرشماری برخوردار است .

این افتخار در نتیجه چندین دهه تلاش مسئولین و کارشناسان محترم سازمان ثبت و احوال ومرکز آمار ایران با همکاری سایر بخش ها از جمله وزارت بهداشت و درمان محقق شده است . بنابراین، میتوان گفت که محاسبه باروری با استفاده از داده های ثبتی موالید توسط مراجع رسمی کشورد نسبت به برآوردهای بین المللی مرجح است . 

دوم، شاخص های باروری درایران همواره توسط کارشناسان مرکز آمار ایران وسازمان ثبت احوال با همکاری متخصصین و اساتید دانشگاهی محاسبه شده است. استفاده از روش "فرزندان خود " در داده های سرشماری 1395 نشان داد که میزان باروری کل در نیمه اول دهه 1390 از یک روند آرام افزایشی ( از 1/8 تا 2/1) برخوردار بوده است. این میزان برای سال های 1390 و1395 توسط مرکز آمار ایران با درنظر گرفتن متوسط سطح در دوره های (1386-1390 ) و (1391-1395 ) به ترتیب 1/8 و 2/01 فرزند اعلام شده است. سازمان ثبت احوال با استفاده از داده های ثبت موالید و روش مستقیم نیز میزان باروری در سال 1395 را برابر 2/08 محاسبه و در سالنامه آماری 1396 خود منتشر کرده است .قابل توجه است که همه متخصصان و محاسبه کنندگان مزبور بر افزایش مقطعی باروری درنیمه اول دهه 1390 تاکید داشته ، و بخش اعظم افزایش باروری را ناشی از تغییر ساختار جمعیتی و فرزند آوری خیل عظیم متولدین دهه 1360 دانسته اند. با توجه به اینکه این افزایش آرام تا اندازه ای ناشی از رفتار جبرانی زوجین برای تاخیر فرزند آوری شان در سال های قبل بوده است، همواره گفته شده است که این افزایش اندک، مقطعی می باشد و احتمال کاهش باروری درآینده وجود دارد. داده های ثبت موالید توسط سازمان ثبت احوال بیانگر این است که میزان باروری کل در سال های 1396 و 1397 به ترتیب برابر1/99 و 1/84 فرزند است.

[quote-left]امید است مسئولان محترم کشور با آگاهی دقیق ودرست، و نه اغواگرنه ، از شاخص های جمعیتی از جمله نرخ رشد، باروری و سالخوردگی ، نسبت به عملی شدن سیاست های کلی جمعیت گام بردارند، و به جای ایجاد تفرقه و دلسرد کردن جامعه دانشگاهی ، همکاری آن ها را برای انجام این امر مهم طلب و تشویق کنندامید است مسئولان محترم کشور با آگاهی دقیق ودرست، و نه اغواگرنه ، از شاخص های جمعیتی از جمله نرخ رشد، باروری و سالخوردگی ، نسبت به عملی شدن سیاست های کلی جمعیت گام بردارند، و به جای ایجاد تفرقه و دلسرد کردن جامعه دانشگاهی ، همکاری آن ها را برای انجام این امر مهم طلب و تشویق کنند [/quote-left] 

[quote-right]  بسیار جالب توجه است که چندین سال پیش کسانی با استناد به برآورد غلط یک گزارش سازمان ملل، میزان باروری و برمبنای آن پیش بینی تعداد جمعیت ایران را بدون توجه به آمارهای داخلی بسیار پایین تر از عدد واقعی و محتمل انعکاس دادند. بعد از آن، سازمان ملل آن برآورد را اصلاح کرد. اما اکنون نیز این "نگاه به خارج"دوباره جان گرفته است . [/quote-right] 

سوم، حضرتعالی درنامه خود، به همکاری مشاور محترم تان جناب آقای دکتر محمد اسماعیل اکبری دریک پژوهش بین المللی اشاره کرده اید که حاصل آن درمقاله ای درمجله lancet چاپ شده است و آن را ملاکی معتبر برای تعیین نرخ باروری درکشور اعلام کرده اید. این مقاله تحت عنوان:Population and fertility by age and sex for 195 countries and territories;1950-2017:A systematic analysis for the Global Burden Disease Study 2017.

توسط آقای کریستوفر موری و همکارانشان از مرکزجهانی بار بیماری ها (Global Burdon of Diseases) درسال 2018 درمجله  lancetبه چاپ رسده است، که بخشی ازنتایج پروژه ای برای محاسبه بار بیماری ها در 195 کشور می باشد که با حمایت مالی بنیاد بیل و ملیندا گیتس انجام شده است . نام 987 نفر از سراسر دنیا به عنون همکار (Collaborators) از جمله نام آقای دکتر محمد اسماعیل اکبری و 104نفردیگر ازکارشناسان و اساتید وابسته به وزارت بهداشت در پایان مقاله به ترتیب حروف الفبا آمده است که به نوعی درتهیه داده ها واطلاعات مقاله همکاری داشته اند. 

چهارم، برمبنای متدولوژی مکتوب درمقاله، میزان های باروری براساس مدلسازی و استفاده از مدل رگرسیونی برآورده شده است. درجداول مقاله، میزان باروری کل برای ایران در سال 2017 (1396) عدد 7/1 فرزند با 95 درصد فاصله عدم اطمینان ( Uncertainty Interval) بین1/5 و2 فرزند برآورد شده است. اذعان می فرمایید که میزان باروری کل که برمبنای داده های سازمان ثبت احوال در سال 1396 (1/99 فرزند) به دست آمده در فاصله اطمینان برآورد شده در این مقاله قرارمی گیرد.همچنین، این مقاله تعداد جمعیت ایران در سال 2017 (1396) را معادل 82 میلیون نفردر دامنه ای بین 75 تا 88 میلیون برآورد کرده است، این درحالی است که مرکز آمار ایران رقمی معادل 81 میلیون را برای جمعیت ایران درهمان سال اعلام کرده است.مهمتراز آن، دراین مقاله تعداد موالید ایران در سال 2017 (1396) برابر 1274094 تولد زنده ( واحتساب فاصله عدم اطمینان عددی بین 1085203 و 1494227 ) برآورد شده است ( جدول 1، صفحه 2015 ) . این درحالی است که سازمان ثبت احوال برای سال مشابه تعداد1472573 نفرموالید زنده را درایران ثبت کرده است. به عبارتی، تعداد موالید حاصله از محاسبات باروری در مقاله لانست تعداد 198479 نفر کمتر از موالید ثبت شده در کشور توسط سازمان ثبت احوال در سال 1396 است، اگر این تعداد عدد را موالید برآورد شده در مقاله اضافه کنیم، همان میزان باروری کل سازمان ثبت احوال و مرکز بسیار جالب توجه است که چندین سال پیش کسانی با استناد به برآورد غلط یک گزارش سازمان ملل، میزان باروری و برمبنای آن پیش بینی تعداد جمعیت ایران را بدون توجه به آمارهای داخلی بسیار پایین تر از عدد واقعی ومحتمل انعکاس دادند .بعد ازآن، سازمان ملل آن برآورد را اصلاح کرد. اما اکنون نیز این "نگاه به خارج" دوباره جان گرفته استشامار ایران به دست می آید.


همین است که در خود مقاله تمام برآوردهای باروری و جمعیت با یک فاصله عدم اطمینان ذکرشده است، و این یکی از خصوصیات برآوردهای حاصل از مدل سازی است ، بخصوص وقتی فرضیات و داده ها برای 195 کشوردرمدل آورده شود. البته ، این موضوع فی نفسه ازارزش علمی مقاله نمی کاهد و منبع با ارزشی برای مقایسه و ارزیالی محاسبات باروری کشور با استفاده از سایرروش ها است، ولی قطعا نمی تواند به عنوان مرجع اعلام باروری کشور باشد، به ویژه وقتی ثبت موالید و سرشماری در کشور از پوشش بسیار بالا و ضریب خطای بسیارناچیزی برخورداراست. این نکته مهم زمانی بیشترقابل توجه می شود که تهیه کنندگان مقاله در صفحه 2035 به چالش های مربوز به برآورد تعداد جمعیت برحسب داده های مورد استفاد پرداخته، و سپس یازده محدودیت مطالعه را مبنی بردلائل اطمینان برآوردهای جمعیت و باروری شرح داده اند. مطالعه این محدودیت ها برای بهره گیری ازنتایج مقاله بسیار ضروری است .

 پنجم، جایی که دل ماخدمتگزاران را به درد می آورد وقتی است که حضرتعالی درنامه فوق بیان داشتید : " در سال 1395 شاخص میزان باروری کل را 2/01 اعلام نمودند وسپس با رایزنی به عدد 2/1 ارتقاء یافت. تحلیل علمی این رقم یعنی آن که مسئولین نظام نباید بدین حد نگران باشند و ما بالاتر از حد جانشینی رسیده ایم ". هم چنین فرموده اید: " اولین گام اینجاب و همکارانم تشکیک نسبت به این ارقام بود که می تواند حاصل یک اشتباه محاسباتی و یا خدای نکرده محصول یک غرض ورزی مبتنی برنیات غیرمنطقی با مصالح ملی باشد". آیا با بیان حضرتعالی این شائبه ایجاد نمی شود که شاخص های وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی که حاصل زحمات ارزشمند کارشناسان و سرمایه گذاری ملی است نیز با رایزنی انجام می شود؟ جنابعالی سکانداری یکی از وزارتخانه های تخصصی و علمی کشور را به عهده دارند. جمعیت شناسی نیز یکی از رشته های علوم اجتماعی است که متخصصین این رشته در حوزه های باروری ، مرگ ومیر مهاجرت تحقیق و مطالعه می کنند، و برمبنای رسالت حرفه ای و ملی خود با در نظرداشتن مصالح نظام دانش تخصصی خود را برای کشور در طبق اخلاص گذاشته اند و همواره با کارشناسان و برنامه ریزان همکاری داشته اند. آیا منطقی و جایز است که بدون بررسی تخصصی و کارشناسی ، اختلافات جزئی شاخص های باروری که ناشی از نوع داده ها و روش های محاسباتی به کارگرفته شده است یک جانبه و یک سویه قضاوت شوند؟

 ششم، حضرتعالی در پایان بند اول نامه خود بیان فرمودید : "حاصل این تحقیق برای مقابله نادرست قبلی دریکی از معتبرترین مجلات علمی جهان lancet چاپ و منتشرشد" بدیهی است مقالاتی که در مجله lancet وسایر مجلات معتبر بین المللی به چاپ می رسند ، نویسندگان شان از اعتبار علمی ویژه ای برخوردار می باشند . جای سوال است که چگونه فقط مقاله فوق باتوجه به توضیحاتی که ذکرشد می تواند به عنوان مرجع رسمی برای اعلام وضعیت باروری در کشور مورد استناد قرارگیرد، و زحمات بی دریغ و تحقیفات و انتشارات علمی سایر استاتید و کارشناسان نادرست خوانده شود ؟

[quote-left]تلاش همکاران حضرتعالی برای رسیدن به یک توافق برای اعلام شاخص سطح باروری کل در کشور بسیار ارزشمند است، ولی آیا بهتر نبود به جای تخطئه دیگران با مراجع رسمی کشور و متخصصین امر موضوع مشورت می شد ، و پس از اطمینان از صحت و سقم مطالب ، نامه فوق را به بالاترین مقامی رسمی کشور می انگاشتید ؟ [/quote-left] 
همکاران اینجانب سال ها است بر حسب وظیفه و تخصص حرفه ای ، میزان های باروری در کشوررا با همکاری کارشناسان مراجع رسمی آمار کشور محاسبه ودراختیار جامعه علمی ، پژوهشی وسیاستگذاران از جمله وزارت بهداشت گذاشته اند."سخنرانی ها و نشست های علمی زیادی تابه حالا در مورد سطح، روند و تبیین باروری پایین در کشور با حضور متخصصین داخلی و بین المللی از سالهای آغازین1380 تا به حالا در انجمن جمعیت شناسی ایران برگزار شده که حاکی از دغدغه همکاران نسبت به بررسی دقیق سطح باروری و پیامدهای منفی آن برای جمعیت کشور بوده است. تلاش همکاران حضرتعالی برای رسیدن به یک توافق برای اعلام شاخص سطح باروری کل در کشور بسیار ارزشمند است، ولی آیا بهتر نبود به جای تخطئه دیگران با مراجع رسمی کشور و متخصصین امر موضوع مشورت می شد، و پس از اطمینان از صحت و سقم مطالب، نامه فوق را به بالاترین مقامی رسمی کشور می انگاشتید ؟ به ویژه آن که رهبر فرزانه انقلاب به فرموده خودشان، در موضوعات تخصصی به نظرات کارشناسان تاکید می کنند و ممکن است محتوای نامه حضرتعالی را به عنوان دیدگاه مورد تایید همه کارشناسان اهل فن دریافت کنند. شایان ذکر است که اجرا و موفقیت سایت های کلی جمعیت ابلاغی مقام معظم رهبری مستلزم دیدی فراگیر، همکاری بین بخشی، وهمدلی و همراهی کارگزاران و محققین است. جای تاسف است که در سالهای اخیر، عده ای به جای حمایت و تشویق در این راستا، در مسیر اختلاف انگیزی حرکت کرده اند که آثار نامطلوبی در این زمینه برای کشور وجامعه علمی به دنبال داشته است.

امید است مسئولان محترم کشور با آگاهی دقیق ودرست، و نه اغواگرنه ، از شاخص های جمعیتی از جمله نرخ رشد، باروری و سالخوردگی ، نسبت به عملی شدن سیاست های کلی جمعیت گام بردارند، و به جای ایجاد تفرقه و دلسرد کردن جامعه دانشگاهی ، همکاری آن ها را برای انجام این امر مهم طلب و تشویق کنند. پاسخ مقام معظم رهبری به مرقومه حضرتعالی بسیار امید بخش ودلگرم کننده بود، و راه گشایی دیگر بر اجرایی کردن سیاست های کلی جمعیت در جهت افزایش باروری می باشد. در پایان پیشنهاد می نماید به منظور روشن شده ابهاماتی که درنامه خود بدان اشاره کرده اید جلسه ای با حضور مسئولین و نمایندگان محترم سازمان ثبت و احوال ، مرکز آمار ایران و انجمن جمعیت شناسی ایران تشکیل ، تا توضیحات مستند درباره موضوع سطح و روند باروری در کشور ارائه شود. با عنایت به نیت خیری که در وجود حضرتعالی سراغ داریم ، انتظار می رود نسبت به پیشگیری از تشکیکات و سوء تفاهماتی که از طریق این چنین نامه هایی ایجاد می شود اقدام مقتضی معمول گردد.


و ما توفیقی الا بالله علیه توکلت والیه انیب. 

محمد میرزایی خدمتگزار و استاد جمعیت شناسی دانشگاه تهران

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha