سلامت نیوز:رییس مركز ملی خشكسالی می‌گوید: بارش‌های 10 ماهه گذشته چندان هم عجیب و غریب نبوده بلكه تا حدودی شبیه سال گذشته بوده است. متوسط بارندگی سال جاری تاكنون حدود 120 میلی‌متر بوده درحالی كه سال آبی گذشته 116 میلی‌متر بوده است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد ،او كه پیش‌تر مدیر پیش‌بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی بود، تاكید می‌كند: شاید از لحاظ هواشناسی سال‌های ترسالی شروع شده باولی از لحاظ الگوهای خشكسالی به نظر می‌رسد همچنان كشور با پدیده خشكسالی روبه‌رو خواهد بود. با توجه به در پیش بودن بارش‌های جدید در كشور با وظیفه درباره آخرین داده‌های آماری درخصوص وضعیت خشكسالی كشور و بارش‌ها صحبت‌ كرده‌ایم كه می‌خوانید.
 
آقای دكتر، به نظر می‌رسد بارش‌های اخیر كشور به نوعی نویدی باشد برای پایان سال‌های خشكسالی ایران. حتی چند وقت پیش هم وزیر نیرو این خبر را تایید و اعلام كرد كه سال‌های «ترسالی» آغاز شده است.

اما قبل از اینكه بخواهیم در مورد صحت و درستی این ادعا صحبت كنیم بد نیست كه اشاره‌ای داشته باشید به وضعیت بارش‌های 10 ماهه اخیر و اینكه آیا واقعا آمار بارش‌ها طی این مدت نسبت به سال گذشته رشد چشمگیری را داشته یا نه؟برخلاف نظریه‌ای كه شما هم به آن اشاره كردید بارش‌های 10 ماهه گذشته چندان هم عجیب و غریب نبوده، بلكه تاحدودی شبیه سال گذشته بوده است.

اگر بخواهیم آماری و علمی با هم صحبت كنیم با استناد به آمارهای ثبت شده می‌توان گفت كه متوسط بارندگی سال جاری تاكنون، حدود 120 میلی‌متر بوده كه نسبت به سال آبی گذشته كه 116 میلی‌متر بوده، تغییر چندانی نداشته گرچه نسبت به داده‌های بلندمدت كه 92 درصد بوده، چیزی حدود 28-27 درصد افزایش داشته است.

اما اتفاقی كه امسال رخ داده این بوده كه در بخش‌هایی كه قبلا با خشكسالی مواجه بودیم یا بارش‌های بسیار كمی داشتیم، امسال بارش‌ها به‌شدت افزایش داشته است و در مقابل بسیاری دیگر از مناطق پربارش كشور، امسال كاهش بارش محسوسی داشته‌اند.

مثلا كجاها؟
مثلا قسمت جنوبی فارس، سیستان و بلوچستان، هرمزگان و تا حدودی كرمان استان‌هایی بوده‌اند كه به بخش‌های خشك كشور معروفند ولی امسال بارش‌ها در آنها عجیب و غریب بوده است. مثلا میزان بارش‌ها در سیستان و بلوچستان امسال 120 میلی‌متر بوده است در حالی كه سال گذشته و در همین بازه زمانی فقط چیزی حدود 5 میلی‌متر بوده است و آمار بارش‌های بلندمدت آن نیز حدود 38 میلی‌متر بوده است.

یعنی بارش‌ها در این استان امسال حدود 25 برابر شده است. هرمزگان هم همین طور بوده. مقدار بارش‌های امسال در این استان 256 میلی‌متر بوده است در حالی كه این رقم سال گذشته حدود 34 تا 35 میلی‌متر بوده و بارش‌های بلندمدت آن نیز 5/69 میلی‌متر بوده است كه همان طور كه می‌بینید چیزی حدود 7 برابر شده است.

بارش‌ها در كرمان نیز امسال دو برابر شده یعنی از حدود 5/47 میلی‌متر به حدود 5/94 میلی‌متر رسیده است. فارس هم از دیگر استان‌هایی بوده كه امسال بارش‌های تصاعدی را داشته است. یعنی میزان بارش در آن از 111 میلی‌متر به حدود 222 میلی‌متر رسیده كه رشدی دو برابری را نشان می‌دهد.

یعنی این استان‌ها بارش‌های بیشتر از حد نرمال خود را داشته‌اند. مثلا سیستان و بلوچستان تاكنون 105 درصد از بارش‌های سالانه‌اش محقق شده است. اما همان طور كه گفتم در مقابل بیشتر استان‌های پربارش ما، امسال بارش‌های كمتری را نسبت به سال گذشته داشته‌اند. مثلا آذربایجان شرقی و غربی به ترتیب 25 و 15 درصد، اردبیل 22 درصد یا ایلام 5 درصد زیرنرم بارش‌های‌شان را داشته‌اند. همین طور چهار محال و بختیاری كه زاینده‌رود را تغذیه می‌كند امسال 32 درصد زیر نرم استاندارد بارش داشته است. خراسان شمالی هم تابع همین قاعده است. یعنی امسال 42 درصد كاهش بارش نسبت به نرم استاندارد خود را داشته است.

امكان دارد كه در 2 ماه باقی مانده سال این كمبودها جبران شود؟
از آنجایی كه الان تقریبا در اواسط دوره آبی سال جاری هستیم، احتمال اینكه این استان‌ها نتوانند كمبودهای بارشی خود را جبران كنند زیاد است.
این طوری كه شما توصیف می‌كنید، به نظر نمی‌رسد وضعیت خشكسالی كشور در سال‌های بعد هم چندان تغییر محسوسی را داشته باشد و ما باید همچنان منتظر خشكسالی باشیم.

بله، من هم با شما هم عقیده‌ام. شاید از لحاظ هواشناسی سال‌های ترسالی شروع شده باشد، ولی از لحاظ الگوهای خشكسالی به نظر می‌رسد همچنان كشور با پدیده خشكسالی روبه‌رو خواهد بود. ببینید اگر یك خط فرضی از جنوب خوزستان تا تایباد بكشیم در استان‌های شرقی این محور مثل فارس، بوشهر، كرمان، سیستان و بلوچستان و... بارش‌ها بسیار خوب بوده است ولی در عوض در استان‌های غربی این محور فرضی، مثل گلستان، اردیبل، آذربایجان شرقی و غربی، كرمانشاه، ایلام و چهارمحال و بختیاری و.... بارش‌ها كمتر از حد نرمال بوده است. برای همین با توجه به اینكه نصف سال آبی را پشت سرگذاشته‌ایم، حتی اگر در ماه‌های باقی مانده بارش‌ها نرمال باشد، به نظر می‌رسد در سال آینده هم با كمبود آب در كشور مواجه باشیم.

این تغییر موضع از كجا ناشی می‌شود ؟ چرا استان‌های كم بارش، پربارش و برعكس، استان‌های پربارش، كم بارش شده‌اند؟
یك بخشی از این موضوع به تغییرات فصلی بر می‌گردد. در گذشته‌های دور همواره یك تعادلی بین سال‌های خشكسالی و ترسالی برقرار بوده است. یعنی مثلا اگر 5 - 4 سال خشكسالی داشتیم، 5- 4 سال بعد سال‌های ترسالی بود و همین هم باعث می‌شد تا سطح آب متوسط كشور در یك حد مشخص و تقریبا ثابت باقی بماند. اما متاسفانه در 20- 15 سال گذشته این رویه به هم خورده است.

یعنی ما شاهد یك دوره خشكسالی 20- 15 ساله بودیم و در مقابل تنها یك سال بارش‌ها در حد نرمال بوده است. از سویی از آنجایی كه اولویت دولتمردان ما توسعه كشاورزی و رونق آن بوده است، شاهد افزایش تصاعدی زمین‌ها و كشتزارهای كشاورزی بوده‌ایم. آن هم در شرایطی كه به الگوهای كشت هم چندان توجهی نشده است. در حقیقت ما در طول این سال‌ها شاهد توسعه ناپایدار بوده‌ایم.

در نتیجه مصرف آب‌مان بسیار بالا رفته است. الان شما می‌بینید كه مثلا در تهران و پای كوه، شخصی درختان گیلاس كاشته و حوضچه‌ای هم برای آبیاری آنها ساخته است. در دشت‌ها هم وضعیت بهتر از این نیست. یعنی در این مناطق هم منابع زیرزمینی تغذیه نمی‌شود و در عوض چاه‌هایی كه حفر می‌شود، هر سال عمیق‌تر و عمیق‌تر می‌شوند. بنابراین من بعید می‌دانم كه به این زودی ها مشكل «آب» كشور حل و فصل شود.

موضوع بعدی پیش‌بینی وضعیت بارش‌هاست. ما در سال گذشته شاهد بارش‌های شدید و خوبی در اسفندماه 97 و فروردین 98 بودیم به ‌طوری كه حتی سیل بخش اعظمی از كشور را فرا گرفت. فكر می‌كنید امسال هم با چنین وضعیتی در ماه‌های باقی مانده سال یا ماه‌های بهار سال 99 روبه‌رو خواهیم شد؟
اصولا پیش‌بینی «آماری» بارش‌ها زودتر از یك ماه قبل از آن ممكن نیست. البته اگر بخواهیم دقیق گزارش كنیم این بازه كمتر از یكی، دو هفته می‌شود. یعنی تا نیمه بهمن ماه امكان پیش‌بینی عددی بارش‌های اسفندماه وجود ندارد. ولی الگوهای اقلیمی، شرایط حكایت از آن دارند كه میانگین بارش‌ها كمتر از نرم یا در حد نرم خواهند بود.

الگوهای جهانی چطور؟ آنها نیز همین پیش‌بینی را دارند؟
بررسی چند مدل عددی جهانی نشان می‌دهد كه در باقی مانده ماه‌های سال در بیشتر مناطق كشور – البته به استثنای جنوب غرب – بارش‌ها در حد نرمال خواهد بود كه امیدواریم در این‌بارش‌ها استان‌هایی مانند كردستان، كرمانشاه، آذربایجان شرقی و غربی نیز به شرایط نرمال وارد شوند.

در واقع كمربند جنوبی كشور امسال، سال پربارشی را داشته‌اند؛ درست است؟
بله، دلیل آن هم این است كه سامانه‌های كمتری از غرب و شمال وارد كشور شده‌اند و بیشتر سامانه‌های بارشی به گونه‌ای فعال بوده‌اند كه جنوب شرقی كشور را تحت تاثیر قرار داده‌اند.

مسوولان در طول یك سال گذشته، هر وقت سیل در نقطه‌ای جاری شده، گفته‌اند كه غافلگیر شده‌اند. واقعا همین طور است؟ مگر شما پیش‌بینی‌های‌تان را به آنها گزارش نمی‌دهید؟

احتمالا شاید شنیده باشید كه ما سه نوع پیش‌بینی داریم. یك نوع پیش‌بینی‌های كوتاه‌مدت روزانه است. یك مدل پیش‌بینی‌های هفتگی كه تا سه، چهار هفته آینده را پیش‌بینی می‌كنیم و یك نوع هم پیش‌بینی‌های فصلی كه وضعیت اقلیمی 3 ماه آینده را پیش‌بینی می‌كنیم. در مورد تمامی سیل‌هایی كه رخ داده نیز ما از یكی دو هفته قبل - یا حتی چند هفته قبل از آن – اخطارهای لازم را صادر كرده و گزارش آنها را نیز به دستگاه‌های مرتبط ارایه كرده بودیم.

پس چطور مسوولان مدعی‌اند كه غافلگیر شده‌اند؟
فكر می‌كنم مسوولانی كه این حرف‌ها را می‌زنند، بیشتر به دنبال شانه خالی كردن از زیر فشارهای افكار عمومی این صحبت‌ها را مطرح می‌كنند وگرنه همه‌ چیز مشخص است. البته در برخی از مواقع هم قهر طبعیت به گونه‌ای است كه واقعا از دست كسی كاری برنمی‌آید. مثلا در روزهای اوایل هفته و فقط در یك روز 170 میلی‌متر باران در قشم بارید.

خب این را نمی‌شود با هیچ استدلالی توجیه كرد. بلكه باید فرهنگ عمومی جامعه برای مواجهه با این بحران‌ها افزایش پیدا كند. وگرنه بررسی‌های ما نشان می‌داد كه گرچه «برآیند» عددی بارش‌ها كم خواهد شد ولی در عین حال این ‌بارش‌ها به صورت نامنظم و با شدت زیادی خواهد بود. همین اتفاق هم افتاد. اما گذشته از این مسائل همانطور كه گفتم دستكاری طبیعت هم در بروز سیل‌های اخیر بی‌تاثیر نیست.

مثلا ما در دهه 50، 40 - 30 میلیون جمعیت داشتیم كه الان این آمار به حدود 85 میلیون نفر رسیده است، تعداد شهرها و مساحت آنها چندین برابر شده است، باغ‌های جنوب شرقی تهران - مثل شهریار - به بیابان و نقاط شهری بدل شده است. شما نگاه كنید 40 سال قبل چند جاده به شمال كشور می‌رفت و الان چند جاده؟ این دستكاری طبیعت كه نتیجه منفعت‌خواهی اقتصادی و عمومی و جناحی و... است باعث شده تا طبیعت را نادیده بگیریم. در واقع فشاری كه انسان به طبیعت وارد می‌كند یكی از دلایلی است كه باعث بروز سیل می‌شود.

گفتید در قشم اگر مردم به دلیل بارش شدید به زحمت بیفتند، طبیعی است ولی در سیستان و بلوچستان چطور؟ وقتی كه در این استان خشك، پیش‌بینی می‌شود كه بارش‌های شدیدی در راه است و حتی اخطاریه صادر می‌شود نباید به آن توجه كرد؟شاید دلیل آن یك ریشه روانی داشته باشد؛ اینكه مردم و مسوولان این استان‌ها، این قدر سال‌های سال در وضعیت خشكسالی زندگی كرده‌اند كه حتی در تصورشان نمی‌گنجد كه بارش‌های چنان شدیدی داشته باشند كه بخواهد به سیل تبدیل شود و خانه و كاشانه‌شان را با خود ببرد.

برای همین رفتار و پیش‌بینی‌هایی كه باید در این دوره داشته باشند را فراموش می‌كنند یا جدی نمی‌گیرند. شما به سیل اخیر سیستان نگاه كنید؛ خوشبختانه در این حادثه تلفات انسانی بسیار كمی داشتیم. گر چه حتی از دست دادن یك شهروند هم زیاد است ولی این آمار نشان می‌دهد كه مردم اتفاقا آماده بوده‌اند و منتظر اقدامات مسوولان ننشسته‌اند.

البته یك بخشی از خسارت‌هایی كه وارد شده، طبیعی است. مثلا وقتی سیل می‌آید شما نمی‌توانید خانه‌تان را به دوش بكشید و با خودتان ببرید. ولی اگر زیرساخت‌های عمرانی شهرها و روستاهای ما درست طراحی شوند مسلما خسارت‌ها بسیار كمتر از امروز خواهد بود. شما نگاه كنید در همین تهران خودمان كه تازه پایتخت است و این همه هم نظارت می‌شود، هر كجا كه رود و دریاچه‌ای هست، كنارش رستوران و... احداث شده است.

خب مسلم است كه اگر سیلی بیاید همه این سازه‌ها و مردم داخل آن را خواهد برد. درست مثل اتفاقی كه چند سال قبل در «كن» و با طغیان رودخانه آن رخ داد. درواقع بخشی از این رخدادها به فرهنگ عمومی ما برمی‌گردد.

تا وقتی كه با كفش ورزشی می‌رویم كوهنوردی یا با لاستیك‌های صاف وارد جاده‌های پربرف استان‌های كوهستانی می‌شویم، باید انتظار بروز هر گونه حادثه ناگواری را هم داشته باشیم. تا طرز فكر مردم و مسوولان ما برای رویارویی با حوادث طبیعی اصلاح نشود، هیچ پیش‌بینی خاصی به درد ما نخواهد خورد!