سلامت نیوز:بعد از آلودگی هوا و ترافیك مسلما پسماند یكی از مهمترین چالشهای شهری پایتخت است. تولید بیش از 9 هزار تن زباله در روز و نحوه جمعآوری و امحای آن همواره یكی از سوژههای حمله منتقدان به شهرداری و كابوسی برای مدیریت شهری بوده است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد ،برای همین در طول سالهای گذشته طرحهای متعددی برای اصلاح ساختار جمعآوری و بازیافت زبالهها آغاز شده ولی تقریبا هیچكدام از آنها نتیجهای را به دنبال نداشته است. با این حال چندی قبل شهرداری تهران اعلام كرد كه حجم زباله تهران به حدود 7500 تن در روز كاهش پیدا كرده و تلویحا تلاش میكرد تا دلیل این كاهش را اجرای طرح جدید شهرداری با عنوان «كاپ» معرفی كند.
به نظر میرسد اما ابعاد این مساله تنها به جمعآوری زباله و بازیافت و آثار بهداشتی آن محدود نمیشود بلكه ابعادی اجتماعی نیز دارد. محمدرضا جوادییگانه، معاون اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران در جلسهای كه به همین منظور تشكیل شده بود از فرآیند جمعآوری، بازیافت و مدیریت پسماند به عنوان یكی از مسائل كنونی پایتخت یاد كرد و گفت: روشهای قدیمی جمعآوری پسماند منجر به پیامدهای سوء اجتماعی، محیط زیستی و اقتصادی شده است.
جوادییگانه با اشاره به بلاتكلیف بودن و در دسترس عموم قرار داشتن مخازن جمعآوری پسماند گفت: امروز پسماند تبدیل به یك كالای عمومی شده كه هر كسی میتواند به آن دسترسی داشته باشد و از طرفی در حوزه تفكیك نیز ضعفهایی به چشم میآید كه بیشك بخشی از آن به نبود آموزشهای لازم برمیگردد.
او پسماند را از جمله اصلیترین مسائل شهری برشمرد كه چهره شهر را آلوده كرده و افزود: پسماند جدا از آلودگیها، آبگرفتگیها و معضلاتی مثل ازدیاد جمعیت موش در خیابانهای پایتخت به عنوان كالایی آلوده و با ارزش است كه در دسترس عموم و برخی افراد منفعتجو قرار دارد از همین رو طرح كاپ میتواند، اقدام موثر در راستای كاهش تولید پسماند در مبدا و مدیریت صحیح مخازن جمعآوری باشد.
معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهردار تهران لازمه موفقیت اجرای طرح كاپ را تلاش در جهت تغییر رفتار شهروندان در زمینه تولید از مبدا و خانهها و كاهش پسماند دانست و خاطرنشان كرد: در این زمینه باید رفتار خرید و الگوی مصرف شهروندان تغییر كند.
طرحی محكوم به شكست یا ...؟
در سال ۱۳۴۷ مكانیسمی در شهر تهران ایجاد شده بود كه در قالب آن كیسههایی برای جداسازی زباله در اختیار شهروندان قرار میگرفت. این امر موجب شده بود تا پسماند به صورت تفكیك شده، جمعآوری شود. اما به نظر میرسد امروز و با گذشت نیم قرن از آن تاریخ شاید این طرح همچنان مهمترین گام مدیریت شهری در جمعآوری پسماند باشد و در سایر موارد توفیق چندانی حاصل نشده باشد! برای همین به نظر میرسد، شهرداری حساب ویژهای روی طرح كاپ باز كرده و به اجرای موفقیتآمیز آن امیدوار است.
طرحی كه براساس آن و در گام اولش قرار است، شهرداری در سازمانها و ارگانهای دولتی و آموزش و پرورش و مدارس تفكیك زباله را انجام دهد. صدرالدین علیپور، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند نیز با اشاره به اینكه یكی از محورهای طرح كاپ(كاهش پسماند) تحول در انتقال زباله است، عنوان كرد:
امروز پسماندهای حجیم همانند سرشاخهها، لاستیك و شیشهها به صورت جداگانه جمعآوری شده و برخلاف رویه پیشین به آرادكوه منتقل نمیشوند بلكه از ابتدا در پروسه تفكیك از مبدا، جداسازی و به مواد اولیه خود تبدیل میشوند.
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند اصلیترین مساله مدیریت بهینه پسماند را موضوع كاهش اعلام و عنوان كرد: 6 محور اصلی شامل كاهش تولید، هزینه، سمی بودن پسماند، حجم، رطوبت و افزایش تفكیك در مبدا است.
اما با وجود تبلیغاتی كه در مورد طرح جدید كاپ میشود به نظر میرسد كه كارشناسان هنوز چندان به آن خوشبین نیستند. آرش حسینیمیلانی، رییس كمیته محیط زیست شورای شهر تهران در گفتوگو با «اعتماد» در مورد ادعای شهرداری در خصوص كاهش حجم پسماند به خاطر اجرای طرح «كاپ» گفت: اولا كه حجم پسماند خود تهران كه وارد آرادكوه میشود حدود 7 تا 7هزار و 500 تن است و مابقی آن زبالههایی است كه از شهرهای اطراف به آنجا میآیند.
ثانیا حجم زباله تهران براساس ادعای شهرداری به حدود 5 تا 5 هزار و 500 تن در روز رسیده كه آن هم دلایل واضح و قابل توجیهی دارد! او در تشریح دلایل این كاهش نیز گفت: از مدتی قبل ورود پسماندهای حجیم مثل سرشاخهها، لاستیك و... به آراد كوه ممنوع شد و برای همین پیمانكاران موظف شدند تا این زبالهها را در همان مناطق تفكیك كنند كه همین مساله باعث كاهش چیزی حدود 800 تا هزار تن زباله ورودی به آرادكوه شده است.
بقیه این كاهش نیز به وضعیت اقتصادی شهروندان برمیگردد و اینكه مصرف كالاهای اساسی مردم كاهش پیدا كرده است. این یك واقعیت غیرقابل انكار است. حالا شاید طرح كاپ هم كمی مقدار زباله را كم كرده باشد ولی تصور نمیكنم در این مدت كم، تاثیر چندانی داشته باشد!
بسیاری از انتقادها به شهرداری در حوزه پسماند به نحوه جمعآوری زبالهها برمیگردد. این منتقدان بر این باورند كه شهرداری باید شیوه تعامل خود را با پیمانكاران عوض كند و به جای آنكه پولی بابت جمعآوری به پیمانكاران بدهد از آنها مبالغی هم برای استفاده از این طلای سیاه كه به مواد مختلفی بازیافت میشوند، بگیرد.
میلانی در پاسخ به این منتقدان، اصل این انتقادها را وارد میداند ولی در عین حال تصریح میكند: ما دو نوع پیمانكاری در موضوع پسماند داریم. پیمانكارانی كه پسماندهای تر و خانگی را جمعآوری میكنند و پیمانكارانی كه زبالههای خشك را جمع میكنند. برای زبالههای تر شهرداری به پیمانكاران پول میدهد چون این زبالهها تفكیك نمیشود ولی در مورد زبالههای خشك، پیمانكاران به شهرداری پول هم میدهند.
او رقم پولی كه پیمانكاران زبالههای خشك به شهرداری میپردازند را 200 میلیارد تومان در سال عنوان میكند و میگوید: انتقاد منتقدان این است كه این رقم در برابر گردش مالی و هزینههای 2 هزار میلیاردی فرآیند پسماند ناچیز است و باید بیشتر شود.
ما هم این موضوع را قبول داریم ولی در عین حال باید راهكارهای عملی و نوینی برای آنها پیدا كرد. حالا در قالب طرح كاپ شهرداری میخواهد طرح تفكیكی زبالههای خشك را در بخشهای اداری و در برخی از مناطق از درب منازل آغاز كند تا به تدریج و با بالا بردن فرهنگ شهروندان این فرآیند را گسترش دهد.
اما با تمام این تفاصیل به نظر میرسد طرح جمعآوری، تفكیك و بازیافت زباله در ایران و به خصوص در تهران با كشورهای توسعه یافته، فاصله دوری داشته باشد. رییس كمیته محیط زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر تهران ولی چندان با این تحلیل موافق نیست و در این زمینه میگوید: بستگی دارد كه موضوع را از چه منظری نگاه كنید ...
اگر بخواهیم بازیافت زباله در ایران را با كشورهای پیشرفتهای كه 97 درصد زبالههایشان را بازیافت میكنند، مقایسه كنیم، بله ... ما خیلی عقب هستیم ولی اگر بخواهیم از لحاظ جمعآوری زباله به موضوع نگاه كنیم، سیكل جمعآوری زباله در كشور ما چندان تفاوتی با سایر كشورها ندارد.
به اعتقاد او موفقیت طرح كاپ به عوامل مختلفی بستگی دارد كه مهمترین آنها موفقیت شهرداری و همكاری رسانهها و سازمان با آن برای ترویج فرهنگ جمعآوری زباله و... است وگرنه دور از ذهن نیست كه این طرح نیز به سرنوشت طرحهای مشابه گذشته دچار شود!
سرنوشت آراد كوه
از چند ماه قبل موضوع انتقال آرادكوه كه از آن به عنوان یكی از آلایندههای احتمالی محیط زیست و سلامت تهران و تهرانیها یاد میشود، مطرح شده است. با این حال هنوز خبری از نتیجه قطعی این طرح منتشر نشده است. میلانی نیز با اظهار بیاطلاعی از آخرین تصمیمگیریها در این زمینه میگوید:
در هر صورت درست كردن مركز جدیدی در جنوب تهران و برای حمل زباله 8 تا 10 میلیون تهرانی كار سادهای نیست. اولا جانمایی محلی كه بخواهد 100 كیلومتر از پایتخت فاصله داشته باشد، كار سادهای نیست.
ضمن آنكه این محل از محدوده تهران خارج خواهد شد و به قم نزدیك میشود كه همین مساله، هزینههای جابهجایی را به شدت افزایش میدهد. ثانیا حتی اگر همه مسائل و مشكلات مالی آن هم حل شود باز هم ساخت و بهرهبرداری از آن چندین سال طول میكشد.
نظر شما