سلامت نیوز: نوک پیکان شرایط فعلی ناشی از پاندمی-کووید ١٩ تیزتر از همیشه کودکان خانواده‌های کارگری را نشانه گرفته است. سوءتغذیه، خطر ابتلا به انواع بیماری‌ها، افت تحصیلی، تبعیض جنسیتی، طرد و تجربه‌های زیستی نامطلوب، بخشی از پیامدهای بحران جدید است که با نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی دایره آسیب‌پذیری خانواده‌های کارگری و فرزندان‌شان را بزرگ‌تر کرده است. در شرایط فعلی آموزش، سلامت و معیشت این گروه تحت‌تأثیر است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه شهروند ،اینها بخشی از موضوعاتی است که در نشست مجازی انجمن حمایت از حقوق کودکان با موضوع «نگاهی به وضع کودکان خانواده‌های کارگری در وضع اپیدمی کرونا» برگزار شد. پیام روشنفکر، پژوهشگر و جامعه‌شناس حوزه سلامت و آسیب‌های اجتماعی در این نشست به پیامی که اخیرا سازمان ملل در مورد پاندمی کووید-١٩ در بخش گروه‌های آسیب‌پذیر منتشرکرده است، اشاره کرد؛ پیامی که اعلام کرده بود بدون یک اقدام عاجل، این بحران سلامتی می‌تواند تبدیل به بحران حقوق کودک شود.
این پژوهشگر که در این نشست تمرکزش روی وضع کودکان در خانواده‌های کارگری است، می‌گوید: «براساس آمارهای رسمی کشور ٢٤میلیون خانوار در کشور وجود دارد که از این تعداد حدود ٢٢میلیون نفر دارای کودک‌اند. از این تعداد با در نظر گرفتن جمعیت کارگر در کشور که گفته می‌شود ٧,٥میلیون خانوارند حدود ١٢میلیون کودک یعنی حدود نیمی از کودکان کشور در این خانواده‌ها زندگی می‌کنند.» به گفته او بخشی از خانواده این کودکان، کارگر بخش‌های عمومی یا خصوصی و بخشی هم کارگران بخش بهداشت و درمان‌اند.
اما به‌طورکلی بررسی‌ها نشان می‌دهد ٨٥درصد کارگران در بخش خصوصی مشغول به کارند: «در این میان کودکانی هم هستند که خودشان مشغول به کارند. ٢.٢میلیون کودک زیر ١٨سال کارگری می‌کنند. در کنار آنها کودکان خیابان و مشغول در حرفه‌های سخت و مضر مثل زباله‌گردی هم قرار می‌گیرند.» به گفته او حدود ٣٠٠هزار کودک مهاجر هم در کشور زندگی می‌کنند، بخشی از کودکان، کودک سرپرست یا کودک همسرند و جزو نیروهای فعال به شما می‌روند که حدود ٤٠٠هزار نفر جمعیت دارند، اگر اینها را به ١٢میلیون کودک اضافه کنیم، عدد بالاتر هم می‌رود.
روشنفکر با اعلام این آمارها این پرسش را مطرح میکند که در شرایط پاندمی کنونی، وضع این کودکان چه خواهد بود؟ «کاملا قابل پیش‌بینی است که در شرایط کنونی شیوع کرونا، سلامت این کودکان تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد، چراکه این گروه نسبت به کودکان طبقات برخوردارتر جامعه، مواجهه بیشتری با آسیب‌پذیری دارند. اولا ممکن است از نظر امکانات بهداشتی و دسترسی به این امکانات که این روزها بسیار درباره آن صحبت می‌شود، در شرایط خوبی نباشند.
دوما آنها در خانواده کارگری زندگی می‌کنند که سرپرست برای امرار معاش باید از خانه بیرون برود و در معرض خطر بیشتری قرار دارد. کودکانی که سرپرست‌شان کارگر بخش درمان است، بیش از همه در مواجهه با خطر ابتلا قرار دارند.» این پژوهشگر معتقد است که در دهه اخیر قدرت چانه‌زنی اقتصادی و اجتماعی گروه‌های کارگری کم شده و این مسأله بر وضع زیستی و معیشتی و حتی کاری آنها تأثیر گذاشته است: «این افراد در محیط کار از نظر ایمنی و بهداشتی حق و حقوقی دارند. حق سلامت این افراد همین حالا در معرض تهدید است.
حتی قبل از اپیدمی کرونا افرادی که در پایگاه‌های اقتصادی و اجتماعی پایین‌تر‌ند، از نظر تغذیه و سلامتی در شرایط آسیب‌پذیری بودند. بدن آنها در برابر بیماری‌ها مقاومت لازم را ندارد، چراکه آنها هر زمان که قیمت‌ها افزایش پیدا کرد و توان خریدشان کم شد، سبد تغذیه‌شان را نحیف‌تر کردند. بیش از ٧٠درصد هزینه‌های سبد در این خانواده‌ها مربوط به کالاهای غیرخوراکی است و تنها ٣٠درصد مربوط به سبد غذایی‌شان می‌شود؛ بخشی که دیگر قدرت مانوری ندارد و در سال‌های گذشته آن‌قدر چلانده شده که دیگر جا ندارد. بنابراین در مقابل بخش غیرخوراکی یعنی مسکن و آموزش و سلامت پایین می‌آید.»
بحران کرونا سوءتغذیه کودکان را تشدید میکند
به گفته روشنفکر در شرایط سخت اقتصادی نخستین تأثیر روی تغذیه دیده می‌شود و حالا هم پیش‌بینی می‌شود که در این بحران و بعد از آن، میزان سوءتغذیه در این گروه‌ها شدیدتر شود. بخشی از این کودکان در مدرسه سبدهای غذایی دریافت می‌کردند و حالا با تعطیل‌شدن مدارس و احتمالا سخت‌شدن دسترسی به آنها، این سبدها هم مثل گذشته به دست‌شان نمی‌رسد. او در ادامه موقتی‌شدن قراردادها، تعدیل و اخراج کارگران را هم به بحران گروه‌های کارگری و به دنبال آن کودکان این خانواده‌ها اضافه میکند:
«اخیرا مرکز پژوهش‌های مجلس گزارشی منتشر کرده که در آن آمده در بحران کرونا ممکن است حدود ٦میلیون شغل به خطر بیفتد. از طرف دیگر در این شرایط احتمال خروج از تحصیل در میان کودکان و شکاف جنسیتی در بخش آموزش هم بیشتر می‌شود، یعنی در خانواده اگر قرار باشد یک نفر به مدرسه برود آن یک نفر دختر است. از سوی دیگر پیش‌بینی می‌شود کیفیت سکونت هم افت کند که این مسأله روی تجربه زیستی کودک بسیار تأثیر می‌گذارد.
نقل مکان به یک محله نامطلوب‌تر، مشکلات زیادی برای کودک ایجاد میکند. اگر کودک دچار معلولیتی باشد ممکن است خدمات توانبخشی او تحت‌تأثیر شرایط اقتصادی حذف شود و این مسأله روی بازتوانی او تأثیرات بازگشت‌ناپذیری بگذارد.»
خشونت و ترس زیاد تجربه‌هایی است که کودکان در شرایط فعلی دچارش شده‌اند و به گفته این پژوهشگر، در کنار همه اینها، از دست‌دادن سرپرست خانواده به دلیل ابتلا به این بیماری را هم باید اضافه کرد. اگر نوزادی به دنیا آمده یا مادری باردار است، در این شرایط جنین و نوزاد ممکن است شرایط تغذیه‌ای خوبی نداشته باشند.حتی در دنیا پیش‌بینی می‌شود که واکسیناسیون کودکان در این دوره به‌شدت تحت‌تأثیر شرایط قرار گیرد.
احتمال کمتر استفاده از آموزش از راه دور
او در ادامه، کودکانی که باید دوره پیش‌دبستانی را تجربه می‌کردند یا در کلاس اول ابتدایی بودند و این شرایط به آنها تحمیل شده را مورد توجه قرار می‌دهد: «این بچه‌ها باید پیش‌دبستانی می‌رفتند اما در خانه‌اند.
کودکان کلاس اولی که اولین تجربه آموزش‌شان است، به مدرسه نمی‌روند و شرایط آنها در خانواده‌های کم‌برخوردار بدتر از سایر دانش‌آموزان است و آموزش آنلاین شاید زیاد برای آنها کابردی نداشته باشد. از سوی دیگر زمانی که محیط خانه شلوغ است، اینترنت ضعیف است یا اساسا تلفن‌همراه هوشمند در اختیار همه نیست، چطور می‌توان از امکان آموزش از راه دور استفاده کرد. در این شرایط کودکان ممکن است دچار افت تحصیلی شوند، به‌ویژه آنها که در کلاس اول ابتدایی‌اند.» روشنفکر شرایط کودکان بزرگ‌تر یعنی آنها که در سن بلوغ‌اند را متفاوت‌تر عنوان میکند.
اضطراب در این گروه بیشتر است، فضای شخصی آنها در این دوره خانه‌نشینی، تضعیف شده است. احتمال پیوستن آنها به کودکان کار بیشتر است و فشار بیشتری را تجربه می‌کنند. به گفته او، در خانواده‌های بدسرپرست که سرپرست موادمخدر یا الکل مصرف میکند، حضور طولانی‌مدت کودک، محیط نامطلوبی برایش ایجاد میکند. شاید درشرایط عادی بزرگسال برخی از رفتارهایش را در مقابل فرزندان یا دیگر اعضای خردسال خانواده انجام نمی‌داد اما در شرایط خانه‌نشینی این مسائل رعایت نمی‌شود و کودک شاهد رفتارهای پرخطر و حتی خشونت در خانواده است؛ چراکه مدت زمان بیشتری در خانه است.
کودکان مهاجر در معرض طرد و تبعیض
این پژوهشگر در ادامه به شرایط کودکان مهاجر هم اشاره‌ای میکند. به گفته او، در پاندمی‌هایی به این شکل، طرد اجتماعی هم پررنگ‌تر می‌شود. این اتفاق در همه جای دنیا رخ می‌دهد. زمانی که جامعه کلافه می‌شود و فشارهای اجتماعی و اقتصادی خودش را نشان می‌دهد، این واکنش‌ها هم شروع می‌شوند: «وقتی نیروی کار با نیروی مهاجر تقابل‌اش بیشتر می‌شود، آن زمان این گروه مهاجر است که در معرض طرد و تبعیض قرار می‌گیرد. نه‌تنها مهاجران بلکه اقلیت‌ها هم بیشتر آسیب می‌بینند. شاید ممکن است شاهد تبعیض‌های جنسی هم باشیم.»
حمید فراهانی، فعال کودکان کار و خیابان هم با اشاره به سختی‌های آموزش از راه دور، شرایط معلمان مهاجر که در مدارس خودگردان مشغول به کارند و وضع مشابه دانش‌آموزان مهاجر دارند را هم مورد توجه قرار می‌دهد: «بعضی از این معلمان خودشان هم به گوشی هوشمند دسترسی ندارند. حتی اطلاع دارم که در یکی از این مدارس یک گوشی میان چند معلم دست به دست می‌شود.
یعنی آموزش دانش‌آموزان این قشر در مبدأ هم با مشکل مواجه است.» به اعتقاد او، عامل انسانی در شرایط پیش‌آمده در بحران کرونا بسیار تأثیرگذار بوده است، هرچند که پیش از این هم نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی در جوامع وجود داشته اما گویی پتویی روی آن کشیده شده بود و بحران اخیر آن پتو را به کنار زد و مسائل عیان‌تر شد. او به نابرابری‌های اجتماعی اشاره میکند و می‌گوید: «بررسی‌ها نشان می‌دهد ٣٥درصد از کاربران تلفن‌همراه روی خط‌شان اینترنت ندارند. از سوی دیگر، اصلا به این موضوع توجه نمی‌شود که در مناطق حاشیه‌ای استان‌ها امکان استفاده از اینترنت و تلفن‌همراه هوشمند وجود ندارد.
آمارهایی از آموزش و پرورش منتشر شده که نشان می‌دهد تا پایان فروردین ٢٤,٦درصد دانش‌آموزان از نرم‌افزار شاد استفاده کرده‌اند اما مابقی آنها تکلیف‌شان چیست؟ این آمار یعنی از هرچهار دانش‌آموز، یک‌نفر از برنامه شاد استفاده میکند. همین مسأله نشان می‌دهد که تا چه میزان از خانواده‌ها به اینترنت و تلفن‌های همراه هوشمند دسترسی ندارند.
بخش زیادی از این دانش‌آموزان، متعلق به گروه‌های کم‌برخوردارند. درشرایطی که باید بیشترین توجه به این گروه شود، دقیقا کمترین دسترسی‌ها برایشان فراهم شده است.» به گفته او، در برخی از استان‌ها مثل سیستان‌وبلوچستان آمار استفاده دانش‌آموزان از برنامه شاد، ٦.٨درصد است: «در تهران هم شاهد تفاوت در دسترسی به اینترنت هستیم.
در یک خانه ٦٠متری دو اتاق خوابه، چطور چند کودک می‌توانند همزمان آموزش مجازی داشته باشند؛ در خانه‌ای که ممکن است دو تلفن‌همراه هوشمند پیدا شود. آیا این امکان برای همه بچه‌ها وجود دارد که به راحتی از آموزش مجازی استفاده کنند. طراحی یک برنامه نباید تنها با هدف ارتباط دانش‌آموزان با آموزش مجازی باشد، باید میزان دسترسی آنها و امکان استفاده از آن هم مورد بررسی قرار گیرد.»
نظر شما