سلامت نیوز : آمار رسمی می‌گوید 2 میلیون معتاد دائمی و تفننی داریم، قانون می‌گوید مراجعه معتادان برای درمان اجباری است اما آیا واقعاً علاج واقعه بعد از وقوع هم در كشور ما موفق بوده است.

به گزارش فارس، طبق آمار سازمان ملل حدود 185 میلیون‌نفر در سراسر جهان درگیر اعتیاد هستند. این میزان در ایران كه در همسایگی بزرگترین تولیدكننده مواد مخدر جهان قرار دارد حدود 2 میلیون نفر است لذا موضوع درمان معتادان یكی از مهمترین دغدغه‌های خانواده‌های معتادان و البته مسئولان مبارزه با مواد مخدر محسوب می‌شود به طوری كه طی چند سال اخیر بیشتر هم و غم مسئولان امر مبارزه با مواد مخدر را پس از مقابله، درمان معتادان تشكیل داده است.

در این بین سیاست‌ها و روش‌های متفاوت درمانی طی چند سال اخیر برای رهاسازی معتادان از این دام شوم توسط مسئولان وزارت بهداشت، سازمان بهزیستی و ستاد مبارزه با مواد مخدر در نظر گرفته شده است كه هر كدام از آنها دارای معایب و مزایایی است.

در این بین، علف‌های هرزی هم با نام كمپ‌های غیرمجار ترك اعتیاد رشد كرده‌اند كه تعدادشان كم هم نیست و در این كمپ‌ها روش‌های وحشتناك ترك اعتیاد از جمله سگ‌درمانی و كتك‌درمانی و زنجیردرمانی استفاده می‌شود و گاهی اوقات مرگ هم گزارش شده است.

اینكه درمان اعتیاد و معتادان در كشور در چه وضعیتی قرار دارد و نقاط مثبت و منفی آن چیست و در نهایت با حجم تهدیدات مواد مخدر صنعتی چگونه باید استراتژی درمان در سال‌های آینده را طرح‌ریزی كرد موضوع گزارش ماست.

*تعداد كمپ‌های درمانی قانونی اعتیاد نصف نیاز كشور است
....................................................................................

علیرضا افشار، معاون اجتماعی و فرهنگی وزارت كشور می‌گوید: تعداد كمپ‌های درمانی اعتیاد قانونی نصف نیاز كشور است و فقط 50 درصد معتادان را پوشش داده است و باید 50 درصد بقیه معتادان هم تحت پوشش كمپ‌های ترك اعتیاد قانونی قرار گیرند.

وی می‌افزاید: به كمپ‌هایی كه مجوز ندارند مهلت داده شد تا مجوز لازم را كسب كنند و مرتباً پیگیر هستیم كه در چهارچوب استانداردهای درمانی كار كنند و اگر در مهلت قانونی كمپ‌های غیرقانونی اصلاح وضعیت نكردند با آنها برخورد می‌شود.

*مراكز درمانی ترك اعتیاد به حمایت‌های جدی‌تری نیاز دارند
..................................................................................

محمد صادق فتح‌اللهی، مدیر سازمان‌های مردم نهاد ستاد مبارزه با مواد مخدر نیز می‌گوید:‌ در حال حاضر بیش از هزار مركز درمانی اعتیاد در كشور فعالیت می‌كنند كه به حمایت‌های جدی‌تر دستگاه‌های دولتی و خیرین نیازمندند.

وی می‌افزاید: بازسازی روانی و شخصیتی معتادان در درمان دارویی اعتیاد انجام نمی‌شود اما این اتفاق در كمپ‌های پرهیز‌ مدار می‌افتد كه نقش مهمی در مبارزه با اعتیاد دارد كه البته ضعف هم دارد.

فتح‌اللهی تصریح می‌كند: در حوزه اجتماعی عملكرد مراكز درمانی ترك اعتیاد غیرقانونی به شدت بر روی عملكرد مراكز قانونی ترك اعتیاد سایه انداخته است لذا این مجموعه‌های قانونی به حمایت جدی‌تری نیاز دارند كه با كمك‌های محدود دستگاه‌های دولتی مشكلات آنها حل نخواهد شد.

وی ادامه می‌دهد: به بسیج همگانی در حوزه درمان و پیشگیری نیازمندیم كه برنامه‌ریزی‌های اولیه آن انجام شده است و باید استانداردسازی در حوزه درمان چه دارویی و چه پرهیز مدار انجام شود.

فتح‌اللهی همچنین یادآور می‌شود: در برنامه چهارم توسعه، ‌72 درصد درمان اعتیاد توسط تشكل‌های مردمی و مراكز قانونی درمان اعتیاد و 28 درصد بقیه از سوی دستگاه‌های دولتی صورت گرفته است و این نشان از مشاركت جدی مردم در راه مبارزه با موادمخدر است.

فتح‌الهی اظهار می‌دارد: در آغاز برنامه چهارم توسعه،‌ مراجعه 100 هزار نفر از معتادان به مراكز استاندارد درمان اعتیاد یك آرمان متعالی محسوب می‌شود اما طبق گزارش‌ها،‌ در دوره برنامه چهارم توسعه 642 هزار نفر از معتادان حداقل برای یكبار هم كه شده به این مراكز مراجعه كرده بودند و این یك موفقیت بزرگ است.

*درمان اعتیاد سطحی است؛ باید به سمت تخصصی‌ترشدن خدمات گام بداریم
............................................................................................................

آذرخش مكری، معاون آموزشی مركز ملی مطالعات ایران در این زمینه می‌گوید: در زمینه درمان در چند حوزه رشد خوبی داشتیم به عنوان مثال در درمان نگهدارنده با متادون در حال حاضر حدود 150 هزار نفر تحت درمان قرار دارند. همچنین نیروی درمانی اعتیاد با حضور 3 هزار پزشك و تقریبا 2 برابر آن مشاور، روانشناس و مددكار و در كل حدود 10 هزار نفر در كشور فعالیت می‌كند.

وی ادامه می‌دهد: تقریباً 2 هزار كلینیك درمانی هم در كشور وجود دارد و سیستم خودیاری نیز در ایران رشد بالایی كرده است یعنی تعداد گروه‌هایی كه در آن گروه‌های مردمی به منظور ترك اعتیاد شركت می‌كنند زیاد است.

مكری تصریح می‌كرد: در كنار این رشد خوب، رشد كیفی مناسبی نداشتیم و در حال حاضر كلینیك‌های تخصصی وجود ندارد به طوری كه این 2 هزار كلینیك از نظر فعالیتی همه مانند هم هستند و تخصصی نیستند.

وی با بیان اینكه درمانگر متخصص برای اعتیاد نیز وجود ندارد و همه درمانگران در یك سطح رشد نكرده‌اند، یادآور می‌شود: باید در 2 تا 3 سال آینده استراتژی درمان این باشد كه درمان‌های تخصصی حوزه اعتیاد شكل بگیرد و بخشی از معتادان كه به این درمان‌ها نیاز دارند از آن استفاده كنند.

مكری تصریح می‌كند: به عنوان مثال روان‌درمانی‌های تخصصی، درمان اشكالات و عوارض خاص كه در برخی معتادان دیده می‌شود از این نوع هستند لذا باید به سمت عمیق‌تر كردن فعالیت‌های كلینیك‌های ترك اعتیاد برویم و اجازه دهیم برخی از آنها كارهای تخصصی انجام دهند.

*كمپ‌های ترك اعتیاد باید حمایت مالی و مجوزی شوند
.............................................................................

حسین دژاكام دبیر كنگره 60 در این زمینه می‌گوید: تغییر الگوی مواد مخدر بسیار سریع اتفاق می‌افتد و متولی آن در تمام سطوح خیلی با تأخیر حركت می‌كند مثلاً قرص اكس وارد جامعه شد و بعد از 4 سال كه از مد افتاد تازه برای آن برنامه‌های تلویزیونی درست كرده‌اند و به نوعی نوش‌دارو پس از مرگ سهراب. در خصوص شیشه هم همین طور بود.

دژاكام ادامه می‌دهد: كم نیست اخباری را كه روزانه می‌شنویم كه پدری به علت جنون سر پسر خود را جدا می‌كند و مادری بچه خود را به خاطر مصرف شیشه و جنون حاصل از آن می‌سوزاند.

وی می‌افزاید: اگر یك درخت گردو داشته باشیم 5 هزار گردو می‌دهد ممكن است 500 عدد گردوی آن كال و نارس باشد لذا در هر مجموعه‌ای یكسری زیرمجموعه‌های پرت هم وجود دارد و نباید انتظار داشت همه مثل ساعت كار كنند.

دژاكام یادآور می‌شود: تنها امید خانواده‌هایی كه معتاد دارند كمپ‌های ترك اعتیاد هستند و ممكن است هر 100 كمپ مجاز 5 كمپ اقدامات غیر علمی برای ترك اعتیاد داشته باشند لذا نمی‌توان كمپ ها را حذف كرد. در حال حاضر یك مصرف كننده شیشه را كه به جنون و دیوانگی رسیده است كجای اجتماع نگه می‌دارند لذا فقط كمپ‌ها هستند كه پناهگاه این افرادند.

وی می‌گوید: كمپ های ترك اعتیاد باید حمایت شوند آسان مجوز بگیرند و از نظر مالی حمایت شوند. كمپ‌های ترك اعتیاد باید به جایی برسند كه 3نوع درمان دارویی، نگهدارنده و بازتوانی را با هم انجام دهند.

*درمانگران برای ورود به درمان تخصصی اعتیاد انگیزه كافی را ندارند
..........................................................................................
سید علی شفیعی، دانشجوی PHD اعتیاد در این زمینه می‌گوید: كیفیت درمان اعتیاد در كشور متنوع است و در حال حاضر 3 درمان سم‌زدایی، روان درمانی و بازتوانی در كشور انجام می‌شود. اینكه توانمندی این موضوع را داشته باشیم كه بتوانیم بهترین نوع درمان را ارائه دهیم هم به صورت بالفعل و هم به صورت بالقوه در كشور وجود دارد اما نكته مهم این است كه درمان‌های ذكر شده باید به صورت تیمی و با هم اتفاق افتد كه یكی از نقایص درمان اعتیاد در كشور ما محدود بودن مراكزی است كه تیم درمان را جمع كند.

وی تصریح می‌كند: همچنین نسبت درمانگران، كارآزموده و آموز‌ش دیده به تعداد معتادان كشور قابل قبول نیست و كفاف نمی‌دهد. دوره‌های آموزشی در دسترس و در سطح كشور ممكن است وجود نداشته باشد و همچنین درمانگران برای فعالیت اختصاصی در اعتیاد انگیزه‌های لازم را ندارند لذا نمی‌توان انتظار داشت كه برنامه‌های درمانی به نحو احسن انجام شود.

این دانشجوی دكترای اعتیاد اضافه می‌كند: با توجه به روند رو به شتاب شیوع اعتیاد باید بدنه درمانی اعتیاد كشور درگیر شود نه اینكه فقط روی افراد و معتادان خاصی متمركز شود كه در این صورت پاسخگوی نیاز جامعه نخواهند بود.

وی می‌گوید: تا موقعی كه تركیبات تریاك و هروئین مصرف مواد مخدر اول كشور را تشكیل می‌دادند مراكز درمان دارویی كافی بود اما در مورد محرك‌ها كه باید روان درمانی به همراه دارو درمانی باشد و به علت اینكه مركزیت درمان، در مواد مخدر صنعتی روان‌درمانی است بسیاری از روانپزشكان و روان‌شناسان در این زمینه نقص دارند و آموزش لازم را ندیده‌اند لذا باید نهضتی برای آموزش درمانگران به طور ویژه برای درمان محرك‌ها ایجاد شود.

*كلینیك تخصصی مواد مخدر صنعتی باید هرچه سریعتر تشكیل شود
..............................................................................................

پرویز مظاهری، دبیر انجمن روانپزشكان ایران در این زمینه اظهار می‌دارد: با وجود اقدامات انجام شده با وجود تلاش‌های زیاد وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی و ستاد مبارزه با مواد مخدر، تعداد كلینیك‌ها و درمانگاه‌هایی كه باید به این امر اختصاص یابد با توجه به روند افزایش مصرف مواد صنعتی كافی نیست.

وی می‌افزاید: فعالیت‌های تحقیقاتی و پژوهشی خوبی در این زمینه انجام نشده است ولی با توجه به وضعیت جامعه و معتادانی كه هنوز شناخته نشده‌اند و مراجعه نمی‌كنند نمی‌‌توان خیلی به نتایج اقدامات درمانی خوشبین باشیم.

مظاهری تصریح می‌كند: با روند موجود كه گرایش معتادان بیشتر به سمت داروها و قرص‌های روانگردان و صنعتی رفته است . متاسفانه این قرص‌ها به صورت قاچاق وارد و حتی در داخل كشور ساخته می‌شوند باید فكر جدی در درمان اعتیاد انجام داد چرا كه برخی از این مواد علائم مشخصی ندارند و هنوز برای برخی از آنها جا نیفتاده است كه اعتیاد آور هستند و وابستگی ایجاد می‌كنند.

دبیر انجمن روانپزشكان ایران خاطرنشان می‌كند: تلاش مسئولان امر بیشتر در زمینه مواد مخدر سنتی است و كلینیك‌های و درمانگاه‌ها بیشتر در این راستا فعالیت می‌كنند در حالی كه مواد مخدر صنعتی كه علائمی مانند سوء ظن، سایكوز و بدبینی و پرخاشگری دارند كلینیك مشخصی برای معالجه ندارند.

*معتادان مجبور به درمان خود هستند
....................................................

محمدباقر صابری زفرقندی، مدیركل درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با مواد مخدر می‌افزاید: همه معتادان مكلف هستند تا برای درمان اعتیاد خود به مراكز مجاز درمان مراجعه كنند و اگر معتادان برای درمان خود مراجعه نكنند مرتكب جرم شده و طبق قانون با آنان برخورد می‌شود.

وی می افزاید: ستاد مبارزه با موادمخدر دستور العمل راه‌اندازی مراكز درمان اجباری موضوع ماده 16 قانون جدید مبارزه با موادمخدر را تهیه كرده و این دستورالعمل در آستانه ابلاغ توسط دبیركل ستاد مبارزه با موادمخدر است.

صابری زفرقندی با اشاره به اینكه هدف اصلی در تدوین دستورالعمل و پروتكل مراكز درمان اجباری، پررنگ‌كردن نقش و جایگاه درمان و مراقبت‌های درمانی برای معتادان است، می‌گوید: بر اساس ماده 16 قانون، معتادانی كه به صورت خودمعرف به مراكز درمانی و كاهش آسیب مراجعه نكنند و تجاهر به اعتیاد كنند با حكم قضایی به مراكز اقامت اجباری درمانی معرفی می‌شوند.

وی بیان می‌كند: ستاد مبارزه با موادمخدر سعی كرده است الگوی مراكز درمان اجباری، كاملاً درمانی و مبتنی برشواهد علمی باشد و این مراكز كه در كشورمان در حال راه‌اندازی است تقریباً الگوی منحصر به‌فردی در دنیا دارد.

مدیركل درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر اظهار می‌دارد: امیدواریم با همت و مشاركت دانشگاه‌ها و همچنین حضور فعال اعضای هیئت علمی بتوانیم گامی جدید در راستای بهبودی هرچه بیشتر بیماران معتاد برداریم.

وی درباره مراحل تدوین سند حمایت‌های اجتماعی برای معتادان بهبود یافته در ستاد مبارزه با مواد مخدر ادامه می‌دهد: اجماع كارشناسی از دلایل ضرورت تدوین این سند است كه در فاز مطالعاتی قرار دارد. امكان هماهنگی، یكپارچگی و مشاركت پذیری دستگاه‌ها، تقسیم مناسب وظایف، تسهیل و تنظیم بودجه موردنیاز، ایجاد خطوط راهنما برای پژوهشگران و ایجاد قابلیت ارزیابی بالا از جمله ویژگی‌های این سند است.