سلامت نیوز: دماوند؛ کوه نام آشنای ایران و اساطیری فرهنگ هزاران ساله ماست که میراثش شکوهمند برای همه ماست اما این میراث طبیعی و گرانقدر که روزی ملقب به دیو سپید پای در بند شد، حالا روزگار سختی می‌گذراند. 13 تیرماه به نام بلندترین قله ایران نام گرفته است. کوهی که در داستان‌های شاهنامه فردوسی به آن اشاره شده و حالا روایت امروز و حال ناخوش خود شاهنامه‌ای دردناک است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه صبح نو، بعد از شیوع کرونا و تعطیلی بسیاری از صنایع آلاینده، هندی‌ها توانستند رشته کوه‌های هیمالیا را از سرزمین خود و فاصله چند صد کیلومتری ببینند. روزگاری در تهران هم می‌شد به راحتی دماوند، ابر و دود کلاه مانندش را دید اما ساختمان‌های بلند از یک سو و آلودگی هوا از سوی دیگر موجب شد تا دماوند هم کم‌کم از منظر دید بسیاری از مردم محو شود. همین محو شدن از نظر گویا باعث شد تا سودجویان از یک سو و برخی افراد بی‌ملاحظه از سوی دیگر تیشه به ریشه این کوه بلند بزنند.

این زخم‌ها به قدری بر تن دماوند زده شده که حالا دوستداران طبیعت و محیط‌زیست بارها درباره آن هشدار داده‌اند. اگر شما از سمت جاده‌های شرقی تهران به سمت دماوند حرکت کنید حتماً هزاران ویلا و منظره ساخت‌و‌ساز را خواهید دید که هر‌کدام در اندازه خود توانسته به محیط‌زیست اطراف و دامنه این کوه آسیب بزند. حفر چاه‌های متعدد، ایجاد پستی و بلندی دست‌ساز ناشی از ساخت‌و‌سازها، جاده‌کشی، رها‌سازی نخاله‌های ساختمانی؛ اتفاقاتی هستند که حالا جای دشت، سبزه، آبشار و رود را گرفته‌اند. آن‌ها که محیط‌زیست دماوند را از گذشته‌های دور به یاد دارند همگی به این مساله اشاره می‌کنند که حتی آب و هوای شهرهای اطراف این کوه زیبا هم دیگر مانند سابق نیست و پوشش گیاهی هم مانند گذشته نیست. البته شدت گرفتن تخریب‌ها موجب شده تا برخی گروه‌های مردم نهاد برای حفظ طبیعت دماوند دست به کار شوند اما مساله دیگر حضور برخی افراد در محدوده‌های حفاظت شده تحت عنوان گردشگر، طبیعت‌گرد و حتی کوهنورد است که موجب شده تا زباله‌های مختلفی چون بطری‌های آب، کیسه‌های زباله و حتی قوطی‌های خالی کنسرو و بازمانده غذاها در طبیعت رها شوند.

همه باید پای کار بیایند
آقای حسین عبیری‌گلپایگانی که از فعالان بنام و شناخته شده در عرصه محیط‌زیست است درباره وضعیت فعلی دماوند و کوه‌های کشور به ایرنا گفته است: با توجه به تجربه بیش از سه دهه فعالیت زیست محیطی در بین فعالان محیط‌زیست به‌ویژه در بخش کوهستان، اکنون می‌طلبد که تشکل‌های مردمی، نهادهای دولتی و مردم بومی منطقه با تشکیل کارگروه ویژه به حفاظت و صیانت از کوه دماوند بپردازند. به گفته وی، امسال فعالان محیط‌زیست و دوستداران کوه دماوند برای شانزدهمین سال روز ملی دماوند را برگزار کردند (البته با توجه به شرایط کرونا امسال قرار است این مراسم مجازی برگزار شد). عبیری‌گلپایگانی تاکید کرد: فعالان محیط‌زیست و دوستداران دماوند در این مدت به تجربه‌های خوبی در دفاع از محیط‌زیست دماوند دست یافته‌اند؛ همچنین بیش از ۱۵‌سال است که برای نگهبانی از دشت شقایق، فعالان محیط‌زیست تهرانی و مازندرانی برای چندین هفته به دامنه‌های قله دماوند می‌روند، با این حال هنوز فعالان محیط‌زیست نتوانسته‌اند آنطور که باید، باعث بر انگیخته شدن حساسیت افراد محلی و بومی نسبت به عوارض نابودی مناطق طبیعی اطراف زندگی خود شوند. از این‌رو، حضور مردم بومی منطقه در برنامه‌های دفاع از محیط‌زیست قله دماوند باید جدی گرفته شود.

این فعال محیط‌زیست در ادامه سخنان خود گفته است: نکته‌ای که وجود دارد، اینکه به نظر می‌رسد مشکلات کوه دماوند برای نهادهای دولتی از قبیل سازمان‌های حفاظت محیط‌زیست و میراث‌فرهنگی حتی در اولویت‌های عادی نیز قرار ندارد؛ زیرا با آنکه سازمان محیط‌زیست چند سال پیش بالای ارتفاع چهار هزار متر را به‌عنوان یک اثر طبیعی ثبت کرده اما تاکنون هیچ فعالیت حفاظتی برای این بخش انجام نداده است. همچنین از سال۱۳۸۷ کوه دماوند به‌عنوان نخستین اثر طبیعی و تاریخی توسط سازمان میراث فرهنگی ثبت ملی شده، اما این سازمان نیز تاکنون آنطور که باید، برنامه حفاظتی برای کوه دماوند و دامنه‌های آن انجام نداده است. عبیری اظهار کرد: اگر بخواهیم برای رفع مشکلات کوه دماوند اقدامی جدی انجام دهیم، چاره‌ای نداریم جز اینکه نهادهای دولتی، سازمان‌های مردم نهاد و افراد بومی به کمک هم بیایند و با هم‌اندیشی برای رفع این مشکلات اقدام کنند؛ لذا پیشنهاد می‌شود کارگروهی با حضور نیروهای مردمی و تشکل‌های مختلف علاقه‌مند به حفظ دماوند، نهادهای دولتی ذی‌ربط از قبیل سازمان حفاظت محیط‌زیست، سازمان جنگل‌ها و مراتع و سازمان میراث فرهنگی تشکیل شود.

استخراج ثروت به قیمت نابودی طبیعت
برخی کارشناسان و دوستداران محیط‌زیست اعتقاد دارند معرفی مکان‌های بکر و شناخته نشده در رسانه‌ها موجب شده است تا این مناطق در معرض تخریب و نابودی قرار بگیرند. این مساله درباره کوه دماوند هم تا حدودی مصداق داشته است. هجوم برخی سرمایه‌داران برای ساخت‌و‌ساز در مناطق بکر و طبیعی و نیز فعالیت برخی گردشگران و ورزشکاران برای کمپینگ یا دوچرخه‌سواری موجب برخی تخریب‌های محیط‌زیستی در این منطقه شده است. غیراز این فعالیت‌های اقتصادی چون اکتشاف معادن نیز از جمله اقداماتی است که تخریب‌های زیادی به‌دنبال داشته و هزینه‌های بسیاری را به محیط‌زیست وارد کرده است. نمونه این اتفاقات در بافق یزد که محل زندگی یوزپلنگ آسیایی محسوب می‌شد بارها هشدار داده شده است. در دماوند نیز معدن‌کاری بلای جان شده است. آقای محمد فریدی، رییس اداره کل حفاظت محیط‌زیست شهرستان دماوند در این باره به ایسنا گفته است: سازمان جنگل‌ها و مراتع به‌عنوان متولی عرصه‌های طبیعی و ملی می‌تواند از فعالیت‌های معدن‌کاوی و احداث جاده‌ها در این منطقه ممانعت کند.

به گفته وی، وزارت صنعت و معدن هم باید از صدور مجوزهای بهره‌برداری معادن در دامنه‌های قله دماوند خودداری کند و به شکل جدی‌تر و ویژه‌ای به دماوند بنگرد و در جهت حفظ آن گام بردارد. این مقام مسوول سازمان محط‌زیست همچنین گفته است: دستگاه‌های مختلف در قوانین ما مسوولیت‌های متفاوتی دارند اما باید به کمک یکدیگر در جهت حفظ این اثر طبیعی- ملی که میراث ارزشمند سرزمین پهناور ایران است، تلاش کنند. وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود ضمن بیان اینکه ارتفاع ۴۵۰۰‌متر به بالای قله دماوند اثر طبیعی ملی و جزو مناطق تحت حفاظت سازمان حفاظت محیط‌زیست است، گفت: با وجود تلاش‌های زیادی که محیط‌بانان ما در پارک ملی لار، شهرستان‌های اطراف و استان مازندران در جهت حفظ زیستگاه دماوند می‌کنند اما واقعیت این است که ارتفاع ۴۵۰۰‌متر به بالای این کوه به‌دلیل صعب‌البور بودن، خود را حفظ کرده و دامنه‌ها و ارتفاعات پایین‌تر از ۴۵۰۰‌متر آن بیشتر در معرض تهدیدات مخرب زیست محیطی قرار دارند و سازمان حفاظت محیط‌زیست نقش مهمی در حفاظت از این اثر طبیعی ملی دارد که بخش‌هایی از دامنه‌های جنوبی آن در پارک ملی و منطقه حفاظت شده لار است.

فریدی ادامه داد: ساخت‌و‌سازهای غیر‌مجاز به‌خصوص در دامنه‌های شمالی قله دماوند چهره نازیبایی به آن بخشیده است. شکار و صید حیات‌وحش و چرای بی‌رویه دام در کوه دماوند متاسفانه توسط برخی افراد انجام می‌شود همچنین جاده‌هایی که بی‌دلیل در منطقه کشیده می‌شود و برای یک آغل گوسفند یا دسترسی به نقطه‌ای در دامنه این کوه کیلومترها جاده احداث کرده‌اند و این جاده‌ها هم منظر طبیعی قله را بر هم زده هم دامنه این کوه را دچار تخریب می‌کند و هم راه دسترسی افراد، شکارچیان و زمین‌خواران یا کسانی که می‌خواهند به نوعی به این قله دست‌اندازی کنند را باز کرده است.
سخن درباره وضعیت ناگوار دماوند و حتی دیگر کوه‌های کشور بسیار است اما نسخه واحدی که می‌توان برای همه آن‌ها صادر کرد همان همراهی مردمان بومی و مسوولان مرتبط با حفاظت از این کوه‌هاست که می‌تواند راهی برای نجات طبیعت و سرمایه‌های ملی پیش پا
بگذارد.