منطقه حفاظت‌ شده كرخه در استان خوزستان، یكی از زیستگاه‌های منحصربه‌فرد و باقی‌مانده جنگل‌های چند هزار ساله بین‌النهرین است كه از گونه‌های جانوری كم‌نظیری مانند گوزن زرد ایرانی، خدنگ، گربه جنگلی، كفتار و بسیاری از پرندگان شكاری حفاظت شده میزبانی می‌كند.

چالش‌های پارک ملی كرخه در فصل آتش‌سوزی‌ها

سلامت نیوز:منطقه حفاظت‌ شده كرخه در استان خوزستان، یكی از زیستگاه‌های منحصربه‌فرد و باقی‌مانده جنگل‌های چند هزار ساله بین‌النهرین است كه از گونه‌های جانوری كم‌نظیری مانند گوزن زرد ایرانی، خدنگ، گربه جنگلی، كفتار و بسیاری از پرندگان شكاری حفاظت شده میزبانی می‌كند.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد ،پوشش جنگلی غالب این منطقه گز است و رودخانه كرخه هم از میان آن با پیچ و خم‌های بسیار می‌گذرد و نواحی جنوبی و غرب استان خوزستان را دربر می‌گیرد. این منطقه حفاظت شده، در سال ۸۹ به عنوان پارك ملی شناخته شد. متاسفانه آتش‌سوزی‌ها منطقه حفاظت شده كرخه را هم بی‌نصیب نگذاشته و دردسرهای بسیاری را برای محیط‌بانان ایجاد كرده است. محمد الوندی، رییس اداره پارك ملی كرخه در گفت‌وگو با «اعتماد» از وضعیت این منطقه و تعارضات ناشی از فعالیت‌های انسانی می‌گوید.
 
منطقه حفاظت شده كرخه چه نسبتی با رود كرخه دارد و دقیقا كجا واقع شده است. اصلا چقدر وسعت دارد؟
منطقه حفاظت شده كرخه، طول زیادی نزدیك به ۱۸۰ كیلومتر دارد اما در مقابل عرض آن كم است. در اصل بیشه‌زارهای دو طرف رودخانه كرخه را حفاظت شده اعلام كرده‌اند و عرض این بیشه‌زارها متفاوت است، در بعضی جاها ۴ یا ۵ كیلومتر و بعضی جاها ۲ كیلومتر است. ما نیز از تمام پیچ و خم‌های رودخانه و اراضی كه بیشه‌زار هستند، حفاظت می‌كنیم. كل محدوده یعنی پارك ملی و منطقه حفاظت شده كرخه، حدود ۱۴ هزار هكتار وسعت دارد.


چه تعداد محیط‌بان در این پهنه مشغول فعالیت هستند؟
پارك ملی و منطقه حفاظت شده كرخه، 2 پاسگاه دارد با ۹ نفر نیروی محیط‌بان.


پس تعداد محیط‌بان در منطقه شما كم است؟
بله 2 پاسگاه داریم كه 2 نفر باید شیفت باشند و نیروها همه با هم در پاسگاه نیستند. شیفت‌های كاری ۵ به ۵ است، یعنی محیط‌بان‌ها ۵ روز سر كار هستند و ۵ روز هم استراحت دارند.


لطفا كمی هم درباره گونه‌های جانوری شاخص در منطقه خودتان بگویید.
شاخـــص‌ترین گــــونه جانوری منطقه حفاظت شده كرخه، گوزن زرد است كه شرایط آن كمی پیچیده است. در گذشته، سایتی برای تكثیر گوزن زرد در این منطقه احداث شد اما در سال ۹۲ شاهد تلفات گسترده گوزن‌های زرد به واسطه مگس میاز بودیم. در حال حاضر آمار دقیقی از وضعیت گوزن زرد در منطقه نداریم اما گزارش‌هایی از حضور آنها هست.
گونه‌های جانوری مانند كفتار، گرگ، گربه جنگلی، خدنگ و رودك عسل‌خوار هم هستند كه ارزش حفاظتی بالایی دارند، اما متاسفانه جمعیت رودك عسل‌خوار در منطقه به ‌شدت كاهش پیدا كرده. پرندگان هم به واسطه شرایط خاص اكوسیستمی تنوع خوبی دارند.


در فصل زمستان كدام پرندگان شكاری در اطراف كرخه حضور دارند؟
معمولا در زمستان اغلب پرندگان شكاری را داریم از عقاب‌ها گرفته تا سارگپه‌ها، سنقرها، پیغوها، قرقی‌ها و... در منطقه حفاظت شده كرخه، اغلب شكاری‌ها را به جز یكی، دو مورد از عقاب‌ها شناسایی و گزارش كرده‌ایم. عقاب طلایی تا الان نداشته‌ایم اما عقاب امپریال، عقاب صحرایی، عقاب خالدار و حتی دال را به‌كرات دیده‌ایم. شاهین‌ها و كوركورها بالاخص كوركور بال سیاه از جمله گونه‌هایی هستند كه اغلب می‌بینیم. البته كوركور بال سیاه در منطقه ما بومی است اما كوركور سیاه مهاجر است كه آن را هم می‌بینیم.


پرندگان تابستانه كرخه هم گویا خیلی نزد پرنده‌نگرها شهرت و محبوبیت دارند.
بله گنجشك رودخانه‌ای، میوه‌خوار، شبگرد مصری، گنجشك گلو زرد و جغد انبار از جمله گونه‌هایی هستند كه پرنده‌نگرها بسیار به آنها علاقه دارند و هر وقت می‌آیند از ما در مورد این گونه‌ها بیشتر می‌پرسند.


به موضوع روز یعنی آتش‌سوزی‌ها برگردیم، در منطقه حفاظت شده كرخه معمولا چه فصلی آتش‌سوزی‌ها آغاز می‌شود؟
بعد از سیل سال ۹۸، بیشه منطقه حفاظت شده كرخه مرطوب شد و اشكوب پایینی هم كه معمولا باعث سرایت آتش‌سوزی از اراضی به جنگل می‌شد، ازبین رفت. سیل باعث شد كه در تابستان و پاییز سال گذشته به هیچ‌وجه آتش‌سوزی نداشته باشیم اما بعد از فصل پاییز كه آب كمی عقب‌نشینی كرد، پوشش گیاهی مجدد رشد كرد.

بافت خاك در منطقه كرخه كمی شور است و حجم علف‌های شوری كه در این منطقه رشد می‌كند، بسیار زیاد است به‌خصوص در اراضی كه پوشش درختی كم و خاك شور است، علف شور هم زیاد رشد می‌كند. علف شور در حجم زیاد وقتی خشك می‌شود، مستعد آتش‌سوزی است.
این علف‌ها برای دام دامدارهایی كه در منطقه تردد می‌كنند، مناسب نیستند و تردد آنها را سخت می‌كنند. از سوی دیگر علفزارها در این شرایط، پناهگاه مناسبی برای گوشتخواران می‌شوند و بارها پیش آمده كه گوشتخواران در این فصل دام‌های اهلی را در این منطقه شكار كرده‌اند و به همین دلیل است كه دامدارها در فصل سرد، علفزارهای انبوه را آتش می‌زنند.


سال گذشته در فصل زمستان بیش از ۱۰ مورد آتش‌سوزی داشتیم حتی وضعیت به نحوی بود كه در روز اول فروردین سال جاری هم با آتشی دست و پنجه نرم می‌كردیم كه دامدارها ایجاد كرده بودند. خاطرم هست كه در همین برهه زمانی ۳ مورد دستگیری عاملین آتش‌سوزی داشتیم و وضعیت به همین روال ادامه پیدا كرد تا به فصل برداشت گندم رسیدیم.


منطقه كرخه و دز هر دو تقریبا در محاصره اراضی كشاورزی هستند، به‌طوری كه منطقه تحت مدیریت كرخه هم در ساحل شرقی هم در ساحل غربی با زمین‌های كشاورزی احاطه شده است. وقتی گندم برداشت می‌شود، معضلات ما هم به شكلی دیگر آغاز می‌شود.


در منطقه كرخه چون زمین كشاورزی كشت مجدد می‌شود و در تابستان دوباره ذرت یا صیفی می‌كارند، باقی‌مانده كاه و گندم روی زمین را آتش می‌زنند. زمین مسطح است و مانع طبیعی بین كشاورزی و محدوده حفاظت شده وجود ندارد به نحوی كه پوشش گیاهی علفی هر دو منطقه را به یكدیگر ارتباط می‌دهد و آتش هم به همین شكل به داخل منطقه سرایت می‌كند.


پس آتش‌سوزی‌های الان در منطقه حفاظت شده كرخه به خاطر مزارع است؟
از حدود ۲۰ روز پیش (اوایل خرداد ماه) تا الان۶ مورد آتش‌سوزی به خاطر اراضی كشاورزی داشته‌ایم و متاسفانه درصد بالای تخریب آتش‌سوزی‌ها مربوط به همین مورد است. هر ساله حجم زیادی از منطقه كرخه به واسطه سرایت آتش‌سوزی از اراضی كشاورزی به اراضی حفاظت شده از دست می‌رود. در سال جاری، ۶ مورد آتش‌سوزی كه صددرصد از اراضی كشاورزی به منطقه كرخه سرایت كرد، باعث شد كه ۸۴ هكتار از منطقه حفاظت شده آسیب ببیند.


امكان آتش‌بر زدن در منطقه شما هست؟
واقعیتش باتوجه به اكوسیستم متفاوت كرخه، تخریب اراضی و زدن آتش‌بر زیاد منطقی نیست. یك‌سری مسیرهای دسترسی از پیش در كرخه بوده كه ما این مسیرها را احیا می‌كنیم. همین الان هم دستگاه گرفته‌ایم و در حال احیای این مسیرهای قدیمی هستیم. اما یك بحثی كه هست، این است كه موانعی كه ایجاد می‌كنیم دایمی و كارساز باشند و همیشه بتوان از آنها استفاده كرد. در این زمینه متاسفانه خیلی كار نشده كه بتوانیم موانعی بین اراضی كشاورزی و عرصه‌های حفاظت شده ایجاد كنیم.


جدای از آتش‌سوزی منطقه شما چه مشكلاتی دارد؟
یكی از مهم‌ترین مشكلات در منطقه حفاظت شده كرخه، چرای بی‌رویه دام است. در ساحل شرقی رودخانه كرخه، كاربری اراضی منهای قسمت‌های مسكونی، تقریبا كشاورزی است و قسمت‌های دیگر مربوط به زمین‌های پارك ملی است، بنابراین كاربری به اسم مرتع یا چراگاه برای دامدارهایی كه تقریبا۷۰ الی ۸۰درصد روستایی‌ها را تشكیل می‌دهند، تعریف نشده. همه اراضی بایر و تپه ماهورها الان به بخش كشاورزی واگذار شده و از آنجایی كه دامدارها زمینی برای چرای دام‌شان ندارند، طبیعی است كه به محدوده منطقه حفاظت شده روی می‌آورند.


ورود دامدارها به منطقه حفاظت شده كرخه از قدیم مرسوم بوده و همین الان نیز این اتفاق می‌افتد. اگر ما بخواهیم صددرصد جلوی دامدارها را بگیریم و محدودیت جدی ایجاد كنیم، اول باید از خودمان بپرسیم كه چاره دامدار چیست؟ اگر قرار است كه دام به منطقه حفاظت شده نیاید، پس كجا باید برود؟
ورود دامدارها به منطقه حفاظت شده معضلات خاص خودش را دارد، دام كه وارد شود، سگ گله می‌آید. اطراق دامدارها حتی اگر حیوانی را شكار نكنند، ایجاد ناامنی برای حیات‌وحش می‌كند، ضمن اینكه یكی از معضلاتی كه پیش روی طرح سازمان برای بازگرداندن گوزن زرد به این منطقه وجود دارد هم به حضور دامدارها گره خورده.


وضعیت پایش در منطقه شما چطور است؟ از نظر بنزین و امكانات در چه وضعیتی هستید؟
درخصوص هزینه‌ها واقعا مسوولان استانی ما تلاش می‌كنند اما بعضی اوقات اعتبارات كافی نیست یا به‌موقع تخصیص داده نمی‌شود. خوشبختانه مدیركل و بخش مالی همیشه مناطق چهارگانه به‌خصوص پارك‌های ملی را در اولویت می‌گذارند. با این وجود بعضی اوقات هم هست كه به مشكل برمی‌خوریم.به عنوان مثال الان كه فصل آتش‌سوزی است، تامین هزینه‌ها بالاخص حتی یك ماه هم خیلی مهم است.


حین آتش‌سوزی‌ها ادوات زیادی نیاز داریم و تامین به‌موقع این تجهیزات مهم است. خودروی آتش‌نشانی كه داریم از نظر تعمیرات به هزینه نیاز دارد. در حقیقت هر دو سال یك‌بار باید ادوات آتش‌نشانی را تامین كنیم و این موضوع هم باتوجه به شرایط اهمیت بسزایی دارد.


بعد از اتفاقی كه برای امین هادی‌پور و قطع پای ایشان رخ داد، مشخص شد كه یك دغدغه جدی امنیت محیط‌بانان است. امنیت منطقه شما چطور است؟
درگیری‌هایی به صورت مقطعی با شكارچی، صیاد و كشاورز متخلف هست، اما در كل منطقه ما هم صددرصد امن نیست، درست است كه مشكل حادی مثل مورد آقای هادی‌پور هنوز پیش نیامده اما خب شرایطش هست.

این را هم بگویم كه پاسگاه‌های ما كانكس نیست و ساختمان است كه اطراف آن هم فنس دارد اما محیط‌بان‌های ما خیلی اوقات در پاسگاه تنها می‌مانند. تنها ماندن محیط‌بان آن هم شب هنگام می‌تواند خطرناك باشد. ما برای2 پاسگاه، ۴ نیرو یا حداكثر ۵ نیرو داریم.۳ محیط‌بان كه بیرون برود، هر پاسگاه یك نفر می‌ماند كه این اتفاق هفته‌ای دو بار دست‌كم رخ می‌دهد، پس پتانسیل خطر را داریم و نیرو هم آن‌قدر زیاد نیست كه بخواهیم پست و نگهبانی بدهیم.


اگر بخواهید یكی از مسوولان یا یكی از دستگاه‌های مسوول در كشور را خطاب قرار دهید كدام را مخاطب قرار می‌دهید و چه می‌گویید؟
یك انتظار و خواسته‌ ما از وزارت نیرو این است كه حقابه زیستی رودخانه‌های‌مان را بدهند. یكی از مشكلات این است كه نوسانات آب در رودخانه كرخه زیاد است، گاهی مثل پارسال آب به اندازه‌ای باز می‌شود كه همه روستاها و مناطق را آب می‌گیرد و گاه مثل امسال آب به حدی كم می‌شود كه بستر اصلی رودخانه خالی می‌ماند. تامین حقابه زیستی رودخانه كرخه یكی از مهم‌ترین خواسته‌های ماست.


مورد دیگر هم این است كه اصلا چرا باید آتش‌سوزی ایجاد شود؟ یك‌سری اتفاقات ناخواسته مانند عبور گردشگر ممكن است كه پیش بیاید و منجر به بروز آتش‌سوزی شود اما ما در كرخه آتش‌سوزی‌هایی داریم كه از اراضی كشاورزی شروع می‌شوند. سوال این است كه چرا این اتفاقات باید بیفتد؟ چرا بخش متولی كشاورزی، كشاورزان را توجیه نمی‌كند كه این اتفاق نیفتد. بخش متولی كشاورزی می‌گوید كه محیط‌زیست چرا حائل بین منطقه‌‌اش با اراضی كشاورزی ایجاد نمی‌كند؟ و سوال ما هم این است كه چرا باید این‌قدر هزینه شود؟ ۶۰ الی۷۰ كیلومتر از عرصه‌های ما در كرخه مشكل دارند، اگر بخواهیم خاكریز بزنیم، میلیاردها پول نیاز داریم. چرا نباید كشاورز مجاب شود و زمین را آتش نزند كه این همه ضرر به طبیعت بخورد؟‌ ای كاش متولیان كشاورزی دست به كار شوند و جلوی این اتفاقات را در كرخه كه منشا آنها مشخص است، بگیرند.
هر ساله حجم زیادی از منطقه كرخه به واسطه سرایت آتش‌سوزی از اراضی كشاورزی به اراضی حفاظت شده از دست می‌رود. در سال جاری، ۶ مورد آتش‌سوزی كه صددرصد از اراضی كشاورزی به منطقه كرخه سرایت كرد، باعث شد كه ۸۴ هكتار از منطقه حفاظت شده آسیب ببیند. 

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha