سلامت نیوز:«از آن پس چنین كرد كاووس رای/ كه در پادشاهی بجنبد ز جای/ از ایران بشد تا به توران و چین/ گذر كرد از آن پس به مكران زمین» كیكاووس كه بر دیوان مازندران پیروز شد در اندیشه كشورگشایی با لشكری انبوه راهی توران، چین و مكران شد و مكران را فتح كرد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد ،حالا این بار نوبت فتح مكران به چینی‌ها رسیده است، پس از نبرد كیكاووس با شاه هاماوران حالا «سواحل مكران» عرصه‌ای برای تصرف شده است، تصرفی كه به نظر می‌رسد بیش از همه با اهداف صنعتی و پتروشیمی آمیخته و نحوه مواجهه آن با ارزش‌های محیط‌زیستی و گردشگری آن جای سوال دارد.
اما چرا مكُران؟ توسعه سواحل مكران خبر تازه‌ای نیست، نكته قابل توجه جای خالی توجه به اهمیت «بكر بودن» این منطقه است. خبرگزاری تسنیم 4 بهمن 1395 از امضا ی چند تفاهمنامه داخلی و چینی برای سرمایه‌گذاری در سواحل مكران خبر داده بود. طبق این تفاهمنامه كه در حضور معاون اول رییس‌جمهور به امضا رسیده بود، احداث شهر جدید تیس، ساخت نیروگاه، تاسیس شركت تخصصی میان ایران و هند، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و احداث پارك‌های صنعتی، احداث شهرك لجستیك و تاسیس شركت تخصصی شیلات به چشم می‌خورد.
این خبرگزاری در گفت‌وگویی با مدیرعامل منطقه آزاد چابهار در تاریخ 27 تیر 1399 مكران را به دلیل موقعیت ژئوپولیتیك خود «گنجی آشكار» خوانده بود، گنجی كه صرف‌نظر از داده‌های الهی‌اش، فرصت دسترسی به 3 بازار بزرگ دنیا را برای چین فراهم می‌كند.
اما مكران چگونه انتخاب شد؟ سرنخ این خبر را می‌توان در سال 1394 جست‌وجو كرد، سالی كه معاون وزیر صنعت به حضور «یك گروه مشاوره چینی پیش از سفر رییس‌جمهور این كشور به ایران» اشاره كرد بود، گروهی كه برای سرمایه‌گذاری كلان استان به استان سفر می‌كردند. سیدمحمدعلی ابریشمی در آن زمان معتقد بود كه «شانس بندر مكران در حاشیه دریای عمان» بیش از نقاط دیگر كشور برای سرمایه‌گذاری است.
علت چه بود؟ «ظرفیت‌های بالا در دسترسی به آب‌های آزاد.» در همین گزارش نیز حضور چینی‌ها در مكران با رغبت سرمایه‌گذاری در واحدهای تولیدی صنعتی عنوان شده بود. معاون وزیر صنعت در این گزارش افزوده بود:«ما نمی‌توانیم منطقه‌ای خاص را برای سرمایه‌گذاری چینی‌ها به آنها تحمیل كنیم اما با توجه به موقعیت و پتانسیل بالای آن شانس زیادی برای این استان قائل هستیم. لذا از مسوولین استانی انتظار می‌رود با برجسته‌سازی همه موقعیت‌ها و پتانسیل‌های موجود در استان، زمینه را برای جذب این سرمایه‌ها و ایجاد مسیری جدید برای توسعه استان فراهم كنند.»
دو سال بعد، روزنامه «دنیای اقتصاد» در گزارشی با عنوان «علاقه‌مندی چینی‌ها برای توسعه همكاری در پتروشیمی مكران» در حاشیه دیدار هیات چینی از شهرك پتروشیمی مكران و به نقل از ژانگ لایونو، معاون شركت HQC نوشته بود:«چین مایل است مانند همه سرمایه‌گذاران خارجی در انتخاب نیروی انسانی خود آزاد باشد و علاقه ندارد تحت اجبار از نیروی بومی استفاده كند؛ چرا‌كه در موارد بسیاری نیروهای بومی ممكن است، نتوانند نیازهای سرمایه‌گذار را برطرف كنند.»
این اخبار نشان می‌دهد كه سواحل مكران به مذاق چینی‌ها خوش نشسته است و شنیده‌ها از پیش‌نویس آخرین ویرایش برنامه همكاری‌های جامع 25 ساله ایران و چین حاكی از آن است كه در این طرح كلان احتمالا نام دو نقطه جغرافیایی در ایران پرتكرارتر از دیگران ضبط شده است: جاسك و مكران. شكی نیست كه مكران می‌تواند از منظر ژئوپولیتكی نقطه كلیدی باشد حتی استقرار صنایع و كارخانه‌ها در این نقطه می‌تواند به توسعه زیرساخت‌های سیستان و بلوچستان كمك بسیار زیادی بكند اما پرسش بی‌پاسخ نحوه مواجهه این طرح با یكی از بكرترین سواحل كشور است.
سواحل مكران خصوصا محدوده میان كنارك و گواتر با جاذبه‌های طبیعی و گردشگری بی‌مانند یكی از معدود نقاط جغرافیای كشور است كه هنوز به نام توسعه تخریب نشده است. در بخش‌هایی از این ساحل، بیابان به دریا می‌رسد كه در نوع خود در جهان بی‌نظیر است، «گل‌افشان»های چابهار در امتداد این سواحل واقع شده است، روستای تاریخی تیس، كوه‌های مریخی، سواحل ماسه‌ای، تالاب صورتی و گاندوهای گواتر.
مجموعه جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی در این پهنه جغرافیایی، بسته‌ای بسیار متفاوت را برای گردشگری تعریف می‌كند، بسته‌ای كه پیش از این در گزارش‌های مختلفی به آنها اشاره كرده و نوشته است كه استان سیستان بلوچستان می‌تواند از طریق سرمایه‌گذاری در گردشگری و با مدد گرفتن از موهبت‌های الهی و سرزمین خود به توسعه پایدار برسد نه آن توسعه‌ای كه صرفا به رویایی با طبیعت و زیست‌بوم می‌رود و بعد از تصرف منابع طبیعی از محیط زندگی ویرانه‌ای برای بومی‌ها به جا می‌گذارد.
سواحل مكران محل زیست پلیكان خاكستری، فلامینگو، باكالان، انواع حواصیل و اگرت‌ها، كاكایی‌ها، آبجلبك‌ها، عقاب دریایی دم‌سفید، پرستوها، عقاب شاهی و پرندگان شكاری مثل عقاب ماهیگیر است. بر اساس آمار اداره كل محیط‌زیست استان سیستان و بلوچستان، سالانه بیش از 60 هزار پرنده به سواحل مكران مهاجرت می‌كنند. از طرفی دیگر گواتر نیز زیستگاه تمساح پوزه كوتاه خجالتی ایرانی است، گاندو با كمتر از 3 هزار سر جمعیت در دنیا در حال حاضر در خطر انقراض و نابودی قرار دارد.
اگر فرض بر این باشد كه طبق شنیده‌ها یكی از مقرهای اصلی سرمایه‌گذاری چینی‌ها در ایران در سواحل مكران است و از سویی دیگر بندهای محیط‌زیستی و گردشگری نیز در این قرارداد لحاظ شده است، سوال اینجاست كه آیا بهره‌برداری در سواحل مكران با رعایت الزامات محیط‌زیستی صورت خواهد گرفت؟ آیا بكر بودن این نقطه سرزمینی زیر سوال خواهد رفت؟ به نظر می‌رسد كه دو مقوله محیط‌زیست و گردشگری و میراث فرهنگی از متن این قرارداد به دور نبوده‌اند با این حال تاكنون دو دستگاه متولی یعنی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و اداره كل سازمان حفاظت از محیط‌زیست نسبت به ابعاد و نگرانی‌های موجود در این دو حیطه هیچ موضع‌گیری نداشته‌اند و توضیحاتی نیز ارایه نكرده‌اند و نگاهی به خبرگزاری‌های رسمی آنها نشان می‌دهد كه تاكنون هیچ خبری در ارتباط با این سند از سوی آنها منتشر نشده است.
همین امر به ابهام‌های موجود دامن می‌زند به خصوص آنكه گفته می‌شود این سند دو بار از عنوان «دو تمدن كهن آسیایی» و «دو تمدن بزرگ آسیای» استفاده كرده است. علاوه بر آن پایگاه «صدای میراث» خبر داده است كه سال گذشته، وزارت امور خارجه در مكاتبه با وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های كشور از جمله وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خواسته بود تا رئوس برنامه‌ها و اولویت‌هایشان را برای تنظیم سند قرارداد همكاری 25 ساله با چین ارایه كنند.
صدای میراث گزارش می‌دهد كه بر همین اساس معاونت‌های مختلف وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اقدام به ارسال برنامه‌‌های خود برای نهایی شدن سند همكاری جامع 25 ساله ایران و چین كردند. سال گذشته نیز وزارت نوپای میراث فرهنگی و گردشگری كشور، گردشگران چینی را بازار هدف خود قرار داد و مقرر كرد تا طی 5 سال آینده، ورود توریست چینی به كشور 38 برابر شود و به 2 میلیون نفر در سال برسد.
علی‌اصغر مونسان، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی كشور با 3 هدف «سهم بالای گردشگر خارجی چینی از كل گردشگران خارجی در كشورها»، «علاقه چینی‌ها به اماكن تاریخی و فرهنگی كشورها» و «ولخرجی توریست‌های چینی» در خرداد ماه سال گذشته از هدف‌گذاری برای جذب دو میلیون گردشگر چینی خبر داد و حذف روادید برای چینی‌ها نیز به همین منظور بود.
حالا كه گردشگری در اهداف كوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت این سند جای دارد، وزارت میراث فرهنگی و‌گردشگری از متن این پیش‌نویس مطلع است و به نظر می‌رسد، اقدامات سال گذشته برای جذب توریست‌های چینی نیز در راستای همین سند بوده است، در سكوت سرنوشت مكران و جزایر دیگر سواحل جنوبی كشور را بی‌پاسخ می‌گذارد، حالا مشخص نیست مكران پایگاه توریست‌های چینی خواهد شد یا سرمایه‌گذاران و كارگرانی كه با پتك بر سر این بخش بكر سرزمین می‌كوبند.
نظر شما