سندرم متابولیک مجموعه ای از علایم رانشان می دهد که پیش زمینه بیماری های دیابت، قلبی عروقی و موقعیت های پاتولوژیک دیگر است.(1)مقاومت انسولین ، چاقی شکمی ، دیس لیپیدمی ، و افزایش فشار خون همگی از فاکتورهای خطر بیماری قلبی در بالغین هستند.
بسیاری از علل سندرم با فاکتورهای شیوه زندگی ، شامل کنترل وزن ، رژیم غذایی ، و فعالیت فیزیکی ارتباط دارد. (2)
سندرم متابولیک با بسیاری از شرایط و ریسک فاکتور ها رابطه دارد.دو ریسک فاکتور مهم عبارتند از:
- وزن اضافی در محدوده شکم ( چاقی شکمی ).گاهی به نام چاقی سیبی شکل نامیده می شود.
- مقاومت انسولین ، که بدن نمیتواند انسولین را بطور مؤثر مصرف نماید. انسولین به تنظیم مقدار قند در بدن کمک می کند.
انسولین به ورود قند به داخل سلول کمک می کند ، اگر مقاومت انسولین وجود داشته باشد بدن به انسولین پاسخ نداده ،در نتیجه بدن مقدار بیشتر و بیشتری انسولین تولید می کند .مقدار انسولین و قند خون بالا می رود که روی عملکرد کلیه وافزایش سطح چربی و تری گلیسرید مؤثر است.(3)
اکثر بیماران مبتلا به بیماران متابولیک نیاز به کاهش وزن بدن دارند. انواع چربیها و کربوهیدراتها از اجزاء مهم رژیم مؤثر در سندرم هستند.اسیدهای چرب ترانس تا آنجا که ممکن است باید حذف شود و اسیدهای چرب اشباع باید به حداقل برسد. کربوهیدراتها بهتر است بصورت تصفیه نشده و غیر پروسه شده با تاکید بر مصرف فیبرواندیس گلیسمیک پایین وکاهش شکر افزوده شده باشند . اسیدهای چرب با یک پیوند دوگانه بهترین جایگزین برای اسیدهای چرب اشباع وکربوهیدراتهای تصفیه شده با محدودیت انرژی وچربی کل باشند . ریز مغذی هایی که برای سندرم متابولیک مفید هستند شامل ویتامین D ، کلسیم ، منیزیم ، و پتاسیم موجود در منابع غذایی هستند. از مصرف کلرید سدیم اضافی باید اجتناب ورزید .
تعریف سندرم متابولیک شامل (2006):(1)
- چاقی شکمی ( تعریف شده با دور کمر با مقادیر مشخص )
و داشتن دو مورد از موارد زیر:
- افزایش تری گلیسرید :> 150 میلی گرم در دسی لیتر (1.7 mmol/L) ، یا تحت درمان بیماری چربی غیر نرمال .
- کاهش HDL کلسترول : <40 mg/dL(1.03mmol/L)در مردان ، <50 mg/dL (1.29mmol/L) در زنان ، یا تحت درمان برای چربی غیر نرمال .
- افزایش فشار خون : فشار سیستولیک بالای 130 یا فشار دیاستولیک بالای 85 ، یا تحت درمان افزایش فشار خون تشخیص داده شده .
- قند خون پلاسمای بالا ی 100 (5.6 mmol/L)یا با دیابت نوع 2 با تشخیص قبلی .
اگر BMI>30 kg/m2 ، چاقی شکمی می تواند وجود داشته باشد و نیازی به سنجش دور کمر نیست .
ریسک فاکتورها :
1- استرس :
تحقیقات احیر نشان داده که استرس می تواند یک عامل ابتلا به سندرم متابولیک باشد ، که البته میتواند بعلت بهم ریختن تعادل هورمونها می باشد. بالا رفتن قند خون وسطوح انسولین که باعث اثرات روی بافت چربی می شود ، و در نهایت تاثیر روی بافت چربی احشایی ، مقاومت انسولینی ، اختلالات چربی ، و فشار خون با تاثیر روی استخوان ( بعلت باز گردش پایین ) و استئو پروز شود.
2- اضافه وزن و چاقی :
چاقی شکمی یک ویژگی سندرم است ، ارتباط شیوع سندرم با دور کمر و افزایش بافت چربی را نشان می دهد.بهر صورت ، علی رغم اهمیت چاقی ، بیماران با وزن نرمال نیز ممکن است مقاومت به انسولین و ابتلا به سندرم داشته باشد.
3- شیوه زندگی نشسته :
زندگی بی تحرک یک عامل بیماری قلبی عروقی و مرگ و میر است .بسیاری از موارد سندرم متابولیک با شیوه زندگی نشسته ارتباط دارد که شامل افزایش بافت چربی (غالبا شکمی ) ، کاهش کلسترول HDL ، روند افزایشی تری گلیسرید ، فشار خون ، و گلوکز می باشد. در مقایسه بین افرادی که 1 ساعت در روز از تلویزیون یا ویدئو یا کامپیوتر استفاده می کنند و آنهایی که 4 ساعت در روز استفاده می کنند خطر ابتلا به سندرم نصف می شود.
4- سن :
متابولیک سندرم در 44% جمعیت بالای 50 سال در آمریکا دیده می شود. با توجه به دموگرافیک ، درصد زنان مبتلا به سندرم بالاتر از مردان است. وابستگی سن به شیوع سندرم در اغلب جمعیت های جهان دیده می شود .
5- دیابت ملیتوس :
جمعیت بزرگی از افراد مبتلا به دیابت نوع 2 یا اختلال تحمل گلوکز (حدود 75% ) سندرم متابولیک دارند. شیوع این سندرم در این افراد نسبت به افراد مبتلا به بیماری فلبی – عروقی بالاتر است.
6- بیماری عروق کرونری قلبی :
تقریبا شیوع سندرم متابولیک در بیماران مبتلا به بیماری عروق کرونری قلبی 50% است ، با یک شیوع 37% در افرادیکه پیش زمینه شیوع بیماری بخصوص در زنان را دارند (سن 45 سال) .با احیا بیماری قلبی و تغییر شیوه زندگی (مانند :تغذیه ، فعالیت فیزیکی ، کاهش وزن ، و برخی موارد دیگر از جمله داروها ) می توان شیوع سندرم را کاهش دهد.
7- لیپو دیستروفی :
اختلالات لیپو دیستروفی به طور معمول با سندرم متابولیک ارتباط دارد .این مشکل باعث افزایش مقاومت انسولینی شده واحتمال سندرم متابولیک را نیز افزایش می دهد.
8- شیزوفرنی :
این بیماران بعلت نوع شیوه زندگی ( زندگی نشسته ، عادات غذایی ضعیف ، محدودیت مراقبت ، اثرات داروهای مصرفی ) مستعد ابتلا به سندرم هستند. 32% افراد مبتلا به شیزوفرنی مستعد ابتلا به سندرم متابولیک هستند که در زنان بالاتر از مردان است.
9- بیماریهای روماتوئیک:
یافته های جدیدی در رابطه با بیماریهای روماتوئیدی و سندرم متابولیک وجود دارد.
نشانه ها و علائم:
- قند خون ناشتای بالا – دیابت ملیتوس نوع 2 یا عدم تحمل گلوکز یا مقاومت انسولینی .
- فشار خون بالا
- چاقی شکمی ( چاقی سیبی شکل یا همان چاقی مخصوص آقایان ) ، اضافه وزن همراه با ذخیره چربی در شکم .
- کاهش HDL کلسترول
- افزایش تری گلیسرید.
جلوگیری :
استراتژی های متعددی در ارتباط با جلوگیری از سندرم متابولیک وجود دارد. از جمله افزایش فعالیت فیزیکی ( مثلا 30 دقیقه پیاده روی روزانه ) ، وکاهش کالری رژیم می توان نام برد.(3)
جلوگیری شامل :
- خوردن رژیم کم چرب ، غنی از میوه و سبزی و محصولات غلات کامل.
- داشتن ورزش منظم روزانه
- کاهش وزن بدن (BMI کمتر از 25 )
- کنترل قند و فشار خون .
- عدم سیگار کشیدن.
- حداقل 2 بار درهفته مصرف ماهی و ترجیحا روغن ماهی.
درمان :
اولین شیوه درمانی ،تغییر شیوه زندگی ( استفاده از راهنمای رژیمی و فعالیت فیزیکی ) میباشد.
توصیه ها شامل:
- کاهش وزن .هدف اصلی کاهش بین 7-10% وزن رایج شخص است.بطور معمول نیاز به خوردن 500-1000 کیلو کالری در روز کمتر از نیاز دارد.
- 30 دقیقه ورزش متوسط ،مانند پیاده روی ، 5-7 روز در هفته .
- کاهش کلسترول با کاهش وزن وورزش و داروهای کاهنده کلسترول اگر نیاز بود.
- کاهش فشار خون با کاهش وزن وورزش و داروهای کاهنده کلسترول اگر نیاز بود.
اگر بعد از 3-6 ماه هنوز فاکتور های خطر وجود دارند ، دارودرمانی باید فورا اجرا گردد. بطور معمول ، اشخاص مبتلا به سندرم ،بطورجداگانه تحت درمان قرار می گیرند . برای درمان فشار خون دارو های ادرار آور و ممانعت کننده های ACE بکار می برند .داروهای کلسترول جهت کاهش سطوح LDL و تری گلیسرید بکار می رود ، که اگر این دو پائین بیایند HDL بالا می رود و بالعکس. کاربرد داروهای کاهش مقاومت انسولینی مثل متفورمین و تیازولیدونها برای درمان اختلال قند خون بکار می رود .
تحقیقات نشان داده است که کاهش کربوهیدرات رژیم درکاهش خطر ابتلا به سندرم متابولیک بیشتر از کاهش چربی رژیم مؤثر است.(1)
منبع:مجله پزشکی مادر
نظر شما