سلامت نیوز-*عطیه میرزا امیری: یکی از چیزهایی که مادران در مورد کودکشان نسبت به آن گله‌مند هستند، بی‌نظمی فرزندشان است. اینکه کودک در سنی که راه می‌افتد تازه شلوغ کاری‌هایش در خانه شروع می‌شود، چون کشف کردن را آغاز کرده است. کشف کردن هم همیشه همراه با یک سری بریز و بپاش است. بدنی صورت که کودک از اسباب‌بازی‌های خودش گرفته تا تمام وسایلی را که در کابینت‌های آشپزخانه است، بیرون می‌آورد و همان وسط سالن می‌اندازد. آن وقت است که خانه تبدیل به میدان جنگ می‌شود و والد در مقابل خانه بهم ریخته نمی‌داند چه واکنشی نشان دهد.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از ضمیمه خانواده روزنامه اطلاعات، برای آموزش نظم و انضباط مثبت می‌توانید از سنی که کودک مسائل را درک می‌کند شروع کنید، معمولاً کودکان از سن یک سالگی می‌توانند مسائل را درک کنند. زمانی که کودک کوچک شما اسباب بازی‌هایش را رها کرده و شروع به گریه می‌کند به آرامی به او بگویید که دست از گریه کردن بکشد و اسباب بازی‌هایش را جمع کند. این کار به او یاد می‌دهد که به جای این که به کسی وابسته باشد و تسلیم احساسات خود شود، به تنهایی مسئولیت کارهایش را به عهده بگیرد.

سوالی که الان پیش می‌آید این است که چطور به کودک نظم و انضباط را آموزش دهیم به طوری‌که نه سخت‌گیری زیادی کرده باشیم و کودک را به سمت وسواسی بودن ببریم و نه اینکه آن‌قدر غفلت کنیم که او گمان کند مسئول جمع کردن وسایلش هرکسی جز خودش است. در زیر چند روش مثبت را به شما آموزش می‌دهیم.

۱) توبیخ رفتار نه توبیخ شخصیت

اگر کودک شما کاری را به اشتباه انجام داد و یا رفتار نامناسبی داشت به جای این که به او بگویید امروز بچه بد و شیطونی بودی، در کمال آرامش به او بگویید که امروز رفتارهای اشتباه زیادی داشتی. سعی کنید در این مواقع کل شخصیت او را زیر سوال نبرید و فقط رفتارش را توبیخ کنید. مثلا به او بگویید: «نباید هر وسیله‌ای را یک جا بیندازی و این‌طور همه جا را شلوغ کنی. بهتر است بعد از تمام شدن کارت هرچیزی را سر جایش بگذاری.» به این ترتیب کودک شما می‌آموزد که باید تغییراتی در رفتار خود ایجاد کند.

۲) از سیستم پاداش و تقویت استفاده کنید

پاداش دارای چند نوع است:

پاداش غیرمادی: پاداش غیرمادی مانند توجه به رفتار مثبت با نگاه، لبخند زدن، در آغوش گرفتن کودک، نوازش کردن، پاداش کلامی و تحسین کردن همگی در تقویت رفتار مطلوب مؤثر است.

پاداش مادی: می‌توانید در مقابل رفتارهای مثبت کودک جایزه‌هایی مانند خوراکی‌هایی که کودک دوست دارد، مثل آبنبات، شکلات، و پاستیل، اسباب بازی‌های مورد علاقه کودک برای او در نظر بگیرید تا رفتار مثبت او را تقویت کنید.

پاداش موقعیتی: این نوع پاداش شامل فراهم کردن فرصت‌هایی است که کودک دوست دارد. مثل پارک بردن، بازی کردن، گردش خانوادگی و رفتن به جایی که کودک علاقه دارد.

در به کار بردن هر سه این پاداش‌ها باید چند نکته را در نظر بگیرید: اول اینکه کودک باید علت پاداشش را بداند و به صورت مبهم از پاداش دهی استفاده نکنید. نکته مهم بعدی این است که به کودک باج ندهید. فرق باج دادن با پاداش‌دهی این است که در باج دادن قبل از انجام رفتار به خواست کودک چیزی که می‌خواهد داده می‌شود.

۳) تمیزکاری همراه با شادی و سرگرمی

روند تمیز کردن را به سرگرمی مفرح برای کودک تبدیل کنید و هنگام مرتب کردن اطراف خانه آواز بخوانید تا کودک به مشارکت در این کار ترغیب شود. شما می‌توانید جمع کردن اسباب بازی‌ها از روی زمین را به یک بازی سرگرم کننده تبدیل کنید.

۴) آموزش به صورت معکوس

برای کاهش رفتار منفی و بی‌نظمی می‌توان از روش‌های مختلفی شامل نادیده گرفتن، ایجاد محدودیت و سکوت استفاده کرد. این روش‌ها بسته به نوع رفتار متفاوت است. برای آموزش نظم به کودکان از روش‌های معکوس زیر استفاده نمایید:

ـ رفتار مطلوب را به کودک نگویید بلکه رفتار منفی را شناسایی کنید و رفتارهایی که می‌خواهید اصلاح شود را جایی ثبت کنید و کودک را از رفتار نامطوب آگاه کنید.

ـ برای کودک قانون مشخص بگذارید و در مورد دلیل اشتباه بودن رفتار توضیح منطقی دهید.

ـ رفتارهایی که صرفا برای جلب توجه دیگران است و آسیبی به خود کودک یا دیگران نمی‌رساند را کامل نادیده بگیرید و حتی بازخوردهای منفی مثل نگاه، اخم، دعوا کردن و.. نداشته باشید.

ـ در واکنش به برخی رفتارهای منفی کودک برای او پیامدهای منفی مشخص ایجاد کنید. کودک باید بداند همواره در مقابل چنین رفتاری، چنین پیامدی دریافت می‌کند.

ـ معمولا در مورد رفتارهایی که کمتر قابل کنترل هستند و برای دیگران آسیب زننده‌اند، روش زمان سکوت به کار می‌رود. صبر کنید تا آرام شود و دوباره کاری که می‌خواهید انجام دهد را از او درخواست نمایید.

*کارشناس ارشد روانشناسی