سلامت نیوز:نه كرونا و نه وزش باد و نه باریدن باران، گرچه دست به دست هم دادند اما زورشان به آلودگی هوا نرسید. گرچه باران می‌بارد، اما با پایان باریدن آن، دوباره سر و كله آلودگی هوا پیدا می‌شود و امیدها همچنان به آسمان می‌ماند تا بلكه با رسیدن سامانه بارشی جدید، برای چند دقیقه‌ای هوای تهران قابل تنفس شود.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد ،آلودگی هوای تهران در روزهایی كه شیوع كرونا از سویی منجر به تعطیلی یا كاهش ساعات فعالیت مشاغل و تردد‌های درون‌شهری شده، همچنان شهرهای صنعتی و پرجمعیت كشور را گرفتار خود كرده است و در این میان مقصر آلودگی هوا از دوش خودروهای فرسوده به سوخت مازوت و از مازوت به كیفیت سوخت خودروها پاسكاری می‌شود.
در حالی كه همچنان آلودگی هوا به گفته صادق ضیاییان، مدیركل پیش‌بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی طی دو روز دوشنبه و سه‌شنبه، یكم و دوم دی‌ماه یا به عبارتی دیگر، تا ورود سامانه بارشی جدید در روز چهارشنبه ادامه خواهد داشت، همچنان بحث یافتن مقصر اصلی آلودگی هوا داغ است و به روال سال‌های گذشته و در سایه قانون هوای پاك كه مسكوت مانده، تنها نهادی كه در تغییر وضعیت آلودگی هوا موثر است، طبیعت است و باد و باران. این در حالی است كه یكی از عوامل موثر در آلودگی هوا، تولید برق از قبل سوخت‌های فسیلی است.
سوختن گازوییل یا گاز مایع، در هر صورت منجر به تولید كربن دیاكسید می‌شود، گرچه استفاده یا عدم استفاده از مازوت می‌تواند در میزان تولید دیاكسید گوگرد موثر باشد، اما حتی بر فرض عدم استفاده از مازوت در نیروگاه‌های حرارتی تولید برق، تا زمانی كه برق با استفاده از نیروهای پاك تولید نشود، سوزاندن سوخت‌های فسیلی در نیروگاه‌های برق كشور می‌توانند یكی از عوامل اصلی تولید گازهای گلخانه‌ای باشند.
بررسی نشان می‌دهد كه در نیمه اول سال جاری، حدود ۵۴ میلیارد دیاكسید كربن به ازای تولید برق در نیروگاه‌های حرارتی منتشر شده است. گر چه این اعداد تخمینی هستند و در صورت اطلاع‌رسانی نهادهای مسوول می‌توان به اعداد واقعی دست یافت، اما آمار جهانی نیز می‌گویند كه به ازای تولید هر كیلووات ساعت برق، نیم كیلو كربن دیاكسید وارد اتمسفر می‌شود، حجمی كه نمی‌توان از نقش آن در آلودگی هوا چشم پوشید.
جنجال سر مازوت
طبق آخرین آمار شركت كنترل و كیفیت هوای تهران، گرچه در سال‌های گذشته بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها موجب افزایش سفرهای درون‌شهری و تشدید ترافیك و در پی آن، بالا رفتن غلظت آلاینده‌های مرتبط با ترافیك، مثل دیاكسید نیتروژن و ذرات معلق زیر ۲.۵ میكرون می‌شد، اما امسال به دلیل شیوع كرونا، به نظر می‌رسد یكی از عوامل اصلی موثر در آلودگی هوا در نیمسال دوم سال جاری، «افزایش میزان مصرف گاز طبیعی و اقدام برخی صنایع و نیروگاه‌های بزرگ در جایگزینی سوخت‌های سنگین به جای گاز طبیعی باشد» امری كه به گفته حسین شهیدزاده، مدیرعامل شركت كنترل كیفیت هوای تهران ، منجر به افزایش دیاكسید گوگرد در برخی روزها به ویژه، در مناطق مجاور این واحدهای آلاینده شده است.
اینجاست كه انگشت اتهام آلودگی هوا به سوی مازوت نشانه می‌رود و با شكل‌گیری پدیده «مه دود» در روز جمعه در تهران زهرا نژادبهرام، عضو شورای شهر تهران در آخرین جلسه شورای شهر تهران نسبت به مصرف گازوییل آلوده یا مازوت در پالایشگاه‌ها تذكر می‌دهد و می‌گوید: «چون ظرفیت پالایشگاه‌ها از مازوت پر شده و به واسطه تحریم‌های بین‌المللی كسی خریدارشان نیست، مجبور هستیم تن بدهیم به اینكه این مازوت‌ها را در شهرها بسوزانند.» گفته‌ای كه به سرعت با واكنش محیطزیست روبه‌رو شد، تا جایی كه مسعود تجریشی، معاون محیطزیست سازمان حفاظت از محیطزیست در گفت‌وگو با ایسنا، از گفته‌های نژادبهرام انتقاد كرد و از او خواست تا «آلودگی هوا را سیاسی نكند.»
تجریشی در این گفت‌وگو با انتقاد از نقش شورای شهر تهران در رسیدگی به خرید فیلتر دوده از محل اوراق مشاركت و عدم نصب فیلترهای دوده بر اتوبوس‌های شهر، از تدوین گزارش عملكرد دستگاه‌های مختلف كشور طی شش ماهه ابتدایی سال جاری در زمینه اجرای قانون هوای پاك و ارسال آن به اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس‌جمهوری خبر داد، منتها اشاره نكرد كه طبق این گزارش، عوامل موثر و نهادهای مقصر در آلودگی هوای تهران كه و چه هستند.
علاوه بر تجریشی، یك روز پس از اعتراض عضو شورای شهر تهران به وخامت وضعیت آلودگی در تهران، سید آرش حسینی‌میلانی، رییس كمیته محیطزیست و خدمات شهری شورای شهر تهران در گفت‌وگو با مهر، با اشاره به اینكه طی هفته گذشته در بسیاری از مواقع شاخص آلودگی هوای شهر تهران در مرز ۱۵۰ (ناسالم برای همه گروه‌های حساس) قرار داشته، تاكید كرده است كه وجود پدیده «مه‌دود» به مدت سه روز متوالی در تهران با وجود بارندگی‌ها بسیار هشدار‌دهنده است.
گرچه میلانی نیز از احتمال استفاده از گازوییل آلوده یا مازوت در تهران سخن گفته است اما محمد رستگاری، معاون نظارت پایش محیطزیست استان تهران ادعای اعضای شورای شهر تهران را رد كرده و گفته است: «هنوز در تهران نیروگاه‌ها و صنایع مازوت نسوزانده‌اند.» داریوش گل‌علیزاده، معاون مركز ملی هوا و تغییر اقلیم نیز به مهر گفته است كه نیروگاه‌های تهران در سال جاری به سمت استفاده از سوخت مایع رفته‌اند و مازوت مصرف نكرده‌اند. او در این گفت‌وگو تاكید كرده است كه با افزایش ۲۰ درصدی مصرف گاز در بخش خانگی و تجاری در سال جاری، نیروگاه‌ها مجبورند از سوخت جایگزین استفاده كنند كه این سوخت گازوییل یورو چهار است.
مقصر كیست؟
گرچه همچنان دستگاه‌های دولتی در پی یافتن مقصر آلودگی هوای تهران هستند و در این میان تاكنون استفاده یا عدم استفاده از مازوت به عنوان بحث اصلی پیش می‌رود، اما نكته مشترك در میان صحبت‌های هر دو گروه، اشاره به بالا رفتن مصرف گاز خانگی و استفاده از سوخت جایگزین در نیروگاه‌های تولید برق است. در واقع با مصرف گاز، برای تولید برق به ناچار از سوخت‌های آلاینده‌تر استفاده می‌شود. نكته پنهان در میان این جدال اما یك واقعیت است: تولید برق چه با مازوت و چه با گاز طبیعی در هر صورت آلاینده و خطرناك است.
طبق آخرین گفته رضا صمدی، مدیركل دفتر مطالعات اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر، در سال گذشته نیروگاه‌های حرارتی ۹۰ درصد برق كشور را از محل سوزاندن گاز طبیعی، گازوییل و مازوت تامین كردند. به گفته وی، در سال گذشته ۶۷ میلیارد مترمكعب گاز طبیعی، ۶ میلیارد لیتر گازوییل و ۳.۵ میلیارد لیتر مازوت در نیروگاه‌های كشور مصرف شده است.
گرچه صمدی سهم نیروگاه‌های تولید برق در آلودگی هوای شهرهای ایران را «ناچیز» می‌داند، اما نگاهی به آمار جهانی نشان می‌دهد كه نیروگاه‌های تولید برقی كه بر پایه مصرف سوخت‌های فسیلی فعالیت می‌كنند، نقش عمده‌ای در تولید گازهای گلخانه‌ای دارند. برای بررسی میزان این تاثیر و مقدار كربن دیاكسید منتشر شده به ازای هر مگاوات برق تولید شده در ایران اطلاعاتی برای دسترسی عموم منتشر نشده است، اما نگاهی به جایگاه ایران در آخرین گزارش عملكرد كشورهای جهان در مبارزه با تغییر اقلیم و گرمایش جهانی نشان می‌دهد كه وابستگی به سوخت‌های فسیلی، چه مازوت باشند و چه گاز طبیعی، یكی از عوامل قعرنشینی ایران در میان سایر كشورهای جهان است.
طبق آخرین گزارش «شاخص عملكرد تغییر اقلیم» در سال ۲۰۲۰، ایران از میان ۶۱ كشور جهان، با قرار گرفتن در جایگاه ۵۹ پس از ایالات متحده امریكا و عربستان سعودی سومین كشور فهرست است كه در مقابله با گرمایش جهانی بدترین عملكرد را در كارنامه خود به ثبت رسانده است. گزارش جهانی عملكرد محیطزیست یا CCIP با همكاری موسسه مردم‌نهاد آلمانی «گرین‌ویچ» و موسسه «نیوكلایمت» از سال ۲۰۰۵ تاكنون عملكرد كشورهای عضو توافقنامه پاریس را با چهار شاخص انتشار گازهای گلخانه‌ای، قوانین مرتبط با تغییر آب‌و‌هوا، میزان مصرف انرژی و میزان استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر ارزیابی می‌كنند. هدف این دو موسسه از انتشار این گزارش سالانه، ترویج شفافیت در سیاست‌های جهانی اقلیمی، مقایسه اقدامات صورت گرفته در حفاظت از محیطزیست و مقایسه عملكرد و پیشرفت كشورها به صورت مستقل است.
گرچه نتایج این گزارش در سال ۲۰۲۰ نشان می‌دهد كه هیچ كدام از كشورهای عضو نتوانسته‌اند عملكرد «خیلی خوبی» در تمام رده‌بندی‌های این شاخص به دست بیاورند و به اهداف توافقنامه پاریس نزدیك شوند، با وجود این، این گزارش نشان می‌دهد كه انتشار گازهای گلخانه‌ای در بیش از نیمی از كشورهای مورد بررسی طی سال گذشته كاهش یافته و سوئد در صدر این جدول قرار گرفته است.
بررسی عملكرد ایران در این گزارش نشان می‌دهد كه بهترین موقعیت ایران در میان چهار شاخص، مربوط به شاخص قوانین مرتبط با تغییر آب و هواست، با رتبه ۴۰ و بدترین عملكرد ایران در میزان توسعه و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر است كه در این شاخص ایران در رتبه آخر قرار می‌گیرد و ضعیف‌ترین عملكرد را در میان ۶۱ كشور جهان از خود به جای گذاشته است. امری كه خود می‌تواند وضعیت آلودگی هوا و عوامل موثر بر آن را نیز روشن كند، تا زمانی كه مصرف سوخت‌های فسیلی در كشور بالا و جایگاه ایران در استفاده از منابع تجدیدپذیر انرژی در قعر جدول باشد، آلودگی هوا همنشین همیشگی ماه‌های سرد سال خواهد بود و حتی شیوع كرونا نیز در این امر موثر نخواهد بود.
تولید برق به ازای تولید گاز گلخانه‌ای
به گزارش «آژانس حفاظت از محیطزیست ایالات متحده امریكا» و مطابق گزارش سال ۲۰۱۸، بزرگ‌ترین منابع تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای در ایالات متحده سوزاندن سوخت‌های فسیلی برای تولید برق، گرما و حمل و نقل هستند. این گزارش نشان می‌دهد كه ۲۸.۲ درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای در سال ۲۰۱۸ ناشی از بخش حمل و نقل است. سوختن سوخت‌های فسیلی اتومبیل‌ها، كامیون‌ها، كشتی‌ها، قطارها و هواپیماها مهم‌ترین عامل تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای در امریكا شناخته می‌شود.
سهم تولید برق در انتشار گازهای گلخانه‌ای كمتر از تردد وسایل حمل و نقل نیست. این گزارش نشان می‌دهد كه با اختلاف جزیی، تولید برق در امریكا ۲۶.۹ درصد انتشار گازهای گلخانه‌ای را موجب می‌شود، زیرا تقریبا ۶۳ درصد از برق امریكا با سوزاندن سوخت‌های فسیلی، عمدتا زغال‌سنگ و گاز طبیعی تامین می‌شود. عامل سوم انتشار گازهای گلخانه‌ای در امریكا به عهده صنعت است كه با سهم ۲۲ درصدی خود، با سوزاندن سوخت‌های فسیلی مورد نیاز برای شكل‌گیری برخی واكنش‌های شیمیایی لازم برای تولید كالا، یكی دیگر از منابع تولید گازهای گلخانه‌ای است.
آژانس حفاظت از محیطزیست ایالات متحده امریكا می‌نویسد كه گازهای گلخانه‌ای منتشر شده در حوزه تولید برق ناشی از تولید، انتقال و توزیع برق هستند. در این بخش، تولید و انتشار دیاكسید كربن بخش عمده گازهای گلخانه‌ای منتشر شده را شامل می‌شود، اما در تولید و توزیع برق، مقادیری از متان CH4 و دیاكسید نیتروژن نیز منتشر می‌شوند.
این گازها در هنگام احتراق سوخت‌های فسیلی مثل زغال‌سنگ، نفت و گاز طبیعی برای تولید برق آزاد می‌شوند. كمتر از یك درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای را هگزا فلوراید گوگرد تشكیل می‌دهد كه این گاز با توجه به نظر «هیات بین دولتی تغییرات آب‌و‌هوایی» قوی‌ترین گاز گلخانه‌ای ارزیابی شده است كه در بازه زمانی صد ساله، ۲۲هزار و ۸۰۰ بار بیشتر از كربن دیاكسید توانایی گرم كردن زمین را دارد. طبق گزارش این آژانس، در سال ۲۰۱۹، صنعت تولید برق در ایالات متحده ۴.۱۳ هزار میلیارد كیلووات بر ساعت برق تولید كرد كه این تولید منجر به انتشار ۱.۷۲ میلیارد متریك تن دیاكسید كربن شده است.
در واقع تولید هر كیلووات ساعت برق در این سال منجر به انتشار ۰.۹۲ پوند (۰.۴۱۷۳ كیلوگرم) دیاكسید كربن شد. ضعف اطلاع‌رسانی عمومی در این حوزه مانع از داشتن آمار دقیق و موثق در مورد میزان تولید گازهای گلخانه‌ای در ایران به ازای تولید هر مگاوات برق می‌شود، اما اگر به گفته ابوالفضل آقاسی، مسوول كارگروه محیطزیست موسسه كیمیای سبز استناد كنیم كه در سال ۹۴ گفته بود:
«در خوشبینانه‌ترین حالت 430 گرم كربن دیاكسید به ازای هر كیلووات ساعت برق تولیدی منتشر می‌شود»، در آن صورت، مطابق با آخرین آمار پایگاه اطلاع‌رسانی برق حرارتی كشور، مبنی بر اینكه «از ابتدای سال ۹۹ تا پایان نیمه مرداد بیش از ۱۴۰ میلیارد كیلووات ساعت انرژی در نیروگاه‌های كشور تولید شده كه سهم نیروگاه‌های حرارتی از این رقم حدود ۱۲۷ میلیارد كیلووات ساعت بوده است»، آنگاه در نیمه اول سال جاری، با تولید برق از منابع انرژی فسیلی احتمالا ۵۴ میلیارد و ۶۱۰ میلیون كیلوگرم كربن دیاكسید وارد هوای كشور شده است.
این حجم تولید كربن دیاكسید گرچه تخمینی است و می‌تواند اندكی متفاوت از واقعیت باشد، با وجود این، باید توجه داشت كه این حجم از تولید گازهای گلخانه‌ای در ایران، فارغ از استفاده یا عدم استفاده از مازوت نمی‌تواند در آلودگی هوای شهرهای ایران و تغییر اقلیمی بی‌تاثیر باشد. تولید برق با اتكا با سوخت‌های فسیلی نكته پنهان آلودگی هواست، چه مازوت مصرف شود و چه نشود، در بهترین شیوه تولید برق با سوخت‌های فسیلی نیز همچنان حجم بسیاری از گازهای گلخانه‌ای وارد اتمسفر می‌شوند و همچنان آلودگی هوا و گرمایش زمین را به دنبال خواهند داشت.
به گزارش «آژانس حفاظت از محیطزیست ایالات متحده امریكا» و مطابق گزارش سال ۲۰۱۸، بزرگ‌ترین منابع تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای در ایالات متحده سوزاندن سوخت‌های فسیلی برای تولید برق، گرما و حمل و نقل هستند. این گزارش نشان می‌دهد كه ۲۸.۲ درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای در سال ۲۰۱۸ ناشی از بخش حمل و نقل است. سوختن سوخت‌های فسیلی اتومبیل‌ها، كامیون‌ها، كشتی‌ها، قطارها و هواپیماها مهم‌ترین عامل تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای در امریكا شناخته می‌شود. سهم تولید برق در انتشار گازهای گلخانه‌ای كمتر از تردد وسایل حمل و نقل نیست.
نظر شما