سلامت نیوز:مازوت مصرف می‌شود یا نمی‌شود؟ این پرسش حالا چندان برای مردمی كه زیر بار سنگین آلودگی هوا از یك سو و شیوع ویروس كرونا به دام افتاده‌اند، اهمیتی ندارد، مخصوصا زمانی كه پس از اعلام رییس سازمان محیط‌زیست و وزیر نفت كشور، همچنان اصرار بر عدم استفاده از مازوت از سوی برخی منابع به گوش می‌رسد.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد ،حالا آنچه برای مردم مهم است، رفع یا كاهش آلودگی است؛ با عزمی استوار و مسوولیت‌پذیری كامل. هر سال با شروع فصل سرما و وارونگی هوا، غلظت آلاینده‌ها در آسمان تهران انباشته می‌شود، هر سال نیز مقصر آلودگی هوا از ارگانی به ارگان دیگر پاسكاری می‌شود، اما آنچه در این میان سایه‌ای از فراموشی به خود می‌گیرد، اجرای قانونی به نام قانون هوای پاك است؛ قانونی كه 21 دستگاه را ملزم می‌كند تا رسیدگی به وضعیت آلودگی در كشور را به اولویت‌های سازمانی و دستگاهی خود بدل كنند، اما با وزیدن باد یا بارش برف و باران و تخلیه آلودگی در بخشی از خاك یا آب این سرزمین، دوباره صحبت آلودگی هوا فراموش می‌شود و لایه خاك روی این قانون ضخیم‌تر می‌شود تا سال بعد و شروع دوباره آلودگی.

حالا حتی پذیرش مصرف سوخت مازوت از سوی وزیر نفت و رییس سازمان محیط‌زیست نیز چندان تغییر محسوسی را در كیفیت هوایی ایجاد نمی‌كند كه هر ثانیه به ریه مردم كلانشهرها می‌رود، تهران آلوده است و در روزهای بعد نیز همچنان برای تمام گروه‌ها حساس باقی خواهد ماند.

تهران و سایر كلانشهرهای كشور در صورتی زمستان كرونایی را آلوده پشت سر می‌گذارند كه عموم خیابان‌های كشور شب‌ها خالی و خلوت هستند، تردد خودروهای دیزلی در بسیاری از شهرها ممنوع شده‌اند، مدارس تعطیل و اداره‌ها نیمه تعطیلند، با وجود این، تعداد روزهای ناسالم هوای سال 99 از تعداد روزهای ناسالم در سال گذشته پیشی گرفته است و در این میان كه هوایی برای تنفس شهروندان باقی نمانده است، همچنان بازار مقصریابی میان مسوولان ادامه دارد.

ناچار به استفاده از مازوت هستیم«با چه تدبیری به جای ساخت و ایجاد انبارهای جدید برای نگهداری مازوت از ریه‌های شهروندان به عنوان انبار مازوت استفاده می‌شود.» پیش‌تر اشاره به استفاده از مازوت در نیروگاه‌های حرارتی استان تهران و تاثیر آن در افزایش غلظت آلودگی هوای تهران شده بود. با این اشاره زهرا نژادبهرام، عضو شورای شهر تهران با واكنش سازمان محیط‌زیست، مبنی بر اینكه «با موضوع آلودگی هوا برخورد سیاسی نكنید» و تكذیب استفاده از مازوت در نیروگاه‌های تهران مواجه شد.

نژادبهرام در این جلسه تاكید كرده بود كه «ظرفیت پالایشگاه‌ها از مازوت پر شده و به واسطه تحریم‌های بین‌المللی كسی خریدارش نیست و مجبور هستیم مازوت‌ها را در شهرها بسوزانیم.» با گذشت دو هفته از جنجالی كه بر سر این ادعا شكل گرفت، حالا رییس سازمان محیط‌زیست كشور نیز رسما به سوخت مازوت در نیروگاه‌های كشور اشاره كرده است و آن را بنا بر دستور معاون دادستان كل كشور می‌داند. عیسی كلانتری در آخرین گفت‌وگوی خود با روزنامه همدلی اشاره داشته است:

«معاون دادستان كل كشور به استان‌ها بخشنامه كرده است كه شما برای سوزاندن نفت كوره در نیروگاه‌ها و صنایع مانع نشوید. یعنی كسی كه باید قانون هوای پاك را اجرا كند، از نظر امنیتی به این نتیجه رسیده است كه باید این مازوت سوزانده شود.» به گفته كلانتری، در ستاد كرونا، رییس‌جمهور و دادستان كل كشور با مصرف مازوت در نیروگاه‌ها مخالفت كرده‌اند اما معاون دادستان كل بخشنامه كرده است كه «شما مانع  نشوید كه مازوت مصرف كنند.»

كلانتری در این گفت‌وگو منشا اصلی آلودگی كلانشهرهای كشور را «مازوت» دانسته و گفته است كه علت آلودگی هوا در زمستان خودروهای بنزینی نیست، بلكه در زمستان خطرناك‌ترین مساله، گوگردی است كه در سوخت‌های فسیلی به ویژه در مازوت و گازوییل وجود دارد.

به گفته رییس سازمان محیط‌زیست كشور، پالایشگاه‌های كشور بیش از 25 درصد مازوت تولید می‌كنند و در كشور روزی 400 الی 500 هزار بشكه مازوت تولید می‌شود كه این مازوت‌ها یا باید صادر یا مصرف شوند، در وضعیت تحریم كه صادركردن آنها ممكن نیست، این مازوت‌ها به صنایع سنگین می‌رسند و منجر به تولید آلودگی هوا در كلانشهرها  می‌شوند.

 متعاقب گفت‌وگوی رییس سازمان محیط‌زیست كشور، در نشست مشترك وزرای نیرو، نفت و كشور كه روز یكشنبه، چهارده دی ماه برگزار شد، «بیژن زنگنه» وزیر نفت كشور اعلام كرد: «ما مایل نیستیم مازوت مصرف كنیم اما چاره‌ای جز تحویل مازوت نداریم.» وزیر نفت و وزیر نیرو در این نشست مشترك، هر دو استفاده از مازوت را درنتیجه افزایش 15 درصدی برق در تهران دانسته و هر دو بر این نكته اتفاق‌نظر داشته‌اند كه به دلیل شیوع كرونا، پنجره خانه‌ها باز گذاشته می‌شود و مصرف گاز افزایش پیدا می‌كند و برای كاهش مصرف مازوت در نیروگاه‌ها بهتر است مشتركان در مصرف برق و گاز خانگی صرفه‌جویی داشته باشند.

برخلاف اعلام وزیر نفت و رییس سازمان محیط‌زیست، شركت تولید نیروی برق حرارتی اما همچنان معتقد است كه سوخت مازوت در نیروگاه‌های استان تهران استفاده نمی‌شود. به گزارش روابط عمومی شركت تولید نیروی برق، پنج نیروگاه ری (باقرآباد)، طرشت (ستارخان)، بعثت (محله خزانه)، پرند  (ابتدای شهر پرند) و شهدای پاكدشت (شهرستان پاكدشت) از سوخت مازوت استفاده نمی‌كنند.

در این گزارش عنوان شده است كه مخزن مازوت نیروگاه بعثت از سال 92 پلمب شده است و علاوه بر آن، نیروگاه شهید منتظر قائم در استان البرز و شهرستان فردیس كرج در حال حاضر از سوخت گاز استفاده می‌كند و مخزن مازوت این نیروگاه نیز از سال 94 پلمب شده است.

اداره محیط‌زیست استان البرز هم به صورت «آنلاین» در حال رصد این نیروگاه است. این در حالی است كه كلانتری در آخرین گفت‌وگوی خود صراحتا اعلام كرده است كه «قرار است در نیروگاه منتظر قائم از مازوت استفاده نشود. ولی به ما اجازه بررسی و بازدید نمی‌دهند. بر مبنای بخشنامه قوه‌قضاییه و دادستانی كل كشور.» كلانتری در این گفت‌وگو اشاره كرده است:

«در بقیه نیروگاه‌ها تا جایی كه ما اطلاع داریم مازوت مصرف می‌شود.»علاوه بر كلانتری و زنگنه، روز یكشنبه، فرشید باباخانی، معاون فنی شركت كنترل كیفیت هوای تهران درگفت‌وگو با ایسنا اشاره كرد كه افزایش غلظت آلاینده دی‌اكسید گوگرد در تهران نشانه‌ای مبنی بر سوزاندن سوخت‌های غیر استاندارد در منابع ثابت، یا متحركی است كه بر آلودگی هوا اثرگذار هستند.

به گفته معاون فنی شركت كنترل كیفیت هوای تهران، افزایش آلاینده‌ دی‌اكسید گوگرد در تهران، به ویژه در بخش‌های جنوبی آن، به دلیل استفاده از سوخت‌های غیراستاندارد در صنایع، پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌هاست و رقم بالای این شاخص نشان می‌دهد كه همزمان با ممنوعیت تردد دیزلی در تهران، غلظت آلاینده دی‌اكسید گوگرد افزایش یافته است.

 
ما  نیز  شاكی  هستیممدارس تعطیل هستند، تردد خودروهای دیزلی و بنزینی محدود شده است اما هنوز هوا آلوده است. زهرا نژادبهرام در حاشیه آخرین جلسه شورای شهر تهران در گفت‌وگو با خبرنگار اعتماد، با قیاس وضعیت آلودگی زمستان امسال با سال گذشته، تاكید دارد كه اگر امسال با شیوع كرونا در كشور مواجه نبودیم، احتمالا می‌پذیرفتیم كه بگویند خودروهای شخصی و دیزلی در آلودگی هوا نقش دارند اما حالا می‌بینیم كه كشور در یك توقف است تا سلامت مردمش را در برابر ویروس كرونا تضمین كند، شب‌های خیابان‌ها خلوت است و خالی اما باز هم هوای تهران آلوده است.

این عضو شورای شهر منبع دسترسی شورا به تغییر دلیل اصلی آلودگی هوای تهران از خودروها به سوختن مازوت را در گزارش‌هایی می‌داند كه از سوی نهادهای نظارتی شهرداری تهران به دست شورا می‌رسد و البته صحبت خود رییس سازمان محیط‌زیست كشور كه در تایید داده‌های رسیده به دست شورا است. این عضو شورای شهر تهران اشاره دارد:

با قیاس وضعیت آلودگی هوا به نسبت سال گذشته و با توجه به منابع نظارتی می‌بینیم كه منبع اصلی آلودگی هوای تهران تغییر كرده است و عاملی جز منابع متحرك در این وضعیت اسفناك تهران دخیل هستند. نژادبهرام با اشاره به نقش دو نیروگاه شهید رجایی در استان قزوین و نیروگاه منتظرقائم و مصرف مازوت در آنها، این دو نیروگاه را در افزایش دی‌اكسید گوگرد در تهران دخیل دانست و اشاره كرد: ما نكته جدید را كشف نكرده‌ایم، صریح و واضح و آشكار است كه مازوت در این نیروگاه‌ها مصرف می‌شود، ما نگران سلامتی شهروندان‌مان هستیم.

اما وقتی كه از مجری اصلی قانون هوای پاك توضیح و چاره می‌خواهیم به ما می‌گویند كه برای رفع آلودگی هوای تهران  دعا  كنیم.نژادبهرام با اشاره به اینكه تعطیلی دو روزه تهران، مانند تعطیلی دو هفته‌ای تهران برای كنترل شیوع كرونا، می‌تواند در كاهش مواجهه مستقیم مردم با آلودگی هوا موثر باشد، تاكید دارد كه تعطیلی كافی نیست و باید مصرف مازوت همراه با این تعطیلی متوقف شود. این عضو شورای شهر اشاره دارد: «دلایل اقتصادی دلیل بر آن نمی‌شود كه ما از مردم و سلامت مردم بگذریم.

اتفاقا معتقد هستم اولیت كشور با سلامت مردم است. اگر غیر این بود ستاد كرونا تشكیل نمی‌شد و برای حفظ سلامت مردم برنامه‌ریزی نمی‌شد. مردم شكایت‌شان را برای ما می‌آورند اما ما نیز از این وضعیت آلودگی هوا شاكی هستیم.»  این عضو شورای شهر اما معتقد است كه برخلاف فشار زیادی كه بر بدنه شهری نسبت به پاسخگویی در قبال وضعیت آلودگی هوای تهران وجود دارد، این شورا اختیار قانونی كافی در این مساله را ندارد. گرچه مخالفت با نصب فیلترهای دوده بر اتوبوس‌ها در شورای شهر تهران منتفی شد، اما نژدبهرام معتقد است كه به دلیل كم‌بودن اختیارات شهرداری، شهرداری و شورا صرفا می‌توانند پیشنهادهایی برای رفع این معضل بدهند و توان  اجرایی  ندارند. 

بار دیگر، تقصیر مازوت نیست

با وجود تاكید چندباره رییس سازمان محیط‌زیست كشور مبنی بر مصرف مازوت در نیروگاه‌های حرارتی كشور، مسعود تجریشی، معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست ایران  اعلام كرد كه مازوت در نیروگاه‌های حرارتی استان تهران مصرف نمی‌شوند. او در پاسخ به این پرسش  مبنی بر تاثیر نیروگاه شهید رجایی قزوین و مصرف مازوت در این نیروگاه گفت: «سال گذشته پژوهشی در دانشگاه شهیدبهشتی صورت گرفت كه نتایج آن نشان می‌داد رسیدن آلودگی این نیروگاه به تهران غیرممكن است.» 

معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران علت اصلی آلودگی هوای تهران را افزایش دی‌اكسید گوگرد ناشی از سوخت‌های گازوییلی غیراستاندارد در منابع دیزلی دانست و گفت: «در شرایط پایدار جوی، سرعت باد به قدری پایین است كه آلاینده‌ها در شهر انباشته می‌شوند و امكان تخلیه آنها ممكن نیست.

مثل زمانی كه در خانه غذا می‌سوزد و پنجره‌ای باز نیست كه این آلودگی را از خانه خارج كند و پس از مدتی احساس خفگی به وجود می‌آید.» او با اشاره به تردد كامیون‌ها و اتوبوس‌های فرسوده در اتوبان آزادگان افزود: «در این شرایط پایدار جوی، همچنان شاهد تردد خودروهای دیزلی هستیم كه احتمالا از منابعی سوخت‌گیری كرده‌اند كه سوخت استاندارد گازوییلی ارایه نمی‌دهند. سوخت غیراستاندارد هم سوختی است كه گوگرد دارد. این خودروها در تهران عبور و مرور می‌كنند و آلودگی ناشی از آنها در تهران انباشت می‌شود.»

تجریشی با اشاره به فهرست عوامل آلاینده تهران كه سال گذشته تدوین و منتشر شده بود، اذعان داشت كه كامیون‌ها و خودروهای دیزلی در تولید ذرات معلق هوا نقش 60 درصدی دارند و 40 درصد منابع تولید این ذرات در منابع خانگی و صنایع نهفته است.» به گفته او، طبق هماهنگی صورت‌گرفته میان وزارت نفت، سازمان محیط‌زیست كشور و اداره راهداری، قرار بر این بوده است كه ایستگاه‌های گازوییل در ورودی شهرها فقط گازوییل استاندارد ارایه كنند و آن دسته از خودروهای دیزلی كه به زعم تجریشی مقصران اصلی وضعیت فعلی آلودگی هوای تهران هستند، احتمالا از این منابع سوخت‌گیری نكرده‌اند، زیرا 50 درصد از سوخت‌های نفت و گازوییل كشور استاندارد نیستند.

تجریشی در پاسخ به وضعیت سوزاندن مازوت در پایتخت اعلام كرد كه جز كوره‌های ریخته‌گری در رباط‌كریم، منابع دیگری در تهران مازوت نمی‌سوزانند. به گفته او، 15 هزار لیتر مازوت به این صنایع تحویل داده شده است و این صنایع در حال سوزاندن مازوت هستند، اما این میزان در قیاس با میزان مصرف مازوت در نیروگاه‌ها ناچیز است و نمی‌تواند منبع آلودگی هوای تهران باشد.

تجریشی با اشاره به اینكه سال گذشته صنایع سیمان مازوت می‌سوزاندند، اما امسال مصرف مازوت در آنها ممنوع شده است، افزود: ما در حال رصد و پایش مصرف مازوت هستیم و در صورتی كه صنایعی مازوت بسازد و در آلودگی هوا موثر باشد، با آن برخورد می‌كنیم، مانند نیروگاه شازند در اراك كه هفته گذشته پلمب شد.

زمستان سال 99 در كلانشهرهای كشور علاوه بر شیوع كرونا، شاهد شیوع سنگین آلودگی هواست. حالا خیابان‌های خالی و منع تردد نیز مانعی بر سایه سنگین آلودگی بر فراز كلانشهرهای كشور نیستند، همچنان انتظار شهروندان باید به باد و باران باشد كه بلكه بیایند و موقتا برای چند روز سایه سنگین ابرهای آلودگی را با خود ببرند. آلودگی هوای امسال نیز چندان تفاوتی در شیوه مداخله دستگاه‌های دولتی به خود ندیده است: انتظار برای باد و باران و انكار و مقصریابی و بعد فراموشی تا سال  بعد. 
 
زهرا نژادبهرام : ما نگران سلامتی شهروندان‌مان هستیم. اما وقتی كه از مجری اصلی قانون هوای پاك توضیح و چاره می‌خواهیم به ما می‌گویند كه برای رفع آلودگی هوای تهران دعا كنیم.دلایل اقتصادی دلیل بر آن نمی‌شود كه ما از مردم و سلامت مردم بگذریم. اتفاقا معتقد هستم اولیت كشور با سلامت مردم است. اگر غیر این بود ستاد كرونا تشكیل نمی‌شد و برای حفظ سلامت مردم برنامه‌ریزی نمی‌شد. مردم شكایت‌شان را برای ما می‌آورند اما ما نیز از این وضعیت آلودگی هوا شاكی هستیم