سلامت نیوز:«من، متولد ۱۳۴۱، ۵۶ ساله هستم، دكترای علوم آزمایشگاهی و یك دختر ۱۸ساله دارم.» این گزاره را زنی میگوید كه به همراه یك همكار و دو دانشجوی دكترای خود 6 ماه به تنهایی مسوول ارزیابی تمام كیتهای تشخیص كرونا دركشور بود.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد ، دكتر «سهیلا اژدری» استاد، عضو هیات علمی و رییس گروه انگلشناسی، قارچشناسی و ایمونولوژی انستیتو پاستور ایران است. مركزی كه حدود یك سال گذشته، نخستین نمونههای مشكوك به كرونا را آزمایش كرد و نخستین محمولههای ورودی كیتهای تشخیص كرونا نیز در این مركز، مطالعه و بررسی شدند و مجوز استفاده گرفتند،كاری كه در آن روزهای نخست شیوع كرونا شاید چندان ضروری به نظر نمیرسید اما گروه دكتر اژدری با تدوین پروتكل، یك رفتار و یك ارزیابی را نسبت به تمام سفارشات و اصرارها و كیتهای كشورهای مختلف از خود نشان داد،كاری داوطلبانه كه «روی زمین مانده بود.»
این گزارش، روایت دكتر اژدری است كه به اختصار از تجربه ماههای نخست مواجهه با كرونا میگوید.هفته نخست اسفند ۹۸ ازدحام زودتر از تابش آفتاب بر محوطه آزمایشگاه لنگر انداخته بود. از همه جا آمده بودند، هر بیمارستانی كه در تهران بود، بستههای مشكوك را در دست داشتند و در صفی طولانی، منتظر ثبت نمونهها برای آزمایش بودند، تنها یك یا دو روز از نخستین اعلام رسمی شناسایی ویروس كرونا در كشور میگذشت، استانها به نوبت نخستین موارد ابتلای خود را به كرونا اعلام میكردند، هنوز همه چیز مشكوك بود و گریزی از اضطراب ورود بیماری جدید و كمترشناخته شده به كشور نبود.
آن روز نخست اما به سادگی به پایان نرسید، ازدحام جمعیت اضطراب متخصصان انستیتو را در پی داشت، كیتهای سازمان جهان بهداشت و كیتهای چینی در این مركز بودند و چاره دیگری برای شناسایی نمونههای مشكوك در تهران نبود. 4 روز گذشت، سیل نمونههای مشكوك روانه شدند، امكانات «مختصر» بود و نیروها كفاف این حجم از نمونهها را نمیداد، آزمایشها تا انتهای شب ادامه داشت و به صبح هم میرسید. اینجا بود كه دكتر اژدری با همراهی همكارش، دكتر «فرهاد ریاضیراد» تصمیم گرفتند تا در ارزیابی كیتهای رسیده به مركز همكاری كنند.
«كیتها میرسیدند اما در همان روزهای نخست، نمیدانستند كه چگونه باید این كیتها را ارزیابی كنند، چگونه اعتبارشان را بسنجند. این كیتها بلاتكلیف مانده بودند و در آن شرایط اضطراری، فرصتی هم برای همكاران ما باقی نمانده بود كه به چنین كاری رسیدگی كنند.» تحریم گزینههای خرید و واردات كیت را محدود كرده بود اما همان كیتهای وارد شده نیز دستورالعملی برای ارزیابی نداشتند، نه در كشور و نه در سایر كشورهای جهان.
دكتر اژدری به همراه دكتر ریاضی از نیمه دوم اسفند آزمایشها و مطالعات خود را روی كیتهای تشخیص كرونا آغاز كردند به جز یك روز مرخصی در روز نخست فروردین، باقی روزها و شبها، این دو همكار پا به پای هم، تنها آزمایشگران كیتها بودند.نتیجه این مرارتها به نوشتن نخستین پروتكل برای ارزیابی سلامت و عملكرد این كیتها ختم شد.
معیارهای سفت و سخت این پروتكل، چندان تمایزی را میان كیتهای كرهای، چینی، اتریشی، انگلیسی و فرانسوی و داخل كشور قائل نبود. تمام كیتهایی كه میخواستند مجوز توزیع میان آزمایشگاههای كشور را به دست بیاورند باید از این مرحله دقیق عبور میكردند تا مشخص شود كه چقدر توان تشخیص دارند.«مهم ارایه پاسخ درست به بیمار بود،كیتهای شناخته شدهای از انگلیس و فرانسه و تركیه بودند كه تایید نشدند، معیار برای تمام كیتها یك استاندارد و یك شیوه ارزیابی بود.
شاید بقیه انتظار داشتند كه در آن شرایط اضطرار كمی سبكتر برخورد كنیم اما این طور نبود.» روزهای نخست شیوع كرونا، ارزیابی كیتهای وارداتی چندان در اولویت كار نبود، شاید اگر این تیم به همراه دانشجوهایشان مسوولیت ارزیابی كیتها را به عهده نمیگرفتند با تساهل در آن ابتدای امر،كیتها مستقیم پس از واردات به آزمایشگاه فروخته میشدند.
اما این گروه بودند كه از ۶ صبح تا ۷ شب بدون استراحت، تمام كیتهای كشور را بررسی میكردند. این پروژه حالا متوقف است:«چهار، پنج ماهی میشود كه این كار در انیستیتو پاستور متوقف شده است، آن زمان این كار متولی نداشت و ما به عهده گرفتیم اما پس از پایان 6 ماه نخست پرفشار وقت آن رسیده بود كه متولیان امر این ارزیابی را به عهده بگیرند.»
دلیل انتخاب دكتر اژدری، همان طور كه خودش اشاره میكند، «قانونمندی» او بود. این قانونمندی سدی مستحكم را در برابر تماسها و توصیهها شكل میداد. آنها كه كیتها را قبل از اخذ تاییده وارد میكردند، آنها كه اصرار بر تایید كیتشان داشتند، آنها كه توصیههایی را از نهادهای دیگر داشتند هیچكدام نتوانستند از این سد بگذرند.
نتیجه 6 ماه بررسی كیتها نهایتا به دو شكایت ختم شد، هر دوی این شكایتها مبنی بر اصرار متولیان كیتها برای اخذ تاییده به هر بهایی بودند. آنها میگفتند كه حجم زیادی از كیتها را وارد كردهاند، كیتهایشان در فرانسه یا كشورهای دیگر مورد استفاده قرار گرفته است اما تاییدیه كیتها در 6 ماه فعالیت این گروه تنها متكی بر پروتكلهای تدوین شده بود.
دكتر اژدری میگوید كه در پاسخ بر چنین اصرارهایی تنها به این پاسخ دوستانه كوتاه اكتفا میكرد:«اشتباه كردید كه پولتان را خرج كردید.» اما این شكایتها هم به جایی نرسیدند، وفاداری به اصول علمی نتیجهای جز كار قابل دفاع ندارد. سرنوشت كیتهای ساخت ایران چطور بود؟ برخی در همان مرحله نخست تایید میگرفتند، برخی اشكال داشتند و با توصیه این گروه اصلاح میشدند و در نوبت دوم تایید میشدند، برخی اما پشیمان میشدند و دیگر كیت نمیساختند.كیتهای تایید شده این گروه در آزمایشگاههای مورد تایید وزارت بهداشت توزیع میشدند.
سرنوشت كیتهای تایید نشده چه میشد؟ «هر از گاهی میشنیدم كه كیتهای رد شده خارجی در برخی از آزمایشگاهها مورد استفاده قرار گرفتهاند. اما این آزمایشگاهها، آزمایشگاههای مورد تایید وزارت بهداشت نبودند.» فشار اصلی مواجهه با صدها كیت برای آزمایش در 6 ماهه نخست بسیار سنگین بود، فعالیت گروهی شاید 6 یا 7 نفر برعهده این گروه بود، ارزیابیها به دقت نیاز داشتند و فرصت كوتاه بود.
آن فرصت كوتاه حالا به عهده اداره كل تجهیزات سازمان غذا و داروست. در آن مدت اما بیشترین پرسشها از یك ایمونولوژیست چه بود؟ علاوه بر پرسش درمورد شیوههای انتقال و آثار بیماری، ایمنی حاصل از ابتلا به كرونا در میان پرتكرارترین پرسشها بود. پایدار بودن یا نبودن ایمنی از فروردین و اردیبهشت میان بحثهای ایمنیشناسان جای خود را باز كرد.
در آن بازه زمانی، اطلاعات موجود از ایمنی بعد از ابتلا به كرونا حاصل تحقیقات چین بود كه چندان سنجیده و قابل استناد نبود. با حضوركیتهای آنتیبادی، این نگرانی میان ایمونولوژیستها مطرح شد در زمانهای كه پرسشها حول كرونا فراوان و پاسخها اندك است، مبادا تست آنتیبادی این اشتباه را جا بیندازد كه با داشتن نشانههای آنتیبادی در بدن، دیگر نیازی به رعایت پروتكلهای بهداشتی نباشد و مراجعههای غیرضروری به آزمایشگاهها افزایش پیدا كند.
پاسخ این نگرانیها حالا روشن است، پاسخها هنوز اندك اما روشنتر شدهاند. داستان نخستین گروه بررسی كیتهای كرونا در این نقطه به پایان نمیرسد، مطالعات روی ابعاد مختلف این ویروس با حضور دانشجویان دكتری، یكی از دستاوردهای 6 ماه تلاش مستمر برای ارزیابی كیتهای شناسایی ویروس كروناست. مطالعاتی كه با همان دقت و تعهد پیش میرود كه ارزیابی نخستین محمولههای تست كرونا پیش رفت. حالا وضعیت ارزیابی و صدور مجوز این تستها چگونه است؟ پاسخ چندان روشن نیست.
ســرنــوشت كیتهای ساخت ایران چطور بود؟ برخی در همان مرحله نخست تایید میگرفتند، برخی اشكال داشتند و با توصیه این گروه اصلاح میشدند و در نوبت دوم تایید میشدند، برخی اما پشیمان میشدند و دیگر كیت نمیساختند.كیتهای تایید شده این گروه در آزمایشگاههای مورد تایید وزارت بهداشت توزیع میشدند.
نظر شما