اهمیت بیماری بوتولیسم
هر ساله در ایران خصوصا استان گیلان تعدادی از مردم در اثر مصرف مواد غذایی آلوده خوب پختهنشده مانند ماهیشور، ماهی خشك دودی، اشپل (خاویار) ماهی شور، پنیر محلی غیرپاستوریزه و... دچار مسمومیت ناشی از بوتولیسم شده و مواردی نیز جان خود را از دست دادهاند. مرگومیر بیماری حدود ۱۰درصد است و این میزان در افراد مسن و در صورت تاخیر در مراجعه به بیمارستان دو برابر افزایش نشان میدهد. سم بوتولیسم بعد از مصرف به همراه غذا در روده جذب خون شده و با تاثیر بر محل اتصال اعصاب به عضله مانع از عملكرد درست عضلات ارادی و غیر ارادی میشود.
عامل بیماری بوتولیسم
عامل بیماری بوتولیسم باسیل كلستریدیوم بوتولینوم است كه بهطور وسیع در خاك، آب، رسوبات دریایی، رسوبات آب نمك و حتی در گردوخاك هوا یافت میشود. و هر گاه این باسیل در شرایط بیهوازی قرارگرفت (اطراف باسیل هوایی وجود نداشته باشد) فعال شده و تولید سم خطرناك و بسیار كشنده میكند. باسیل بوتولیسم به دلیل گستردگی انتشار در محیط میتواند باعث آلودگی مواد غذایی شود و در مورد ماهیها این احتمال وجود دارد كه باسیل قبل از صید در دستگاه گوارش ماهی بوده و پس از صید و نمكسود شدن و مهیا بودن شرایط مناسب بیهوازی فعال شده و سم تولید كند.
علایم بیماری بوتولیسم
مدت زمان بروز بیماری از زمان مصرف غذای آلوده تا بروز علایم بیماری بین 12تا36 ساعت است كه با تهوع، استفراغ، درد شكمی، تاری دید، دوربینی، اشكال در بلع و تكلم، افتادگی پلك، خشكی دهان و... به همراه یك نوع فلجی پیشرونده در افراد دیده میشود. بیمار تب نداشته و هوشیار است ولی بیقرار و مضطرب میشود. شدت بیماری بستگی به مقدار سم مصرفشده همراه غذا و مقاومت بدن فرد آلوده دارد ولی مقدار بسیار اندك غذای آلوده به سم میتواند خطرناك و كشنده باشد.
راههای پیشگیری از بیماری
با توجه به اینكه بوتولیسم فوقالعاده كشنده و خطرناك است ولی در برابر حرارت بسیار حساس و شكننده است، با رعایت نكات زیر میتوان از آلوده شدن به سم بوتولیسم و عوارض ناشی از آن و مرگومیر جلوگیری كرد.
1- از مصرف اشپل شور به صورت خام خودداری كنید.
2-در صورت تمایل به مصرف اشپل ماهی حتما آن را بخار پز (دمپز) كنید.
3-از مصرف ماهی شور و خشك به صورت خام خودداری و در صورت تمایل به مصرف حتما آن را بخارپز كنید.
4-از مصرف پنیرهای محلی و كیسهای غیرپاستوریزه و غیرمطمئن جدا خودداری كنید.
5-در صورت تهیه كنسروهای میوه، سبزیجات و ادویهجات خانگی حتما قبل از مصرف آن را به اندازه كافی حرارت دهید.
6-در هنگام مصرف انواع كنسروهای غذایی حتما به مدت 10تا15 دقیقه آن را بجوشانید یا در ماهیتابه به آن به اندازه كافی حرارت دهید.
7-درصورت استفاده از كشكهای غیرپاستوریزه حتما آن را به مدت 10تا15 دقیقه بجوشانید.
یادتان باشد كه بدون انجام آزمایش و از روی ظاهر مواد غذایی شناسایی و تشخیص آلودگی مقدور نیست. در ضمن امكان آلودگی ماهی یا اشپل تهیهشده در منزل به سم بوتولیسم نیز وجود دارد.
برای بخارپز كردن ماهیشور یا اشپل آن باید هنگام پختن برنج در منزل بعد از بخارشدن آب برنج ماهی یا اشپل را در یك ظرف مناسب (نعلبكی یا…) قرار داده و آن را روی برنج گذاشته و اجازه دهیم بهمدت۱۰تا ۲۰دقیقه داخل دیگ بماند. سم بوتولیسم در اثر حرارت از بین میرود و توانایی ایجاد بیماری را ندارد.
توصیههای مهم
درصورت آلوده بودن ماهی یا اشپل آن به باسیل بوتولینوم، مهم نیست كه ماهی و اشپل در خانه نمكسود شود یا از بازار خریداری شود زیرا بعد از نمكسود شدن شرایط لازم برای فعالیت باسیل كه یك شرایط بدون هوا است مهیا شده و باسیل بوتولینوم شروع به تكثیر و تولید سم میكند.
به یاد داشته باشیم كه ممكن است حتی ماهیای كه خودمان نمكسود كرده باشیم نیز آلوده به سم بوتولیسم باشد و تنها راه پیشگیری از بیماری بوتولیسم، دادن حرارت مستقیم و غیرمستقیم به اندازه كافی به فرآوردههای فوق است.
منبع :معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشكی گیلان
نظر شما