سلامت نیوز : معاون سابق غذا و داروی وزارت بهداشت می گوید: استراتژی تولید دارو در كشور از ابتدا بر مبنای بازار داخلی و نه بازار جهانی و اشتباه بود. زیر ساخت نظارت و كنترل كیفی دارو در كشور هنوز كافی نیست، قاچاق دارو به كشور هنوز ادامه دارد و تولید داروهای بیوتكنولوژی نیز در سالهای اخیر كند شده است
 
رسول دیناروند، معاون سابق غذا و داروی وزارت بهداشت و رئیس فعلی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت و گوی تفصیلی با فارس در روز داروساز به تبیین وضعیت داروسازی کشور پرداخت و گفت: در کل اوضاع دارویی و فرآیند تولید دارو در کشور خوب است، تولید دانش و فناوری های جدید تولید دارو در کشور در مراکز تحقیقاتی رو به گسترش است و نحوه ارائه خدمات به مردم نیز به رو به توسعه دارد.

وی گفت: طی سالهای اخیر ظرفیت آموزش داروسازی در کشور نیز در دانشکده های داروسازی گسترش یافته است اما آنچه برای مردم مهم است دسترسی به دارو و اطمینان از کیفیت داروست که به نظرم کارهای مثبتی انجام شده است گر چه هنوز کارهای باقیمانده زیادی وجود دارد.

*تولید داروهای جدید بایوتكنولوژی كند شده است

دیناروند درباره تولید داروهای با تکنولوژی بایو نیز گفت: تولید این داروها طی سالهای اخیر نسبت به 5 یا 6 سال پیش اندکی کند شده است،  البته این موضوع شاید خیلی به عملکرد وزارت بهداشت مربوط نباشد اما تعداد داروهای بایوتکنولوژی جدیدی که طی 2 یا 3 سال گذشته به بازار آمده نسبت به گذشته کمتر است.

وی ادامه داد: از نظر زیرساختهای علم و فناوری و محققانی که در این عرضه کار می کنند به نظرم وضعمان از قبل هم بهتر است. ممکن است فرآیندهای رسیدگی و ثبت داروهای جدید و صدور مجوز تولید اندکی کند شده باشد و پرونده های مربوط به این داروها در مواقعی با اولویت رسیدگی نمی شود که یکی از علل آن کم بودن کارشناسان رسیدگی به این پرونده ها یا در مواقعی در اولویت نبودن آنهاست البته فکر نمی کنم سختگیری برای صدور مجوز تولید نسبت به گذشته بیشتر شده باشد.

رئیس دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: ممکن است تعداد پرونده های مربوط به داروهای جدید بیوتکنولوژی که در نوبت رسیدگی هستند به 50 پرونده برسد اما کارشناسانی که باید به این پرونده ها رسیدگی کنند از تعداد انگشتان یک دست هم کمتر هستند البته من نمی خواهم نسبت به عملکرد وزارت بهداشت قضاوت یا انتقاد کنم و این کار را به صلاح نمی دانم.

*تولید نانودارو در كشور از 2 سال آینده

معاون سابق غذا و داروی وزارت بهداشت اضافه کرد: در حوزه نانو داروها با گفت تعداد داروهایی که در دنیا با این تکنولوژی تولید شده بسیار کم است و یک عرصه جدید است، تولید داروهای نوترکیب در دنیا 30 سال سابقه دارد در حالی که سابقه تولید داروهای نانو در دنیا به 5 سال هم نمی رسد.

دیناروند گفت: با این حال مرکز تحقیقات نانو تکنولوژی دارویی دانشگاه علوم پزشکی تهران کارهای خوبی را در این زمینه شروع کرده است و قرار است با همکاری بخش خصوص یک خط تولید آزمایشی داروهای نانو را برای تولید داروهای ضد سرطان راه اندازی کنیم و فکر می کنم طی 2 یا 3 سال آینده اولین محصولات نانودارویی کشور را بتوانیم وارد بازار کنیم.

وی ادامه داد: فرمولاسیون برخی از این داروها انجام شده و حتی مطالعات حیوانی آنها نیز نتایج بسیار خوبی داشته است اما باید برای تولید یک دارو در کشور باید حتماً خط تولید با GMP مورد تأیید وزارت بهداشت داشته باشیم.

*افزایش صادرات دارو با وجود تحریم ها

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در پاسخ به این پرسش که تأثیر تحریم های بانکی بر بازار دارویی کشور چه بوده است، گفت: تحریم ها در سالهای اخیر تشدید شده است اما به هیچوجه نتوانسته بر تولید دارو در کشور خدشه ای وارد کند و تولید در کشور آسیب ندیده است.

وی ادامه داد: طی این سالها حتی آمار صادرات دارو نیز افزایش یافته است اگر قرار بود تحریم ها اثرگذار باشد نباید صادرات دارو افزایش می یافت، البته تولید و صادرات دارو سخت تر شده است  اما آسیبی به آن وارد نشده است.

*چین و هند 90 درصد مواد اولیه دارویی دنیا را تأمین می كنند

دیناروند گفت: در مورد اینکه ما به سمت خرید مواد اولیه از چین و هند رفته ایم باید گفت که این دو کشور مهمترین تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی در دنیا هستند و بیش از 90 درصد مواد اولیه دارویی دنیا را حتی کشورهای اروپایی از این دو کشور تهیه می کنند بنابراین خرید مواد اولیه از این دو کشور به معنای اثرگذاری تحریم ها یا کاهش کیفیت مواد اولیه دارویی نیست.

وی افزود: بخش قابل توجهی از مواد اولیه دارویی را ما در کشور خودمان تولید می کنیم اما کماکان برای تهیه مواد واسطه شیمیایی تولید داروها وارد کننده هستیم.

*اكثر داروهای ایرانی هنوز استاندارهای بین المللی را ندارند

وی اضافه کرد: کیفیت دارو در کشور کاهش نیافته اما به نظر من باید نظارت وزارت بهداشت بر GMP کارخانه های تولید دارو افزایش یابد. باید در شرایطی قرار بگیریم که بتوانیم استانداردهای جهانی را در صنعت دارویی کشور رعایت کنیم در این صورت است که می توانیم صادرات دارو را افزایش دهیم و وارد بازار جهانی شویم.

دیناروند گفت: علت اصلی این مشکل این است که از ابتدا استراتژی تولید دارو در کشور استراتژی درستی نبوده است، صنعت دارویی کشور از ابتدا نگاهش به داخل کشور و تأمین نیاز بازار دارویی کشور بود و تصور می کنند که سودی که از فروش دارو در کشور دارند برایشان کافی و منطقی است بنابراین نگاهشان به بازار خارجی حتی کشورهای منطقه نبوده است و همین مسئله روی کیفیت و استاندارد تولید دارو در کشور تأثیر گذاشته است.

*شركتهای دارویی به بازار داخل قناعت می كنند

وی افزود:‌ البته شرکتهایی تولید دارو در کشور استانداردهای داخلی را رعایت می کنند اما آنچه بر روی کیفیت و فروش دارو تأثیر می گذارد فقط اثربخشی دارو و کیفیت خود دارو نیست، مسائل دیگری مانند بسته بندی، بازاریابی نیز در جلب اعتماد مردم و مشتری خارجی تأثیر گذار است که متأسفانه ما در این زمینه ضعف جدی داریم.

معاون سابق غذا و داروی وزارت بهداشت گفت:‌ کیفیت دارو حد ندارد و همیشه کیفیت بالاتر آن متصور است مسئله مهمی که اعتماد بیمار و پزشک را جلب می کند همین مسائلی است که ما در آنها ضعف داریم به همین علت با اینکه 97 درصد داروهای مورد نیاز مردم را در داخل تولید می‌کنیم واردات دارو از خارج هم سهم مهمی در بازار دارویی کشور دارد و البته صادرات دارو از کشور نیز در حد مورد انتظار نیست.

*برندسازی دارو برای ورود به بازار جهانی

دیناروند در پاسخ به این پرسش که آیا بهتر نیست برای رفع این مشکل نظام ژنریک دارویی کشور به سمت نظام برندسازی و تجاری برود، گفت: خوشبختانه وزارت بهداشت طی سالهای اخیر به این سمت رفته است و شرکتهای داروسازی اجازه دارند از نظام برند ژنریک استفاده کنند و در کنار نام ژنریک دارو نام تجاری خودشان را هم ذکر کنند و به این ترتیب با تسهیلاتی که وزارت بهداشت باید برای قیمت گذاری به آنها بدهد می توانند وارد عرصه رقابتهای بین المللی شوند.

وی افزود:‌ البته وزارت بهداشت متولی زیرساختهای صنعتی تولید دارو در کشور نیست و وزارت صنعت، معدن و تجارت که جدیداً تشکیل شده متولی حمایت از صنعت برای ورود به عرصه های جهانی است و باید تصمیمات مهم و استراتژیکی در این عرصه بگیرد و تسهیلات بیشتری به صنایع داروسازی کشور بدهند. وزارت بهداشت فقط می تواند به ارتقای کیفیت دارو کمک کند.

معاون سابق وزارت بهداشت در مورد کمبودهای دارویی در کشور نیز گفت: کمبودهای مقطعی دارو در کشور همیشه و در همه سالها با فراز و نشیب وجود داشته است اما به نظر من  در 5 یا 6 سال اخیر نسبت به گذشته به مراتب کمتر شده است علت اصلی رفع این کمبودها ایجاد رقابت بین تولیدکنندگان و وارد کنندگان دارو در کشور است تا زمانی که بازیگران این عرصه به اندازه کافی باشند البته با نظارت وزارت بهداشت با وجود رقابت بین بازیگران مشکل کمبود دارو در کشور محسوس نخواهد بود مگر اینکه وزارت بهداشت بخواهد این عرصه را محدود کند و زمینه رقابت را به هر دلیلی از بین ببرد که در این صورت باز هم با کمبود دارو در کشور مواجه می شویم.

* افزایش قیمت دارو گام به گام

دیناروند افزود: در مورد قیمت گذاری دارو نیز یک کمیسیون 5 نفره در وزارت بهداشت تعیین کننده است که وظایف قانونی خود را انجام می دهد و اینکه در سالهای اخیر قیمت دارو چندان افزایش نیافته است به سیاستهای انقباضی دولت مربوط است اما به نظر من باید با یک شیب مناسب به صورت گام به گام و طی زمان قیمت دارو باید در کشور اصلاح و منطقی شود.

این استاد دانشگاه افزود : دارو در کشور ما ارزان است و ما یکی از ارزانترین کشورها از نظر دارو هستیم، سرانه مصرف دارو برای هر ایرانی در سال 40 دلار است که به به تازگی به 45 دلار رسیده است در حالی که این میزان حتی در کشور ترکیه که همسایه ماست حدود 100 دلار و بیش از 2 برابر است.

*ایران پر مصرف ترین كشور دنیا از نظر دارو نیست

معاون سابق غذا و داروی وزارت بهداشت در مورد مصرف عدد دارو در کشور نیز گفت: در این مورد آمارهای نادرستی در رسانه ها اعلام شده و گفته اند که ما بالاترین مصرف دارو را در دنیا داریم که کاملاً نادرست است ما تحقیقی را در این زمینه با توجه به دوز داروی مصرفی مردم انجام  دادیم و به شاخص مصرف دوز روزانه دارو (ddd) رسیدیم.

وی افزود: این شاخص برای 10 گروه بزرگ دارویی که شامل همه اقلام دارویی می شد در کشور بررسی شد و به این نتیجه رسیدیم که به جز آنتی بیوتیک ها در هیچ گروه دارویی میزان مصرف در ایران از متوسط جهانی بیشتر نیست و حتی در گروه مسکن ها و بقیه گروهها یا در حد متوسط جهانی یا پایین تر هستیم.

دیناروند ادامه داد: البته تجویز و مصرف دارو در کشور منطقی است هم پزشکان در مواقعی دارو را بی مورد تجویز می کنند و هم مردم خودسرانه دارو مصرف می کنند اما از نظر عددی بالاترین کشور مصرف کننده دنیا نیستیم.

وی گفت: از نظر هزینه داروی مصرفی نیز باید با توجه درآمد متوسط کشور ارزیابی کنیم ما نمی توانیم خودمان را با افغانستان یا پاکستان که تولید ناخالص ما 6 برابر آنهاست، مقایسه کنیم ما جزء کشورها متوسط درآمدی دنیا هستیم و امیدواریم طی سالهای آینده جزء کشورهای بالاتر از متوسط درآمدی دنیا باشیم به همین علت داروهای با کیفیت و تکنولوژی بالا مثل داروهای ام اس،تالاسمی که گران قیمت هستند در کشور ما مصرف می شود و به همین علت سرانه ریالی مصرف دارو در کشور ما بالا نیست.

*بازار 3500 میلیارد تومانی دارو در ایران

رئیس دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران در پاسخ به این پرسش که حجم بازار دارویی کشورمان چقدر است و چه تغییراتی داشته است اضافه کرد:‌ حجم بازار دارویی کشور ما سال گذشته به 3500 میلیارد تومان رسید و هر سال حدود 15 درصد افزایش دارد و این رشد کاملاً منطقی است که به افزایش جمعیت، افزایش مصرف دارو بستگی دارد.

وی گفت: سهم دارو در پرداخت از جیب مردم نیز آن طور که می گویند بالا نیست، بازار سلامت در کشور ما امسال به حدود 30 هزار میلیارد تومان می رسد که 60 درصد آن را مردم می پردازند اما بازار 3500 میلیارد تومانی دارو در حدود 12 درصد کل این بازار است.

دیناروند افزود: در مورد هزینه های کمرشکن سلامت حدود 4 درصد بیماران هستند که برای تهیه داروهای گران قیمت مثل داروهای بیماری های مزمن و صعب العلاج دچار چنین هزینه هایی می شوند و من همیشه به بیمه ها گفته ام که راه آن این است که پوشش بیمه ای داروهای ارزان را که یک نسخه آن مثلاً 5 هزار تومان می شود و به مردم فشار نمی آ‌ورد را کم کنند و به جای آن داروهای گران قیمت بیماران صعب العلاج را که یک نسخه آن مثلاً 3 میلیون تومان می شود و حتی پرداخت یک میلیون تومان آن هم برای بسیاری از مردم تحمل ناپذیر است.

وی در مورد نظام توزیع دارو در كشور نیز گفت: تا چند سال پیش فقط 6 شركت توزیع دارو در كشور داشتیم كه خودروهای حمل دارو و انبارهای آنها نیز بسیار قدیمی و غیر استاندارد بود اما در سالهای اخیر تعدادی شركتهای جدید و نسبتاً مدرن تر وارد این عرصه شدند كه پیشرفت بسیار خوبی بود.

وی ادامه داد: با این حال هنوز جای كار بیشتری در این عرصه وجود دارد به خصوص داروهایی كه نیازمند چرخه سرد هستند باید سیستم توزیع دقیقی داشته باشند، انبارهای داوریی نیز باید مكانیزه شوند و نظارت وزارت بهداشت در این زمینه قطعاً باید افزایش یابد.

دیناروند در پاسخ به این پرسش كه مهمترین اولویتهای وزارت بهداشت برای بهبود نظام دارویی كشور چه مواردی باید باشد، توضیح داد: مهمترین اولویت به نظر من توسعه و گسترش زیرساختهای نظارت و كنترل كیفیت داروی اعم از امكانات صنعتی، آزمایشگاهی و حضور كارشناسان ورزیده است.

وی افزود: در حوزه سیاستگذاری نیز اولویت باید كماكان حمایت از تولید داخل با ایجاد فضای رقابتی در عرصه تولید، توزیع و واردات باشد، حمایت قانونی از تولیدكنندگان دانش و تكنولوژی های جدید داروسازی نیز بسیار مهم است دولت در این زمینه تسهیلاتی قرار داده است اما خود وزارت بهداشت نیز باید فعال تر عمل كند.

* لزوم افزایش تولید داروهای گیاهی و مبازه با قاچاق دارو

رئیس دانشكده داروسازی علوم پزشكی تهران گفت: تولید داروهای گیاهی در كشور باید افزایش یابد ما ظرفیت و پتانسیل عظیمی در این عرصه داریم كه متأسفانه عملیاتی نشده است.

وی ادامه داد: اولویت مهم دیگر مبارزه با قاچاق دارو و مكمل‌های دارویی است كه متأسفانه هنوز وجود دارد، راه حل آن هم بستن مرزها نیست باید ضوابط به نحوی باشد كه امكان ورود و توزیع داروهای قاچاق در كشور نباشد.

دیناروند افزود: اولویت مهم دیگر نیز كنترل و ساماندهی وضعیت تجویز و مصرف غیر منطقی دارو در كشور است كه متأسفانه شاخصهای خوبی ندارد.