سلامت نیوز : روز ملی دامپزشکی، مصادف با ۱۴ مهر ماه فرصت مناسبی برای ارج نهادن به خدمات افرادی است که تمام طول سال دغدغه بهداشت مواد غذایی، بالا بردن کیفیت هرچه بیشتر این مواد و حفظ سلامت مردم را دارند.

اگر تاکنون فکر می کردید که حیطه کار دامپزشکی فقط به سلامت گوشت و فرآورده های دامی محدود می شود، با خواندن این مطلب در خواهید یافت که دامپزشکی چه نقش تاثیرگذار و ارزنده ای در برهه های مختلف زمانی ایفا کرده و می کند. ۱۴ مهرماه روز دامپزشکی را در حالی برگزار می کنیم که امسال ، سال جهانی دامپزشکی از سوی سازمان بهداشت جهانی، سازمان خواربار جهانی و سازمان بهداشت دام نام گذاری شده است.

« دامپزشکی برای غذا، دامپزشکی برای سلامت و دامپزشکی برای حیات کره زمین» شعار امسال است و تاکید آن بر نقش فزاینده دامپزشکی در دنیای امروز به منظور تامین سلامت انسان ، تولید غذای سالم و ایمن و ایجاد امنیت غذایی بشر است. دکتر علیرضا تعالی دامپزشک و کارشناس نظارت بر بهداشت عمومی اداره کل دامپزشکی خراسان رضوی در گفت وگو با خراسان با بیان این مقدمه تصریح می کند: در گذشته مردم تصور می کردند که حیطه وظایف دامپزشکی فقط به درمان آلام محدود می شود اما نگاه جهان امروز به دامپزشکی متحول شده است.

نگرانی جامعه جهانی از بروز بیماری های مشترک بین انسان و حیوان، مثل آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان، آنفلوآنزای خوکی، سارس و خطری که متوجه پروتئین های حیوانی به عنوان یکی از منابع مهم غذایی انسان است، بروز بیماری های نوپدید و بازپدید، بروز مقاومت های دارویی با منشاء به وجود آمده در جمعیت دامی، ایجاد هزینه های سنگین در زمینه سلامت اجتماعی و خسارات ناشی از بروز این مقاومت ها، ظهور بیوتروریسم در سطح جهان و استفاده از میکروب های مشترک بین انسان و دام برای آلوده کردن جمعیت انسانی به یک بیماری خاص، برخی از مهم ترین زمینه های مهم فعالیت دامپزشکی است که جلوگیری، کنترل و مبارزه با دسته بزرگی از این مشکلات را بر عهده دارد. هم چنین به هنگام وقوع فجایع انسانی مثل سونامی، زلزله، انتشار مواد رادیواکتیو نیز ممکن است جمعیت دامی منطقه آسیب ببیند و احتمال بروز آلودگی و بیماری ها در منابع آبی و غذایی وجود داشته باشد که در این زمینه دامپزشکی می تواند نقش موثری ایفا کند و خطرات ناشی از این پدیده را کاهش دهد.

 تغییرات آب و هوایی، خشکسالی ها، تبیین شرایط زیستی پرورش دام و طیور و حیوانات تولید کننده غذای انسان و نیاز به چالش با شرایط جدید و احتمال وقوع بیماری هایی که همراه با خشکسالی ها رخ می دهد، نیاز به مداخله دامپزشکی را ضروری می سازد. یکی دیگر از مسائل مهم، مدیریت داخلی پسماندهای دامی است که می تواند باعث از بین رفتن لایه ازن و گرم شدن زمین شود. تبدیل این پسماندها به کودهای ارگانیک به نفع کشاورزی و کاهش مصرف و بقای مواد شیمیایی در محصولات کشاورزی نیز در حیطه وظایف دامپزشکی می گنجد.

همراه با بروز قحطی و خشکسالی که دامپزشکی به تولید پروتئین بیشتر سوق داده می شود، در جوامع پیشرفته بیماری های غیرواگیر ناشی از پیروی از الگوی نادرست تغذیه رواج یافته که مهم ترین تبعات آن چاقی، دیابت و فشار خون است.

دامپزشکی در این حیطه با تولید محصولات غنی شده مثل شیر، تخم مرغ و گوشت غنی شده توانسته است عوامل تغذیه ای موثر در کاهش بار بیماری ها را وارد رژیم غذایی مردم کند. دکتر تعالی با اشاره به این که کنترل فرآورده های خام دامی برای پاک سازی محصولات از باقی مانده مواد شیمیایی و دارویی و دستکاری های ژنتیکی یکی دیگر از مهم ترین وظایف دامپزشکی است، اظهار می دارد: با دستکاری ژنتیکی امکان تولید بیشتر پروتئین و با افزودن مواد شیمیایی و آنتی بیوتیک و کودها امکان افزایش تولید فرآورده های دامی وجود دارد که دامپزشکی وظیفه کاهش عوارض باقی مانده های دارویی و کنترل آن ها را به عهده دارد.

 به این ترتیب روز به روز بر حیطه وظایف دامپزشکی افزوده می شود و علاوه بر کنترل بیماری های دام و بیماری های مشترک و مبارزه با این بیماری ها، در ارتقای افزایش کیفیت فرآورده های دامی و سلامت انسان به طور مستقیم نقش ایفا می کند.

اهمیت مصرف مرغ گوشتی بدون آنتی بیوتیک
مرغ گوشتی یکی از پرمصرف ترین غذاها در سفره مردم ایران است. طبیعی است که با توجه به حجم تولید و مصرف این محصولات در کشور، سازمان دامپزشکی تلاش کند گوشت بهتر و با کیفیت تر در اختیار مصرف کنندگان قرار دهد. یکی از این اقدامات تولید مرغ گوشتی بدون مصرف آنتی بیوتیک است که از ۲ سال قبل در استان خراسان آغاز شده و قرار است توسعه یابد.

وی با اشاره به این که برای تولید بیشتر این محصولات که سالم تر است، به اطلاع رسانی نیاز داریم، تاکید می کند: تا زمانی که مصرف کننده از برتری این محصولات اطلاع نداشته باشد، افزایش تولید ثمری نخواهد داشت. بنابراین امیدواریم مردم خواهان مصرف این نوع محصولات باشند تا تولید بیشتر شود. دکتر عطارباشی، رئیس اداره نظارت بر بهداشت عمومی دامپزشکی خراسان با اشاره به عواقب مصرف بی رویه آنتی بیوتیک ها در پرورش حیوانات مولد غذای انسان و خطرات باقی مانده های آنتی بیوتیکی بیش از حد مجاز در فرآورده های دامی، ایجاد مقاومت نسبت به آنتی بیوتیک ها و هزینه های سنگین اقتصادی حاصل از این مقاومت را به عنوان پیامدهای اصلی مصرف آنتی بیوتیک ها یاد می کند و توضیح می دهد: باید این نکته را متذکر شد که برای مصرف آنتی بیوتیک ها در حیوانات قوانینی وجود دارد. مصرف برخی از انواع آنتی بیوتیک ها در حیوانات مولد غذای انسان غیرمجاز و حد مجاز باقی مانده آنتی بیوتیک ها در فرآورده های دامی مثل شیر، گوشت، تخم مرغ و ... تعیین و زمان پرهیز تعریف شده است. پس از قطع مصرف دارو و طی شدن زمان پرهیز از غلظت آنتی بیوتیک در بدن دام کاسته می شود و به حد مجاز می رسد.

اما خطراتی که بقایای آنتی بیوتیک در مواد غذایی سلامت انسان را تهدید می کند، متفاوت است. سرطان زایی، ایجاد اختلال در رشد بافت ها، بر جا گذاشتن عوارض سوء روی جنین، بروز ناهنجاری در کودکان در حال رشد، ابتلا به اختلال سوءجذب و اختلال در رشد به علت اثر سوء روی باکتری های طبیعی دستگاه گوارش از مهم ترین عوارضی است که سلامت انسان را تهدید می کند. از سوی دیگر، مقاومت آنتی بیوتیکی در جمعیت حیوانات مولد غذای انسان به طور مستقیم سلامت انسان را در معرض تهدید قرار می دهد زیرا طبق تحقیقات بیشترین عوامل مقاومت به آنتی بیوتیک، در پرورش مرغ گوشتی که بیشترین مصرف آنتی بیوتیک ها را دارد، گزارش می شود و این فرآورده های دامی می تواند عامل مقاومت به آنتی بیوتیک ها را به جمعیت انسانی انتقال دهد. این مقاومت ها در جمعیت حیوانی و انسانی صدمه زننده است.

در جمعیت حیوانی دام در مقابل بیماری های عفونی خلع سلاح می شود و استفاده بیشتر از آنتی بیوتیک ها و مقاومت مجدد میکروب ها باعث ایجاد چرخه معیوب و ایجاد مقاومت های جدید و باقی مانده های غیرمجاز دارویی می شود. در جمعیت انسانی نیز از یک سو موجب افزایش مرگ و میر در اثر عفونت های پایدار و از سوی دیگر باعث بالا رفتن هزینه های ملی سلامت اجتماعی می  شود. زیرا مقاومت دارویی طی ۲ سال در جمعیت بروز می کند در حالی که بیش از ۵ سال طول می کشد تا آنتی بیوتیک جدیدی اختراع شود و مراحل دشوار آزمایش ها را طی کند.

 وی با بیان این که به دلایل ذکر شده و به منظور جلوگیری از مقاومت های دارویی که دلیلی شرعی، اخلاقی و انسانی است، تولید فرآورده های بدون مصرف آنتی بیوتیک در دستور کار ما قرار دارد و مصرف آن به نفع مصرف کننده است. ویژگی اساسی این فرآورده ها این است که فاقد هر گونه بقایای آنتی بیوتیکی است. این مرغ حاصل پرورش کوتاه مدت ۴۵ روزه است و به دلیل جوان بودن گوشت آن ترد، تر و مقدار چربی آن کمتر از مرغ معمولی است.

مرغ مسن، سنگین و چرب با وزن بالای ۲ کیلوگرم دارای نسبت چربی به گوشت بیشتری در مقایسه با مرغ جوان با وزن 1.800 کیلوگرم است. در واقع خریدار مرغ سنگین پرچرب به جای گوشت چربی خریده است. با توجه به این که تولید این محصول هم اکنون هزینه بیشتری نسبت به مرغ معمولی دارد، وی اظهار امیدواری می کند که با گسترش تولید، هزینه های آن کاهش یابد و قیمت این محصول کم شود.

آنتی بیوتیک های مشوق رشد
 اثر مفید بعضی از آنتی بیوتیک ها در تشویق رشد و تولید حیوانات باعث شده نوع جدیدی از آنتی بیوتیک ها تحت عنوان آنتی بیوتیک های مشوق رشد تولید شود. دکتر جعفر عطارباشی، رئیس اداره نظارت بر بهداشت عمومی دامپزشکی خراسان رضوی با اشاره به این مطلب به خراسان می افزاید: آنتی بیوتیک های درمانی در یک دوره چند روزه مورد استفاده قرار می گیرد و آنتی بیوتیک های مشوق در یک دوره طولانی به صورت دایمی به خوراک دام اضافه می شود.

وی گفت: اندک اندک مصرف آنتی بیوتیک های مشوق رشد چنان افزایش یافت که از تعداد آنتی بیوتیک های انسانی فراتر رفت. چنان که آمارها در اروپا و آمریکا این موضوع را تایید می کند و همزمان مشخص شد که این دسته از آنتی بیوتیک ها بیش از نوع درمانی آن مصرف شده و خطر حضور دایمی آن ها در غذا جدی است.