سلامت نیوز : کودکی، دوران رشد و شکل‌گیری شخصیت است و کودکان به علت ویژگی‌هایی که از نظر سنی دارند، بسیار آسیب‌پذیرند و نیاز به حمایت و مراقبت والدین دارند، اما گاهی بزرگسالان، به دلایل مختلف به جای حمایت و مواظبت از کودکان آنان را مورد آزار قرار می‎دهند.
به مناسبت روز جهانی كودك با برگزاری نشستی با عنوان «بررسی پدیده کودک‌آزاری" به بررسی علل و راهكاری مقابله با این پدیده اجتماعی پرداخته است.
 والدین، كودكان را به عنوان سبد آرزوهایشان نبینند
مسعود هنربخش، روانشناس بالینی و كارشناس بهزیستی در این نشست با بیان اینكه والدینی که آرزوهای خود را در کودکش می‌بینند، کودک‌‎آزارند، به اهمیت موضوع کودک آزاری روانی در مقابل کودک آزاری جسمانی و نادیده گرفتن آن در جامعه اشاره و اظهار كرد: در جامعه معمولا بعد كودك آزاری جسمانی مورد توجه قرار می‌گیرد و نسبت به جنبه كودك آزاری روانی توجه خاصی مبذول نمی‌شود، هر گونه رفتاری كه والدین یا جانشینان والدین در دو حوزه عمده باعث وابستگی شدید و یا در مقابل نیاز به استقلال را در کودک ایجاد کنند، نوعی کودک آزاری محسوب می‌شود.
وی ادامه داد: زمانی که کودک نتواند استقلال خود را از نظر روحی و روانی حفظ کند، آنگاه مورد آزار و اذیت قرار گرفته است.
كارشناس مسوول پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی در ادامه افزود: سطح دلبستگی فرزند به والدین هم باید معقول باشد به طوری که نه فرزند احساس بی پناهی کند و نه اینکه زیاد مورد توجه واقع شود.
هنربخش سپس به امیال و آرزوهای والدین اشاره کرد و ادامه داد: قاعدتا زمانی كه والدین یك سری آرزوها و آمال و یك سری خواسته‌هایی داشته‌اند كه به آن‌ها نرسیده‌اند، معمولا بچه‌ها را به عنوان سبد آرزوهای خود می‌بینند.
وی اضافه کرد: مشکل دیگر زمانی به وجود می‌آید که والدین، اهداف و آرزوهای خود را در کودکشان جستجو می‌کنند و این موضوع زمانی به وجود می‌آید که والدین به اهداف خود در زندگی نرسیده‌اند.
این كارشناس بهزیستی خراسان رضوی ادامه داد: در صورتی که فرزندان نتوانند خواسته‎های والدین را برآورده کنند، والدین شروع به کودک و نوجوان آزاری می‌کنند.
هنربخش اضافه كرد: در واقع والدین كنونی رفتاری را كه در گذشته والدینشان با آن‌ها داشته‌اند، دوباره برای كودكانشان تكرار می‌كنند و به همین خاطر كودكانی كه مورد آزار عاطفی یا روانی قرار گرفته‌اند به این سمت پیش می‌روند كه اعتیاد پیدا ‌كنند یا سطح دلبستگی كودكان، سطح ناایمنی ‌شود.
وی افزود: در این حالت، كودك بزهكار می‌شود و بعضا كودكان منحرف اجتماعی شده و ازدواج‌های ناموفقی خواهند داشت، طلاق‌ها زیاد می‌شود و طلاق‌های نامرئی و عاطفی كم كم شكل می‌گیرد.
هنربخش رفتار كودكان مورد آزار قرار گرفته را شبیه بمب ساعتی دانست و اظهار داشت: وقتی كه والدین با كودك آزاری عاطفی درگیر هستند، هر لحظه امكان دارد كه كودكان مانند بمب ساعتی منفجر شوند و اثرات این بمب كل خانواده و محیط را نیز در برگیرد.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینكه آیا كودك‌آزاری بسیار ‌گسترده‌تر از ‌تعاریف ساده‌ای است که در این خصوص داریم، اظهار داشت:‌ در جامعه معمولا در زمانی كه كودك آزاری مطرح می‌شود، همه افكار به سمت كودك‌آزاری جسمانی می‌رود و این در حالی است كه كودك‌آزاری از جنبه روانی بسیار گسترده‌تر است و حتی خود تنبیه هم فقط زدن بچه نیست بلكه این دو موضوع كه انتظارات بسیار عمده‌ای را از فرزند خود داشته باشیم، نیز نوعی تنبیه محسوب می‌شود.
 
این كارشناس مسوول پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی اهمیت كودك آزاری روانی را چند برابر كودك آزاری جسمانی عنوان كرد و افزود: در مقابل هر كودك آزاری جسمانی در جامعه 9 تا 10 مورد كودك آزاری روانی خواهیم داشت كه دیده نمی‌شوند و این در حالی است كه جامعه از آن‌ها به عنوان یك خانواده خوب یاد می‌كند.
وی اضافه كرد: زمانی كه بچه نتواند كودكی خود و یا نوجوانی خود را داشته باشند و به اصطلاح بچگی كند، دچار كودك آزاری روانی قرار گرفته است و به اصطلاح جامعه به آن‌ها كودكانی گفته می‌شود كه خیلی زود بزرگ شده‌اند.
وی رفتار صحیح والدین را بهترین شیوه رفتاری دانست و گفت: والدین در سبك تربیتی خود گاهی اوقات كودك خود را دچار مسمومیت عاطفی می‌كنند و گاهی نیز كودك را دچار محرومیت عاطفی می‌كنند و تلاش والدین باید به سمتی باشد كه یك تعادلی برقرار كنند تا ما كودكانی هنجاری داشته باشیم به عنوان مثال كودكانی كه برای انجام كارهای خود از هیچ كس كمك نمی‌گیرند و در مقابل آن‌ها كودكانی كه نمی‌توانند كارهای خود را به تنهایی انجام دهند.
این روانشناس بالینی علت اصلی شكل‌گیری كودك آزاری را والدین مورد آزار قرار گرفته در كودكی عنوان كرد و افزود: همه كودكانی كه دچار كودك آزاری قرار می‌گیرند، والدینی دارند كه خود در گذشته دچار كودك‌آزاری قرار گرفته‌اند و باوری در آن‌ها شكل می‌گیرد كه قابل اعتماد نیست، زمانی كه فرد دچار كودك آزاری می شود این باور در فرد شكل می‌گیرد، افراد قابل اعتماد نیستند و بعد خودم صاحب یك بچه می‌شوم و در این حال من حتی به فرزندم هم نمی‌توانم اعتماد كنم.
هنربخش ادامه داد: این در حالی است كه این جنگ با كودك نیست بلكه با والد درون فرد است، اگر فرد یك والد خشن است و به این دلیل كودك آزاری می‌كند، اشكال عمده و اساسی از كودك نیست بلكه از والدین درونی فرد است.
وی با اشاره به اینكه كودكان ناهنجار بیشتر در معرض كودك آزاری هستند، اضافه كرد: به طور كلی تنبیه‌، كودك‌آزاری محسوب می‌شود اما زمانی كه می‌خواهیم با تنبیه، كودك را از عواقب كارش آشنا كنیم، كودك آزاری محسوب نمی‌شود ولی قطعا همانطور كه تنبیه جسمانی، خونریزی جسمانی دارد، تنبیه روانی خونریزی روانی دارد.
این كارشناس بهزیستی والد مطلوب را اینگونه تعریف كرد: ما بحث والد مطلوب را در كنار والد ایده‌آل داریم كه حالا اگر به والد ایده‌آل هم نرسیدیم، می‌توانیم یك والد اثر بخش را داشته باشیم.
هنربخش ادامه داد: كودك مورد آزار قرار گرفته یك والد نامعقول در آینده می‌شود و به همین ترتیب، برای قطع این سیكل معیوب باید آموزش‌های مناسب را در این خصوص داشته باشیم.
وی درجه دخالت در خانواده‌های دارای مشكل را اینگونه برشمرد: معمولا ورود به خانواده‌ها جهت مداخله، در حد آموزش و آموزش‌های مهارت‌های زندگی است، آموزش‌ها در حال حاضر از سوی نهادهای متفاوتی در حال اجراست و در عین حال اكثر سازمان‌ها نیز در حال اطلاع‌رسانی به خانواده‌ها هستند.
این روانشناس بالینی در عین حال مشکل جامعه کنونی ما را نداشتن قاطعیت والدین دانست.
این كارشناس بهزیستی در خاتمه بهترین نوع فرزند پروری را والد پروری عنوان کرد و ادامه داد: بهترین روش فرزند پروری، والد پروری است و قاعدتا اگر می‌خواهیم والد خوبی برای فرزندمان باشیم، باید از مشکلاتی که در گذشته داشته‌ایم، آغاز کنیم.
غفلت، مهم‌ترین عامل كودك آزاریست كه عوارض آن پنهان می‌ماند
شهره شاهرودی، كارشناس آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی خراسان رضوی نیز در این نشست با بیان اینكه غفلت، مهم‌ترین عامل كودك آزاریست كه عوارض آن دور و پنهان می‌ماند، افزود: امروزه افراد جامعه كودك آزاری را تنها تنبیه‌های جسمی می‌دانند، در صورتی كه هر نوع بی‌توجهی عاطفی و روانی اطرافیان كودك كه مراقبت از كودك را بر عهده دارند و به نوعی با كودك در ارتباطند، كودك آزاری محسوب می‌شود.
 وی ادامه داد: در جامعه‌ای كه در آن زندگی می‌كنیم به خاطر دیدگاه‌هایی كه مردم در خود پرورش داده‌اند، فكر می‌كنند كودك آزاری تنها تنبیه ‌بدنی و جسمی است در صورتی كه غفلت مهم‌ترین عامل كودك آزاری است به طوری كه ممكن است والدین و اطرافیان اجازه ادامه تحصیل را به كودك ندهند و یا در صورت بروز بیماری،‌ خدمات درمانی برای كودك فراهم نكنند كه عوارض این‌گونه كودك آزاری‌ها در آینده‌ای دور و پنهان بروز داده خواهد شد.
این كارشناس آسیب‌های اجتماعی با اشاره به اینكه امروز مشكلات اقتصادی، زناشویی و اخلاقی والدین سبب بروز این‌گونه كودك‌آزاری‌های عاطفی و روانی می‌شود، خاطرنشان كرد: مشكلاتی كه والدین در طول زندگی با كودك و با هم مواجه‌اند سبب می‌شود تا حتی با غفلت به كودك آزاری عاطفی و روانی كودك خود بپردازند و متاسفانه اطرافیانی كه شاهد این گونه رفتارهای آزار دهنده هستند، آن را نوعی دخالت محسوب می‌كنند و از اطلاع آن به 123 پرهیز می‌كنند و این باعث می‌شود تا كودك در آینده‌ای دور با مشكلات عاطفی و روانی برخورد كند.
وی ادامه داد: یك كودك آنقدر ضعیف و كوچك است كه قدرت انتقال مشكل را ندارد و در این راستا بهتر است اطرافیانی كه شاهد كودك آزاری‌های یك كودك هستند، به بهزیستی و اورژانس اجتماعی با شماره تماس 123 اطلاع دهند.
به گفته این كارشناس اجتماعی، در كودك آزاری، سختی بچه از نظر شلوغی، نارسی، جذاب نبودن و‌ تند خویی به تنهایی علت اصلی رفتار كودك آزاری والدین و اطراف نیست بلكه این موارد تنها زمینه‌ایست كه والدین و اطرافیان این عوامل را با مشكلات زندگی خود تلفیق می‌كنند و سبب می‌شود كه به رفتار ناپسند كودك آزاری پرداخته شود.
وی ادامه داد: در برخورد با كودك آزاری به هیچ وجه، هدف برخورد قانونی نیست بلكه در اغلب موارد با مداخله از طریق صحبت و مشاوره می‌توان والدین و اطرافیان را نسبت به كار ناپسند خود آگاه و از كودك حمایت كرد.
شاهرودی اضافه کرد: البته رسانه‌ها با نقش مهم خود در بحث كودك آزاری تلاش می‌كنند تا والدین و اطرافیان را از رفتار ناپسند خود آگاه كنند كه این عوامل همراه با آگاهی‌ها و همكاری مردم با 123سبب شده است كه امروزه این موضوع از حالت مشكل خارج شود، اگر چه به بحران نرسیده اما زیرپوستی دچار بحران است.