سلامت نیوز :20 درصد از زوجین در كشور از روش‌های پیشگیری از بارداری ناخواسته استفاده نمی‌كنند

آموزش بهداشت جنسی در جامعه ایران همواره در سایه مسایلی آغشته به عرف و تابو‌های اجتماعی بوده است. در حال حاضر، وزارت بهداشت ایران بر پایه آخرین گزارش‌های خود از افزایش میزان ابتلا به ایدز از طریق رابطه‌های جنسی خبر می‌دهد. در مقابل، كارشناسان اجتماعی 40 تا 50 درصد از طلاق‌ها در جامعه امروز ایران را به دلیل مسایل زناشویی و جنسی عنوان می‌كنند.

با این حال و با توجه به حساسیت موضوع، هنوز راهكار‌های مناسبی برای آموزش مسایل بهداشت جنسی و پیشگیری از بارداری‌های ناخواسته و ابتلا به بیماری‌های جنسی اندیشیده نشده است؛ آموزش‌هایی كه در حال حاضر در حد بروشور و كلاس‌های آموزشی محدود شده و تبعاتی را در جامعه ایران به وجود آورده است.

همچنین ناآگاهی از مسایل جنسی در حال حاضر به جایی رسیده كه به گفته رییس دفتر سلامت و تنظیم خانواده وزارت بهداشت «1/21 درصد زوجین در كشور و 19 درصد در استان تهران از هیچ روشی از پیشگیری استفاده نمی‌كنند.»

با این حال فرهنگ ایرانی، خانواده ایرانی را همیشه مأخوذ به حیا معرفی كرده است و همین نكته سبب شده تا آموزش‌های لازم به كودكان ارایه نشود.

آنها اغلب سوال‌های جنسی فرزندشان را بدون پاسخ می‌گذارند یا اینكه پاسخ‌ها آنقدر بی‌محتواست كه كودك اصلا قانع نمی‌شود و دیگر چیزی نمی‌پرسد.

به نظر می‌رسد این حجب و حیای ایرانی با وجود مزایای آن، گاهی كار دست خانواده‌ها می‌دهد. اغلب والدین معتقدند كسی به آنها چیزی نیاموخته پس فرزندان‌شان هم به آموزش نیاز ندارند. آنها فراموش می‌كنند كه كودك معصوم آنها امروز به اینترنت دسترسی دارد و اتاق جداگانه دارد و انواع و اقسام فیلم‌های ماهواره‌ای را می‌بیند.

دكتر معتمدی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه در این ارتباط می‌گوید: بهداشت بدون اینكه آموزش تدوین‌شده‌ای در جامعه باشد، سینه‌به‌سینه در جامعه گسترش پیدا می‌كند و به طور معمول از طریق خانواده به نسل‌های بعدی منتقل می‌شود، اما همین خانواده‌ها هیچ گاه آموزش جنسی به فرزندان‌شان نمی‌دهند، بنابراین نقش آموزش جنسی به‌گونه‌ای است كه در یك مقطع خاص تاكید و توجه بیشتری باید نسبت به آن صورت بگیرد، زیرا با اینكه سیر سنتی آموزش از طریق خانواده صورت می‌گیرد، اما متاسفانه خلأهای زیادی در زمینه آموزش بهداشت جنسی و آموزش جنسی در جامعه وجود دارد، بنابراین به باور من، آموزش بهداشت جنسی باید در سطوح مختلف به عنوان یكی از عملكردهای مهارت زندگی وجود داشته باشد كه بتواند مانع وقوع برخی اختلالات و فجایع در سال‌های بعدی بشود.

وی می‌افزاید: در این زمینه باید چالش‌های پیش روی جامعه خودمان را هم مد نظر قرار دهیم. در موضوع آموزش بهداشت جنسی با توجه به فرهنگ و اخلاق یك جامعه نمی‌توانیم كتابی را در این زمینه از كشورهای غربی ترجمه كنیم و به عنوان الگوی بهداشت روانی و جنسیت جامعه ارایه كنیم. بنابراین در آموزش بهداشت جنسی باید براساس اخلاقیات جامعه كه مخلوطی است از آداب، رسوم، سنن، فرهنگ و دین طرح خود را تعریف و تدوین كنیم.

او در رابطه با پیامدهای آموزش‌های جنسی در خانواده می‌گوید: معمولا در آموزش جنسی و بهداشت جنسی تبعاتی وجود ندارد، مگر این حرف عوام كه می‌گویند حرمت‌ها شكسته می‌شود كه ما هم، چنین تجربه‌ای را نداریم تا واكنش آن را بدانیم، ضمن اینكه برای عموم مردم به یك شكل كه نمی‌خواهیم آموزش بدهیم تا چنین اتفاقی بیفتد و من تصور نمی‌كنم آموزش این مباحث حتی چنین آسیبی را داشته باشد.

ورود وزارت بهداشت به آموزش خانواده‌ها و انتقادها
اما به‌تازگی وزارت بهداشت در یك اقدام نسبتا جدید تصمیم گرفته است آموزش‌ها را به درون نهاد خانواده ببرد تا هم خانواده‌ها آگاه شوند و هم فرزندان اطلاعاتی نسبتا ساده به دست آورند.

 دكتر عباس صداقت رییس اداره ایدز وزارت بهداشت از طراحی بسته آموزشی كنترل ایدز برای خانواده‌ها خبر می‌دهد و به «شرق» می‌گوید: این بسته آموزشی، مراحل نهایی تدوین را طی می‌كند. به این‌ترتیب خانواده‌ها در ارتباط با برخوردهای لازم با كودكان، نوجوانان و جوانان در مدیریت بحران‌ها، آموزش‌های لازم را از این مجموعه آموزشی دریافت می‌كنند. وی ادامه می‌دهد: به این‌ترتیب در قالب بسته آموزشی كنترل ایدز، خانواده‌ها می‌توانند در ارتباط با كنترل این بیماری در درون خانواده خود نقش داشته باشند.

صداقت در این‌باره می‌افزاید: این بسته آموزشی بسته‌ای جامع است كه چگونگی رساندن آن به منازل شهروندان در دست بررسی است و پس از اجرای آزمایشی در چند استان در مورد آن تصمیم‌گیری می‌شود و سپس در سطح كشور گسترش می‌یابد.

 اما رییس انجمن علمی مددكاران ایران یكی از منتقدان این طرح است و به خبرنگار ما می‌گوید: مسلم است كه ما در آموزش هیچ مشكلی نداریم و تا بتوانیم آموزش و جزوه می‌دهیم و بسته آموزشی تكثیر می‌كنیم، اما این كارها فقط هزینه كردن است و هیچ نتیجه‌ای ندارد.

او تاكید می‌كند: یكی از مهم‌ترین برنامه‌های ما آموزش‌هایی برای استفاده محدود از روش‌های مدرن تنظیم خانواده است كه راهكاری‌های آن نیز وجود دارد و اقلامی نیز در حال حاضر در داروخانه‌های كشور به فروش می‌رسد اما متاسفانه بسیاری از مردان و زنان هنوز از روش‌های پیشگیری استفاده نمی‌كنند. به طوری‌كه 1/21درصد زوجین در كشور و 19درصد در استان تهران در استان از هیچ روشی از پیشگیری استفاده نمی‌كنند.

دكتر مصطفی اقلیما نیز با اشاره به اینكه آموزش‌های جنسی را نمی‌توان از طریق بروشور و تبلیغاتی اینچنینی به نسل جوان ارایه داد، می‌گوید: ما یك فرهنگ شفاهی داریم و چنین چیزهایی هیچ وقت از طریق بروشور قابل آموزش نیست، بلكه باید مسایل توسط افراد آگاه باز شود. مسلم است در خانواده‌های ایرانی، آموزش‌های جنسی به كودكان ارایه نمی‌شود. اینجا ایران است با فرهنگ ایرانی. ما در بسیاری از استان‌ها تعصبات خاص زیادی داریم كه حتی اگر به كودكی تجاوز هم بشود اگر خانواده هم مطلع شود، اصلا درباره آن حرفی نمی‌زنند بنابراین توزیع و تكثیر بسته‌های آموزشی فقط صرف یك هزینه اضافی بدون نتیجه درست است.

او تاكید می‌كند: باید مشكلات بزرگ‌ترها را حل كرد. در روستاها و شهرها مسایلی وجود دارد كه عنوان كردنش فقط آبروریزی است، اما اینها تحقیقاتی است كه ما انجام دادیم و مستند است. دكتر اقلیما می‌افزاید: وزارت بهداشت بهتر است به جای صرف چنین هزینه‌هایی به درمان برسد. مشكلات بیمارستان‌ها را رفع كند تا اینكه هزینه كند و به خانواده‌ها بروشور بدهد. نیازی به لوح فشرده نیست بلكه باید علت‌ها را برطرف كرد.

كیفیت بحث‌های ارایه شده در كلاس‌های قبل از ازدواج مناسب نیست
از سوی دیگر حوریه شمشیری میلانی، متخصص زنان و زایمان معتقد است كه كیفیت بحث‌های ارایه شده در كلاس‌های آموزش قبل از ازدواج - كه چند وقتی است از سوی سازمان ملی جوانان اجرا می‌شود - مناسب نیست. او  می‌گوید: به شخصه در این دوره‌ها حضور نداشته‌ام، اما براساس اطلاعاتی كه در این زمینه دارم مطلع هستم كه تنها در مورد تنظیم خانواده و مسایل مرتبط با بارداری به زوج‌های جوان، نكته‌هایی گفته می‌شود، چون جلسات به شكل جمعی برگزار می‌شود در مورد مسایل جنسی صحبت نمی‌شود. حتی واحد درسی تنظیم خانواده هم كه در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود در زمینه بهداشت جنسی مطلب مفیدی ارایه نمی‌كند.

او با بیان این مطلب كه افزایش آگاهی زنان و مردان در زمینه بهداشت جنسی به طور قطع در استحكام و دوام زندگی مشترك تاثیر‌گذار است، می‌گوید: تصور كنید كه شخصی بخواهد در شب رانندگی كند و او را با فردی كه در روز رانندگی می‌كند مقایسه كنید، شخصی كه در روز رانندگی می‌كند دید بهتری نسبت به اطراف دارد و بنابراین آسان‌تر و بهتر رانندگی می‌كند و كنترل بیشتری بر اوضاع دارد، اما در شب تسلط كافی به محیط و رانندگی وجود ندارد، تفاوت افرادی كه در این زمینه آگاهی دارند با افرادی كه ناآگاه هستند هم به همین صورت است.

او می‌افزاید: همیشه آگاهی بهتر از جهل است. حتی در مورد كودكان نیز این مورد صدق می‌كند، زمانی می‌گفتند در این زمینه به كودكان آموزش ندهید، اما مطالعات نشان می‌دهد ارایه آموزش‌های جنسی به كودكان در افزایش میزان مراقبت‌شان از خود موثر بوده است. نادانی باعث می‌شود در دره و چاه بیفتند. وقتی افراد آگاهی داشته باشند مراقب سلامتی خود و شریك جنسی خود هستند. آموزش مهم‌ترین كار در این زمینه است.

واحد درسی تنظیم خانواده هم كه در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود كافی نیست و در این زمینه مطلبی ارایه نمی‌شود. در بسیاری از دانشگاه‌ها چون مدرس این درس را ندارند، بنابراین در كلاس بیشتر به جمعیت‌شناسی می‌پردازند تا‌ آموزش مهارت‌های مختلف زندگی.


استادیار دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی با اشاره به اینكه در حال حاضر حتی سایت‌های آموزشی در این زمینه فیلتر می‌شوند، معتقد است: باید برای جوانان دوره‌های آموزشی گروهی برگزار شود و در جهت آگاهی آنان قدم برداشت. آگاهی بهترین حربه برای مبارزه با این مورد است.

در حال حاضر حتی سایت‌های آموزشی در این زمینه فیلتر می‌شوند؛ كلمه جنسی فیلتر است و نوجوانان گاهی با استفاده از فیلتر‌شكن وارد سایت‌های در این زمینه می‌شوند كه دارای نكات غیراخلاقی نامناسب هستند، در صورتی كه اگر این اطلاعات از راه درست و توسط كارشناسان دلسوز آموزش داده شود، برای نوجوانان و جوانان مفید واقع می‌شود. موافق آموزش و مراقبت از خود در وهله اول هستم. در فیلم مستندی نوجوانی ایرانی را دیدم كه صورتش را شطرنجی كرده بودند و می‌گفت: چرا كسی به من نگفت ایدز چیست. این حرف جواب‌ تمام سوال‌هایتان را می‌دهد. آموزش حق جوانان است و باید به آنها آگاهی‌های لازم را ارایه كنیم.

ایدز و آموزش بهداشت جنسی در جامعه
مساله ایدز و رفتارهای پرخطر جنسی به دلیل تقاطع با بعضی مسایل شرعی و قانونی در ایران با حساسیت ویژه‌ای پی گرفته می‌شود. حساسیت اخلاقی و انضباطی جامعه روی روابط خارج از ضوابط قانونی نیز اگر نگوییم بیشتر، كمتر از حساسیت مراجع قانونی و قضایی نیست. به همین دلیل تهیه آمار دقیق و قابل اتكا از این روابط پیچیدگی‌های خاص خود را دارد.
در بهار سال‌جاری، وزارت بهداشت آمارهایی در این خصوص منتشر كرد. بررسی‌ها و گزارش‌های فصلی اداره ایدز وزارت بهداشت در مورد میزان شیوع و ابتلا به ویروس ایدز در كشور نشان می‌دهد تا ابتدای فروردین 1390 تعداد 20 هزار و 975 نفر مبتلا به ایدز در كشور شناسایی شده‌اند.

این آمار نسبت به سه ماهه دوم سال89 نشان‌دهنده افزایش 845 موردی بوده است. همچنین وزیر بهداشت در این رابطه عنوان كرده بود: «بیماری ایدز با الگوهای رفتاری در ارتباط است به طوری كه روش انتقال این بیماری از طریق سرنگ مشترك به سمت انتقال ایدز از طریق رفتارهای پرخطر جنسی كشیده شده است و این موضوع می‌تواند نگران‌كننده باشد.»
بنابر گزارش‌های وزارت بهداشت، علل ابتلا به ایدز تا ابتدای فروردین 90 نشان می‌دهد، سهم اعتیاد تزریقی 5/70 درصد، برقراری روابط جنسی 9/17 درصد و انتقال از مادر مبتلا به كودك 7/1 درصد بوده است.
در حالی كه این میزان تا پایان نیمه اول سال 89 نشان می‌دهد، اعتیاد تزریقی 6/76درصد، رابطه جنسی 3/13درصد و انتقال از مادر مبتلا به كودك 8/0درصد بوده است. بررسی تطبیقی این آمارها حكایت از رشد حدود پنج درصدی ابتلا از طریق روابط جنسی پرخطر دارد. با این حال در این میان رقم سیاهی وجود دارد كه نباید آن را نادیده گرفت: «بسیاری از افراد اطلاعات خود را در خصوص روابط جنسی به درستی در اختیار مسوولان امر نمی‌گذارند.» در گزارش ایران به مجمع عمومی سازمان ملل متحد در خصوص رفتار پرخطر جنسی ایران اظهار داشته بود كه از میان جوانان 15 تا 24 ساله؛ 2/11درصد پسران و 2/1درصد دختران بیش از یك شریك جنسی داشته‌اند.
البته باید افزود كه در ایران هیچ‌گونه آماری در خصوص روابط پرخطر هم‌جنس‌گرایانه وجود ندارد. به‌عنوان مثال در كشور تركیه 9 درصد انتقال ایدز از طریق روابط جنسی مرد با مرد بوده است.
دكتر مینو محرز، نایب‌رییس انجمن حمایت از بیماران عفونی كشور با اشاره به تغییر الگوی ابتلا به ایدز در دنیا و ایران به می‌گوید: «موارد جدید حاكی از ابتلا به ویروس اچ.آی.وی از طریق تماس جنسی محافظت نشده است. ما باید قبول كنیم كه در تعداد معدودی از افراد جامعه رفتار پرخطر وجود دارد كه می‌تواند عامل انتقال و شیوع این بیماری باشد.»
وی با انتقاد از نحوه اطلاع‌رسانی و آموزش به مخاطبان برای پیشگیری از انتقال ایدز از طریق تماس جنسی افزود: «وقتی سن ازدواج بالا می‌رود و آمار طلاق هم رو به افزایش است به تبع تماس جنسی محافظت نشده نیز افزایش یافته و در نتیجه شیوع موارد ابتلا به بیماری ایدز از طریق این شكل از تماس‌های جنسی شدت می‌یابد.»
به اعتقاد محرز تنها 20هزار مورد مبتلا به ایدز كشف شده است در حالی كه این آمار باید در حدود 83 تا 120هزار مورد باشد.