سلامت نیوز : ما می توانیم در زندگی با كمبودها و نقص های زیادی مواجه شویم و البته با بسیاری از آنها هم كنار بیاییم.
به طور مثال تا حدی با گرما و سرما كنار بیاییم، با نور یا صدای كم و زیاد هم بسازیم و با خیلی از محرك های محیطی خو بگیریم. اما از بین حواس مختلف، فقط یك حس است كه بشر نتوانسته با آن كنار بیاید و آن هم حس درد است.
این در حالی است كه شاخه ای از روان شناسی وجود دارد كه به آن روان شناسی درد می گویند و به ما كمك می كند دردهای حاد و مزمن جسمی را شناخته و با آن راحت تر كنار بیاییم.
خود «تسكین سازی» یكی از بهترین روش ها است. این روش موجب از بین رفتن درد نمی شود، بلكه تحمل آن را آسان تر می كند در زندگی روزمره محرك های دردآور، همیشه وجود دارند. هرچند حالا دیگر در گوشه و كنار دنیا كلینیك های درد هم تأسیس شده و در آن كلینیك ها علاوه بر پزشكان، متخصصان دیگری هم به كمك ما می آیند. روانشناسان درد، یكی از همین متخصصان هستند.
بیلی همیلتون از كلینیك درمانی آدلاید استرالیا دراین باره می گوید: در واقع روان شناسی درد، جایگزین درمان های طبی نیست، بلكه مكمل درمان طبی محسوب می شود. درد یك تجربه كاملا شخصی است، یعنی ما نمی توانیم درد دیگران را درك كنیم و نمی توانیم دقیقا به دیگران بگوییم كه داریم چه دردی می كشیم. شواهد موجود نشان می دهد كه واكنش انسانها نسبت به درد در طول تاریخ عوض شده است.»
بسیاری از آنها كه قرن ها پیش از ما زندگی می كردند، درد را به عنوان بخشی از زندگی طبیعی به حساب می آوردند. حتی بعضی ها به درد، به عنوان یك رنج مقدس یا لااقل عاملی كه باعث رشد و تعالی انسان می شود، نگاه می كردند تا همین 100 سال پیش هم، بعضی نویسندگان بر این باور بودند كه درد، سستی را از بین می برد و به سلامتی منجر می شود. حالا اما بیشتر آدم ها این را قبول كرده اند كه درد، سودی به حالشان ندارد و متخصصان هم تلاش می كنند تا جایی كه برای بیمارانشان ضرر ندارد، آنها را از درد و رنج نجات بدهند.
بنا به گفته همیلتون هر آدمی به شیوه خودش نسبت به درد واكنش نشان می دهند و نوع نگاه انسانها به درد، در نوع واكنشی كه از خود نشان می دهند، كاملا موثر است. عده ای اطمینان دارند كه دردشان به زودی تمام می شود و عده ای به خودشان تلقین می كنند كه قرار است حالاحالاها درد بكشند.
بعضی ها درد را قابل كنترل می دانند و بعضی دیگر، منفعلانه آن را می پذیرند. ابتدایی ترین یافته های روان شناسان درد نشان می دهد كه:
- اگر ما دردمان را یك فاجعه غیرقابل برگشت تلقی كنیم، بیشتر درد می كشیم.
- اگر ما خودمان را مسئول پیش آمدن یك حادثه دردآور بدانیم، بیشتر درد می كشیم.
- اگر فكر كنیم كه دردمان مدت ها طول خواهدكشید، یا اینكه بلافاصله پس از بهبودی، دوباره این درد به سراغمان می آید، بیشتر درد می كشیم.
- اگر دردمان را غیرقابل كنترل بدانیم، بیشتر درد می كشیم
هرچه در مقابله با درد خودكفاتر باشیم، كمتر درد می كشیم. احساس خودكفایی در مقابل درد به این معناست كه برای تحمل دردمان كمتر احساس كنیم كه به دیگران محتاج ایم.
روان شناسان كلینیك درمانی شهر آدلاید معتقدند افسردگی، مشكلات خانوادگی، مشكلات مالی، عدم رضایت شغلی و مبهم بودن بیماری می تواند میزان درد و استرس را در ما افزایش بدهد.
این روانشناسان درد، وظیفه شان این است كه به ما كمك كنند در مقابله با درد، احساس خودكفایی و كارآمدی بیشتری داشته باشیم. آنها برای این كار، مهارت های مقابله با درد را به ما آموزش می دهند.
درد حاد، دردی است با شروع ناگهانی، معمولا شدید و موقت. وقتی سرتان به میز می خورد یا دستتان را می برید، دچار یك درد حاد می شوید؛ دردی كه در مطب دندان پزشكی یا هنگام جراحی و زایمان تجربه می شود، از این گونه است.
روان شناسان درد می گویند انسان ها به هنگام مواجهه با درد حاد 2 دسته می شوند؛ یا مقابله كننده اند یا فاجعه ساز. مقابله كننده ها موقع درد كشیدن می توانند ضمن پذیرش اصل درد، توجهشان را از آن منحرف كنند. آنها به راه های مقابله با درد فكر می كنند، آرامش خودشان را حفظ و سعی می كنند به چیزهای خوشایند فكر كنند.
در مقابل، افراد فاجعه ساز آنهایی هستند كه بی تابی می كنند و مرتب به خودشان تلقین می كنند: اصلا نمی توانم تحمل كنم. دردم دارد لحظه لحظه شدیدتر می شود. این درد، خوب شدنی نیست و... این گروه با این كارشان باعث می شوند دردشان تشدید شود.
روان شناسان كلینیك درد در آدلاید توصیه می كنند برای مقابله با یك درد حاد، خود آرام سازی كنید:
خودآرام سازی یكی از بهترین روش ها برای مقابله با درد است. خودآرام سازی به معنای شل كردن تمام Self-relaxation بدن است. روش های مختلفی برای این كار وجود دارد، یادگیری اش نسبتا آسان است و فقط به تمرین نیاز دارد. یادتان باشد كه خودآرام سازی موجب از بین رفتن درد نمی شود، بلكه تحمل درد را آسان می كند.
توجه تان را منحرف كنید: توجه برگردانی یعنی اینكه شما با متمركز كردن حواستان روی چیزهای دیگر، بتوانید توجه تان را از درد، دور نگه دارید. این چیزهای دیگر می تواند شمردن وارونه، تماشای فیلم، گوش دادن به یك نوای دلنشین و فكر كردن به چیزهای خوشایند باشد. بهتر است برای دردهای طولانی از موضوعاتی استفاده كنید كه بیشتر ذهن تان را درگیر می كند. مثلا یك برنامه ریزی یك هفته ای برای آینده یا اندیشیدن به تمام خاطرات شیرین زندگی. البته این روش در دردهای خفیف، بیشتر از دردهای شدید جواب می دهد.
- از تصویرسازی خلاق استفاده كنید: وقتی درد آن قدر شدید است كه نمی توانید با توجه برگردانی از شر آن خلاص شوید، می توانید از این روش ها استفاده كنید.
- تصور كنید جایی از بدن تان كه درد دارد، از بدن تان جدا شده. این روش، بیشتر در قسمت هایی از بدن جواب می دهد كه ما می توانیم بدون آنها هم زندگی كنیم، مثلا دست یا پا. تصور كنید كه دست دردناك از بدن تان خارج شده و در آسمان معلق است. اگر درد در سرتان باشد، می توانید تمركز كنید و آن را به یك شكل هندسی در ذهن تان مجسم كنید و با تخیل، از راه نوك انگشتان، از بدن تان بیرونش كنید. با استفاده از این روش، درد در بدن تان باقی می ماند اما صرفا به عنوان یك جزء كوچك از كل بدن.
- شما می توانید با خیال پردازی در باره اینكه دردتان پیامدهای خوبی دارد، مفهوم درد را تغییر دهید. مثلا می توانید خودتان را یك قهرمان یا سرباز موفق فرض كنید كه درد را به بهای موفقیت پذیرفته است.
- تصور كنید آن قسمت از بدن تان كه درد دارد، به آرامی بی حس و كرخت می شود. برای این كار می توانید تصور كنید یك ماده بی حس كننده به بدن تان تزریق شده و به آرامی در كل بدن تان و از جمله در ناحیه دردناك منتشر می شود. آن قدر روی بی حسی تمركز كنید كه دیگر درد و بی حسی قابل تشخیص نباشد.
- شما می توانید اطلاعات تان را از مفهوم علمی درد افزایش بدهید و سعی كنید موقع درد، روی این فرآیند عصبی تمركز كنید. مثلا فكر كردن به اینكه سردرد ناشی از سفت شدن استخوان های دور سر است و شما با شل كردن تخیلی اش می توانید آن را آرام كنید؛ یعنی درد را یك پیام عصبی بدانید كه ناشی از سلامت و زنده بودن سیستم بدن تان است. به درد به عنوان یك احساس منحصر به فرد كه می توان توصیف اش كرد، توجه كنید؛ سرد است یا گرم؟ آرام است یا شدید؟ نبض دار یا یكنواخت؟
در مورد این تكنیك ها می شود گفت كه هر انسان با یكی از آنها راحت تر است و با توجه به قدرت تصویرپردازی اش می تواند یكی را از بین آنها انتخاب كند. به هر حال، شما می توانید به سراغ تخیل آزادتان بروید و برای آفریدن فكرهای خوشایند، خلاقیت به خرج دهید. این باعث می شود معنای یك موقعیت ناخوشایند مثل درد را كاملا برعكس كنید.
- مالش دادن ناحیه دردناك با استفاده از یك قطعه یخ می تواند بی حسی لذت بخشی ایجاد كند. بیشتر ورزشكاران برای كنترل تورم و تسكین دردهای حادشان از یخ استفاده می كنند. خوبی یخ این است كه همان كار داروها را می كند، اما بدون اثرات جانبی.
- می توانید برای مقابله با درد، به خودتان تلقین كنید: درد دارد اما من می توانم تحملش كنم، گام به گام جلو می روم، اجازه نمی دهم درد به من غلبه كند، از روش های مقابله با درد استفاده می كنم، من بلدم چطور دردم را قابل تحمل كنم.
- بعضی متخصصان هنگام تزریق آمپول یا انجام كارهای دندان پزشكی با بیمار شوخی می كنند. آنها می دانند كه شوخی، درد را كاهش می دهد. شما می توانید این كار را خودتان انجام دهید و یا از دوستانتان بخواهید در این مواقع همراهی تان كنند تا هنگام درد، صبورتر شوید. لطیفه ها توجه برگردان های خوبی هستند، ضمن اینكه با مثبت كردن فضای ذهنتان، باعث می شوند شدت دردتان كم شود. روانشناسان تذكر می دهند كه این مهارت ها جادو نمی كنند و درد را كاملاً از بین نمی برند. انتظاراتتان از این مهارت ها باید واقع بینانه باشد و این را بدانید كه اگر درد می كشید، به این علت است كه بدنتان نمرده و دارد درست كار می كند.
متخصصان مركز پزشكی دانشگاه جورج تاون به آنهایی كه می خواهند تحت عمل پزشكی یا دندان پزشكی قرار بگیرند، آموزش می دهند كه به یك سفر كوتاه ذهنی بروند. آنها قبل از عمل، بین 5 تا 10بار این سفر را با بیماران تمرین می كنند. برای رفتن به این سفر ذهنی، بیماران باید از 7مرحله عبور كنند:
1- چشم هایت را ببند، ذهنت را آزاد كن و تصور كن كه می خواهی به یك سفر بروی. سعی كن تمام فكرها و كارهایت را كنار بگذاری و فقط به این سفر فكر كنی. راجع به مقصد سفر تصمیم بگیر؛ ساحل، كوهستان، دریا یا یك جای تخیلی؟
2- یك نفس عمیق بكش
3- لب هایت را روی هم بگذار و نفس عمیقی را كه كشیده ای، به آهستگی از فاصله لب هایت بیرون بده و حین بازدم به خودت تلقین كن: آرام باش
4- بعد از اولین نفس عمیق، بگذار جسم ات آرام شود تا تنفس های عمیق بعدی، خودش به طور طبیعی انجام شود.
5- چهره ات را رها كن و اجازه بده این احساس آرامش به تمام بدن ات جریان یابد و تمام جسم و جان ات را دربر بگیرد. بگذار این احساس آرامش مثل یك موج، سراسر بدن ات را طی كند. همین طور كه این موج به پایین گسترش پیدا می كند، سعی كن با هر تنفسی، آرام و آرام تر شوی.
6- سفرت را مجسم كن. سعی كن با تمام حواس ات این كار را انجام بدهی تا جزئیات سفر را ببینی. اگر به ساحل می روی، سعی كن ابرها، آسمان و دریا را ببینی، صدای موج ها و مرغان دریایی را بشنوی و نرمی شن های ساحل و خنكی نسیم را حس كنی. این تصویر را برای مدتی در ذهن ات نگه دار.
7- و حالا موقع برگشتن است. تا 60 بشمار و این مسیری را كه رفته ای، برگرد. به خانه ات برگرد. سعی كن با همان آرامشی كه رفته ای، برگردی.
این محققان بر مبنای شواهدی كه به دست آورده اند، معتقدند كه بیماران می توانند با این سفر آرامش بخش، تزریقات، بسیاری از كارهای دردناك مانند اعمال دندان پزشكی، نمونه برداری از مایع نخاعی، جراحی های كوچك و حتی كندن پوست های سوخته را با تحمل درد كمتری از سر بگذرانند.
در واقع دردهای مزمن معمولاً بیشتر از 6ماه طول می كشند. كمردرد، آرتروز و دردهای ناشی از سرطان، نمونه های شایعی از دردهای مزمن هستند راه هایی كه برای كنترل دردهای حاد ذكر شد، می تواند به كسانی كه برای مدتی طولانی از دردهای مزمن رنج می برند نیز توصیه شود.
تحقیقات نشان داده است كه استفاده از این مهارت ها، علاوه بر جلب حمایت خانواده و دوستان، باعث می شود كه دردها راحت تر تحمل شوند. آنهایی كه به درد مزمن مبتلا هستند، اگر صرفاً به داروها و درمان های پزشكی متكی باشند و از لحاظ روانی، آمادگی لازم برای مقابله با درد را نداشته باشند، در قیاس با آنهایی كه هم به آن درمان ها توجه دارند، بیشتر درد می كشند.
منبع:کیهان