رئیس انجمن علمی غذا و تغذیه حامی سلامت ایران با بیان اینکه «پوکی استخوان در قرن حاضر به شدت رو به افزایش است به طوری که سازمان بهداشت جهانی به آن لقب اپیدمی خاموش قرن داده است.» تاکید کرد:« کاهش فعالیت بدنی موجب کاهش سن پوکی استخوان در کشور شده است.»

رئیس انجمن علمی غذا و تغذیه حامی سلامت ایران با بیان اینکه «پوکی استخوان در قرن حاضر به شدت رو به افزایش است به طوری که سازمان بهداشت جهانی به آن لقب اپیدمی خاموش قرن داده است.» تاکید کرد:« کاهش فعالیت بدنی موجب کاهش سن پوکی استخوان در کشور شده است.»

دکتر ضیاءالدین مظهری در گفت و گو با خبرنگار سلامت نیوز گفت:«اسکلت یکی از بزرگترین اعضای بدن است که از بافت زنده ای به نام استخوان ساخته شده که برخلاف تصور ما این بافت به طور مرتب از بدو تولد تا آخرین لحظه عمر مرتبا در حال تغییر بوده و تحت تاثیر دو گروه ازعناصر به نام سلول های استخوان ساز و سلول های استخوان خوار به طور دایم بازسازی و یا تخریب می شوند.

البته استخوان ها از دو لایه ساخته می شوند که لایه خارجی ضخیم تر و متراکم تر بوده  و80 درصد از اسکلت را تشکیل می دهند و لایه داخلی از لایه های لانه زنبوری و اسفنجی ساخته شده اند که از لحاظ متابولیکی بسیار فعال بوده و قشر خارجی استخوان از نظر شکستگی ها به فعالیت این قشر بستگی دارد.»

وی ادامه داد:«پوکی استخوان نوعی بیماری مربوط به بافت استخوان است که نازک شدن و کاهش تراکم استخوان ها را موجب می شود، این بیماری در تمام گروهای سنی و جنسی با توجه به وضعیت خاص آنها به وجود آمده و در قرن حاضر به شدت رو به افزایش است به طوری که سازمان بهداشت جهانی به آن لقب اپیدمی خاموش قرن داده است.

با توجه به اینکه توده استخوان در یک فرد مسن همواره در معرض خطر شکستگی است و توده کاهش پیدا کرده است و عوامل مختلفی موجبات شکستگی آن را بوجود می آورد وضعیت افراد مسن به میزان جذب استخوان آنها از بدو تولد تا دهه سوم زندگی آنها بستگی دارد و تمام بانک اسکلت افراد در سه دهه اول زندگی آنها بوده و فعالیت سلول های استخوان ساز بیشتر از سلول های استخوان خوار است و در نتیجه اگر عواملی که بر تراکم استخوان تاثیر دارد فراهم شود در سن 10 تا 30 سالگی می توان ذخایر کلسیم را در اسکلت خود انباشته کنیم تا زمانی که از این سنین عبور می کنیم تا چند سال تخریب و ساخت ساختار اسکلت ما با هم یکسان است با پا به سن گذاشتن، تقریبا سرعت تخریب استخوان ها بیشتر از ساختار آن خواهد بود به همین دلیل در 10 سال اول یائسگی تخریب گسترده ای را در استخوان های خانم ها مشاهده می کنیم.»

این متخصص تغذیه و رژیم درمانی افزود:«عوامل موثر در استحکام و یا پوکی استخوان در درجه اول زمینه ارثی و ژنتیکی است سپس تغذیه، هورمون هایی که از غدد درون ریز وارد جریان فعل و انفعالات بدن می شود ، فعالیت های فیزیکی، روش زندگی، داروهای مصرفی، برخی بیماری ها، جنس و نژاد و سن از جمله عواملی هستند که در استحکام و یا پوکی استخوان فرد تاثیر دارند.

از میان فاکتورهای نامبرده  برخی عوامل تغییرناپذیر هستند مانند شرایط محیطی، نژادی، سن و جنس و بایستی در جهت حفظ سلامت استخوان ها به فاکتورهایی که در اختیار ما هستند تاکید کنیم بنابراین مهمترین عواملی که در استخوان سازی نقش دارند تغذیه است و همانطور که می دانید غذا خوردن تنها به معنی برطرف کردن ظاهری گرسنگی نیست بلکه از طریق غذاها بایستی سه گروه از درشت مغذی ها در اختیار بدن ما قرار گیرد مثل پروتئین ها و چربی ها و قندها که انرژی زا هستند همینطور 50 ماده ریزمغذی که گرچه نقش انرژی زایی ندارند اما در چرخه های مختلف ساخت و ساز و شکستن و پیوستن نقش دارند.

اولین چیزی که در استخوان سازی نقش دارند پروتئین ها هستند که بافت اولیه استخوان را تشکیل می دهند همچنین مواد معدنی کلیدی مثل کلسیم ، فسفر، منیزیم و سدیم نیز در استخوان نقش اساسی دارند.»

ویتامین A عامل رشد استخوان ها

وی ادامه داد:«از میان ویتامین های 13 گانه ویتامینی که نقش بارزی در سلامت استخوان ها و تنظیم استخوان خوارها و استخوان سازها دارد، ویتامین A است که از این طریق تعادلی میان استخوان و جذب استخوان ایجاد می شود و کمبود آن موجب می شود سلول های استخوانی توانایی تولید ماده زمینه ای استخوان سازی را از دست بدهند البته این موضوع نباید موجب مصرف خودسرانه و بی رویه این ویتامین شود چرا که زیاده روی در مصرف آن می تواند زیانبار باشد.»

ذرات معلق در هوا مانع از جذب کلسیم می شود

این عضو هیئت علمی دانشگاه افزود:« ویتامین C از دیگر ویتامین های مهمی است که در کلاژن و ماده بنیادی نقش داشته و کمبود آن موجب کاهش ساختار مواد بنیادی و تشکیل رشته کلاژن می شود.

ویتامین D یکی  از ویتامین های مهم و تاثیر گذار در جذب کلسیم از روده ها بوده و مستقیما بر روی استخوان سازی بدن تاثیرگذار است البته همانطوری که مصرف زیاد ویتامین A زیانبار و سمی است مصرف زیاد ویتامین C  نیز خطرناک است از این جهت بهتر است به جای مصرف قرص و دارو و شربت از اشعه خورشید استفاده کنیم چراکه تابش مستقیم آن به پوست می تواند پروویتامین D را تبدیل به D3 کند.

 مشکلی که در این میان وجود دارد عدم جذب اشعه خورشیدی از ورای شیشه است همچنین ذرات معلق در کلانشهرها مانع از تشکیل ویتامین D با تابش اشعه خورشید بر پوست می شوند که جهت جذب کلسیم بسیار لازم است.»

کاهش فعالیت بدنی موجب کاهش سن پوکی استخوان در کشور شده است

وی ادامه داد:«جهت داشتن یک اسکلت کارا، فعالیت بدنی مناسب موجب تحکیم عناصر تشکیل دهنده استخوان ها می شود و کمبود فعالیت بدنی موجب به تحلیل بردن استخوان ها می شود.

این هشداری است به افرادی که فعالیت بدنی کمی دارند چرا که کاهش فعالیت بدنی موجب کاهش سن پوکی استخوان در کشور ما شده است به طوری که پوکی استخوان در کشور ما از سن 50 سالگی به بعد بروز می کرد در حالی که امروزه به دلیل کاهش فعالیت های بدنی و مصرف بی رویه از فست فودها و عدم استفاده از تابش آفتاب و شب زنده داری و خواب روزانه موجب شده پوکی استخوان در دهه های دوم و سوم نیز بروز کند که این مسئله زنگ خطری برای جوانان است.»

دکتر ضیاءالدین مظهری خاطرنشان کرد:« در تمام نقاط دنیا بالغ بر 80 میلیون نفر مبتلا به پوکی استخوان هستند و نژادهای آسیایی و قفقازی بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند و 30 درصد از شکستگی لگن در دنیا در میان آسیایی ها بروز می کند چرا که این نژاد از جثه های ظریف تری برخوردارند.»

وی در ادامه به خبرنگار سلامت نیوز گفت:«پوکی استخوان در مراحل اولیه علائم واضحی ندارد اما در اثر پیشرفت خزنده و خاموش  آن علائم بالینی متعددی همچون کاهش قد، شکستگی لگن، درد پشت، خم شدن کمر، مشکل در غذا خوردن و تنفس به دلیل فشردگی مهره ها بروز می کند که از عوامل برگشت ناپذیر هستند.»

کاهش سن ابتلا به پوکی استخوان در کشور به 30 سالگی

رئیس انجمن علمی غذا و تغذیه حامی سلامت ایران ادامه داد:«آمار ابتلا به پوکی استخوان در کشور ما رو به افزایش است. سن بروز این بیماری  در دنیا 70 سالگی است و در حالی که سن بروز این بیماری در گذشته در کشور ما سن 50 سالگی بوده است متاسفانه در حال حاضر این بیماری از سن 30 سالگی آغاز می شود.»

وی تاکید کرد:« نحوه تغذیه جوانان عامل مهمی در کاهش سن ابتلا به پوکی استخوان است و افزایش مصرف غذاهای نامناسب در سن بلوغ ، ورزش های نامناسب و یا عدم تحرک بدنی کافی در کاهش از دست دادن تراکم استخوان ها در بزرگسالی موثر است.

در برخی مطالعات اشاره شده است عدم تحرک منجر به پوکی استخوان می شود همچنین تحرک زیاد می تواند استخوان ها را از مواد معدنی تهی کند.»

وی افزود:« پوکی استخوان به چند دسته تقسیم می شود دسته اول پوکی استخوان پس از یائسگی است دسته دوم پوکی استخوان در ارتباط با سن و پوکی استخوان به دلیل برخی از بیماری ها که به دلیل علل ثانویه و ناشی از مصرف برخی از داروها می شود.

در یائسگی کاهش استروژن منجر به کاهش جذب کلسیم شده و در صورتی که کاهش توده استخوانی به دلیل سن و کاهش ترشح هورمون ها آغاز شود علل دیگری که می تواند این مسئله را شتاب دهد از جمله عدم استفده از ویتامین D3 است که می تواند جذب کلسیم را تنظیم کند و فرم فعال آن می تواند در رسوب کلسیم و سایر مواردی که اسکلت را تشکیل می دهند موثر واقع شود.

اصولا به طور طبیعی تشکیل استخوان سازها به مرور زمان و در اثر افزایش سن افرد کاهش پیدا می کند اما این موضوع در مورد استخوان خوارها صدق نمی کند.

موضوع دیگر محل شکستگی های ناشی از پوکی استخوان است که می توان به لگن، مچ دست، قسمت ابتدای بازو و تنه مهره ها اشاره کرد.»

این متخصص تغذیه و رژیم درمانی ادامه داد:«از علل ثانویه پوکی استخوان، پوکی استخوان ناشی از مصرف داروها است اغلب بیمارانی که از گولیکوکورتیکوئیدها استفاده می کنند در معرض خطر پوکی استخوان هستند همچنین کم کاری غددجنسی به عنوان علت ثانویه پوکی استخوان شناخته شده است چرا که هورمون های جنسی در مردان و زنان به عنوان علت پاتولوژیک این عارضه تلقی می شود.

همچنین پرکاری تیروئید و پرکاری پاراتیروئید و کمبود ویتامین D اختلالات مغز استخوان، مصرف الکل، نارسایی زودرس تخمدان و بی اشتهایی عصبی از عوامل تسریع پوکی استخوان هستند.»

وی گفت:«کاهش توده استخوان در بزرگسالان با توجه به سن رخ می دهد به عنوان مثال در 35 سالگی از دست دادن توده استخوانی شروع و هر سالی که از این سن عبور کنند نیم درصد از توده استخوانی کم می شود که به علت افزایش سن تلقی می شود و در نتیجه کاهش فعالیت های بدنی افراد میانسال می باشد.

از دست دادن توده استخوانی در سن یائسگی به مدت 5 تا 10 سال تسریع می شود و بعد از آن توده استخوانی آنها مانند مردان شروع به کاهش می شود، زمان کاهش استخوان در زنان کمی پیش از یائسگی و مردان در دهه پنجم زندگی این کاهش را تجربه می کنند و میزان از دست رفتن استخوان های اسفنجی سریع تر در میان زنان از بین می روند وافرادی که زمینه بیماری خاصی ندارند استفاده از استروژن می تواند مانع از تسریع روند پوکی استخوان شود.

زنان در طی 10 سال 10 تا 15 درصد از استخوان متراکم و 25 تا 30 درصد از استخوان اسفنجی خود را به طور طبیعی از دست می دهند چرا که به دلیل جثه ظریف توده استخوانی کمتری نسبت به مردان دارند.»

دکتر ضیاءالدین مظهری افزود:« در صورتی که افراد عادت به مصرف الکل دارند روند شکستگی استخوان در آنها تسریع می شود همچنین عدم ورزش مناسب و منظم در تمام سن به خصوص در پیری یکی از عوامل تسریع پوکی استخوان است.

سوء تغذیه، التهاب کبد، هپاتیت، برخی سرطان ها مثل سرطان خون، داروهای ضد تشنج ؛ کورتون و مصرف داروهای کاهنده اسید معده ممکن است جذب کلسیم را در فرد دچار اخلال کنند.»

سرب موجود در غذا و هوای آلوده جانشین کلسیم در بدن می شود

وی تاکید کرد:«افرادی که به بیماری های ریوی مبتلا هستند به خصوص افرادی در نقاطی زندگی می کنند که تراکم سرب از بابت غذا و هوای آلوده در آنها بیشتر است بیشتر در معرض پوکی استخوان قرار دارند چرا که سرب علاوه بر عوارض مغزی جانشین کلسیم شده و منجر به پوکی استخوان می شود.

استرس، آرتروز،کمبود هورمون رشد و شیمی درمانی از عوامل تشدید و تسریع پوکی استخوان هستند.»

این عضو هیئت علمی دانشگاه ادامه داد:« در بدن یک شخص بالغ بین یک تا دو کیلوگرم کلسیم وجود دارد که این ماده به صورت املاح گوناگون از طریق غذا وارد بدن می شود و در حضور ویتامین D حدود 50 درصد آن از طریق روده ها جذب می شود با افزایش سن بدن ظرفیت طبیعی خود را برای جذب کلسیم از دست می دهد و فرد بایستی دستگاه گوارش و سیستم بدن خود را با استفاده از مکمل های کلسیم و ویتامین D حمایت کند.

منابع کلسیم شیر و لبنیات کم چرب، سبزی های دارای برگ تیره، کلم بخصوص کلم بروکلی، اسفناج، شلغم، کرفس و از میان حبوبات لوبیای سفید و از میان دانه ها بادام به خصوص کنجد غنی از کلسیم هستند به طوری که هر  100گرم کنجد حاوی 670میلی گرم کلسیم است در حالی که یک لیوان شیرحاوی 250 تا 300 میلی گرم کلسیم است.

لوبیای سویا حاوی کلسیم است اما افرادی که مبتلا به فشار خون هستند نباید از نوع شور آن استفاده کنند لوبیای پخته ،انجیر خشک، ماهی ساردین، شاه ماهی، ماهی سالمون می تواند کلسیم مورد نیاز افراد را تامین کند.»

مصرف چربی های زیاد مانع از جذب کلسیم می شود

وی خاطرنشان کرد:«متاسفانه مقدار مصرف کلسیم در میان دختران نوجوان به دلیل تغذیه نامناسب و عادات غذایی غلط کاهش پیدا کرده است از طرفی دیگر اسید سیتریک موجود در پوسته غلات که به صورت نان های تهیه شده از خمیر تخمیر نشده وارد بدن افراد می شود با کلسیم موجود در بدن کمپلکس نامحلول تشکیل داده و از جذب کلسیم جلوگیری می کند بنابراین با وجود اینکه حبوبات و غلات از منابع کلسیم می باشند بایستی از غلات جوانه زده استفاده شود تا فیبر زیاد آنها مانع از جذب کلسیم نشود همینطور سبزیجاتی که اگزالات بالایی دارند مانع از جذب کلسیم می شوند و بهتر است افرادی که مبتلا به پوکی استخوان هستند از مصرف ریواس، اسفناج، کنگر فرنگی و چغندر و کاکائو خودداری کنند و مصرف لبنیات و شیر کم چرب به این افراد توصیه می شود اصولا چربی های زیاد در غذا مانع از جذب کلسیم می شود.»

دیر خوابیدان مانع از جذب کلسیم می شود

دکتر مظهری تاکید کرد:«یک لیوان شیر حاوی 250 تا 300 میلی گرم کلسیم است و یک لیوان ماست به دلیل جذب بهتر تا 450 میلی گرم کلسیم در اختیار بدن می گذارد و یک فنجان پنیر نرم 1300 میلی گرم کلسیم و 30 گرم پنیر سفت 200 میلی گرم کلسیم و نصف لیوان بستنی وانیلی پاستوریزه 450 میلی گرم کلسیم در اختیار بدن می گذارند.

افرادی که مایلند از طریق میوه ها کلسیم دریافت کنند می توان گفت یک لیوان آب پرتغال طبیعی 300 میلی گرم کلسیم در اختیار بدن قرار می دهند از این جهت رژیم غذایی مناسب و مصرف ویتامین ها و تمرینات ورزشی یکی از عوامل تامین نیازها و حفظ توانمندی اسکلت تلقی می شود.

دیر خوابیدن کودکان و جوانان مانع از ترشح هورمون رشد می شوند و خوابیدن تا ظهر و عدم تحرک و مصرف غذاهای آماده و فست فودی که حاوی نمک بالایی هستند مانع از جذب کلسیم می شوند.»

 

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha