سلامت نیوز :استخوان سالم علاوه بر کلسیم و فسفر به ویتامین هم نیاز دارد
پوکی استخوان شایع ترین بیماری استخوانی در تمام جهان است و به علت دارا بودن عوارضی مانند شکستگی اهمیت زیادی دارد. در آمریکا سالانه 1.5 میلیون شکستگی به علت پوکی استخوان رخ می دهد که بودجه ای معادل ۳۰ میلیارد دلار به سیستم بهداشتی و درمانی این کشور تحمیل می کند. پیش بینی شده است در منطقه خاورمیانه آمار مبتلایان به این بیماری افزایش چشمگیری پیدا کند و این بیماری تا سال ۲۰۲۵ به یک معضل جدی تبدیل شود.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه خراسان همچنین نتایج مطالعات در ایران نشان می دهد که این بیماری تاکنون ۳۶ هزار و ۲۷ سال از عمر مردم ایران را کاهش داده است و در مجموع ۷۰ درصد زنان و ۵۰ درصد مردان بالای ۵۰ سال را درگیر می کند.

شاید عده زیادی از ما ندانیم که بیماری پوکی استخوان با تغذیه ناسالم ارتباط تنگاتنگی دارد. برای داشتن استخوان های سالم علاوه بر مصرف کلسیم و فسفر، مصرف ویتامین و املاح معدنی دیگر از جمله منیزیم هم ضروری است. از طرفی داشتن تحرک کافی و حذف نوشابه های گازدار نیز به سلامت استخوان ها کمک زیادی می کند.

چنان که سازمان بهداشت جهانی تخمین زده است که در سال ۲۰۵۰ حدود ۵۳۰ میلیون نفر از جمعیت آسیا در سنین بالای ۶۵ سال خواهند بود و با توجه به افزایش امید به زندگی، تغییرات الگوی تغذیه ای، کمبود ویتامین دی و کلسیم و کم تحرکی، پوکی استخوان به یکی از مهم ترین مشکلات بهداشتی در این قاره تبدیل خواهد شد. اگرچه پیشگیری بهتر و آسان تر از درمان است اما باز هم به افرادی که به این بیماری مبتلا هستند توصیه می شود که رژیم غذایی سالم داشته باشند تا از پیشرفت این بیماری جلوگیری شود. استخوان به یکی از مهم ترین مشکلات بهداشتی در این قاره تبدیل خواهد شد.

به گفته دکتر محبوبه دینی، کارشناس مسئول برنامه پیشگیری و درمان پوکی استخوان مرکز مدیریت بیماری های غیرواگیر وزارت بهداشت در ایران، پوکی استخوان در ناحیه گردن و استخوان ران در یک درصد افراد جامعه دیده می شود و در گروه های سنی بالاتر افزایش می یابد؛ به طوری که یک چهارم افراد بالای ۶۰ سال به شکستگی در این ناحیه دچار خواهند شد به نوشته مهر همچنین ضعف استخوان یا استئوپنی در ۲۵ درصد افراد زیر ۵۰ سال و نیمی از افراد بالای ۶۰ سال دیده می شود.

به نوشته مهر عوامل خطر بیماری به ۲ دسته غیرقابل کنترل شامل افزایش سن، جنس، نژاد، سابقه فامیلی و دسته قابل کنترل شامل تغذیه ناسالم، فعالیت فیزیکی اندک و مصرف سیگار تقسیم می شود. دکتر محمدرضا هاتف فوق تخصص روماتولوژی و عضو هیئت علمی دانشکده علوم پزشکی مشهد در گفت و گو با خراسان می گوید: این بیماری شایع هزینه بر و پرعوارض است اما خوشبختانه هم قابل پیشگیری و هم قابل درمان است. از طرفی بیماری، علامت کلینیکی ندارد و بیمار سال ها از بیماری خود بی اطلاع است.

بیماری طی سال ها روی استخوان ها اثر می گذارد و فرد با افزایش سن سرمایه استخوانی خود را از دست می دهد و وقتی متوجه می شود که دچار شکستگی شود و پس از معاینات انجام شده متوجه بیماری خود می شود. بیشتر شکستگی های ناشی از پوکی استخوان در افراد مسن از یک حادثه کوچک مثل زمین خوردن روی فرش، عطسه یا سرفه شدید و در پی آن شکستگی مهره پشت رخ می دهد.

گاهی شکستگی خود به خود و بدون هیچ دلیلی اتفاق می افتد و فرد در حال انجام کارهای معمولی است که شکستگی رخ می دهد. در این موارد انقباض معمولی عضلات باعث شکستگی می شود.

نکته این جاست که تشخیص پوکی استخوان پس از شکستگی تشخیصی دیرهنگام است زیرا ۳۰ درصد مرگ و میر را در بهترین مراکز بهداشتی دنیا در پی دارد.

طبق آمارها از هر ۳ نفر که به علت شکستگی استخوان ران در بیمارستان بستری می شوند، یک نفر به علت عوارض عفونی، آمبولی ریه و دیگر عوارض در بیمارستان یا خارج از بیمارستان فوت می کند. وی با اشاره به این که برای تشخیص بیماری در گذشته از رادیوگرافی استفاده می شد، می گوید: رادیوگرافی زمانی بیماری را تشخیص می دهد که بیماری ۳۰ تا ۴۰ درصد پیشرفت کرده باشد و این زمان بسیار دیر است.

هم اکنون دستگاه های سنجش تراکم استخوان در دسترس است که تغییرات جزئی تراکم استخوان با آن قابل تشخیص است و بیماری در مراحل اولیه شناسایی می شود.

از این دستگاه برای پیگیری روند درمان هم می توان استفاده کرد. دکتر هاتف از سابقه خانوادگی پوکی استخوان به عنوان یکی از عوامل خطر یاد می کند و می گوید: افرادی که در خانواده شان فردی به این بیماری مبتلا شده است، افرادی که به هر دلیلی کورتن مصرف می کنند، افرادی که رژیم غذایی صحیحی ندارند، افرادی که کم تحرک هستند، باید گوش به زنگ باشند و با انجام اقدامات صحیح از بروز بیماری پیشگیری کنند. داشتن فعالیت فیزیکی و پیاده روی حداقل ۳ بار در هفته، یکی از مهم ترین راه های مبارزه با پوکی استخوان است همچنین باید به والدین درباره ساکن نشستن و تحرک نداشتن فرزندانشان در سنین کودکی هشدار داد. کودکانی که دائم پای تلویزیون می نشینند در واقع سرمایه اولیه استخوانی کمی خواهند داشت و در آینده دچار مشکلات متعددی می شوند.

تغذیه و پوکی استخوان
ارتباط تغذیه و بیماری پوکی استخوان بیشتر مربوط به بحث پیشگیری است تا درمان. مهم ترین دلیل هم این است که پوکی استخوان طی سالیان متمادی بروز پیدا می کند و با تغذیه طی سال های زندگی در ارتباط مستقیم است.

دکتر کورش جعفریان، متخصص تغذیه و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، از بسیاری از ریز مغذی های موثر در تراکم استخوان نام می برد و به خراسان می گوید: خوب است بدانید فقط کلسیم و فسفر نیست که در سلامت استخوان ها موثر است بلکه منیزیم و ویتامین K، ویتامین C و اسید فولیک برای تراکم استخوان مفید است. فرد در دوران کودکی، نوجوانی و جوانی باید سرمایه اولیه استخوانی خوبی را برای خود فراهم کند و این کار نه فقط با تغذیه بلکه با ورزش و تحرک بدنی و دریافت کافی ویتامین دی از طریق نور خورشید امکان پذیر است.

کمبود هر یک از این موارد می تواند ابتلای شخص به پوکی استخوان را سرعت ببخشد.

در حوزه پیشگیری باید مصرف شیر و مواد لبنی مدنظر قرار بگیرد و تلاش شود که کودکان و نوجوانانی که در حال رشد هستند به میزان کافی شیر و لبنیات مصرف کنند. هر قدر امروز برای افزایش مصرف شیر در کشور هزینه کنیم، چند برابر آن را طی سال های آینده در حوزه درمان عوارض پوکی استخوان صرفه جویی می کنیم.

بنابراین صرف هزینه در این حوزه صرفه اقتصادی دارد. وی با اشاره به این که تنظیم وزن در پیشگیری از این بیماری اهمیت اساسی دارد، توضیح می دهد: چاقی بیش از حد و لاغری مفرط هر ۲ در ابتلا به این بیماری نقش دارد.

نتایج مطالعات نشان می دهد افرادی که وزن کمی دارند و به اصطلاح لاغر هستند و یا افرادی که از چاقی مفرط رنج می برند، در معرض این بیماری اند. برای کاهش وزن باید تحت نظر متخصص بود و رژیم صحیحی گرفت. رژیم های غذایی سخت برای کاهش وزن سریع بدون شک کاهش تراکم استخوان را در پی دارد و سلامت استخوانی فرد را به خطر می اندازد.

نکته دیگری که ذکر آن ضروری است، میزان مصرف کافئین است. افرادی که به مصرف قهوه علاقه دارند بدانند که مصرف روزانه بیش از ۲فنجان قهوه در روز خطر ابتلا به پوکی استخوان را در پی دارد. از طرفی مصرف سبزیجات با برخی مواد غذایی جذب کلسیم را دچار اختلال می کند. اگزالات موجود در برخی سبزیجات یا تانین موجود در چای جذب کلسیم را مختل می کند.

بنابراین بهتر است علاوه بر قرار دادن ۱۲۰۰میلی گرم کلسیم در رژیم غذایی روزانه به انتخاب مواد غذایی و زمان مصرف آن ها هم دقت کنیم. اگر از پیشگیری که بهترین راه مبارزه با پوکی استخوان است بگذریم، در بحث درمان، تغذیه را نمی توان به تنهایی به عنوان یک راهکار درمانی مطرح کرد. زیرا پس از ابتلا دارودرمانی ارجحیت دارد و سپس رژیم غذایی مناسب برای بیمار را تنظیم می کنیم.

این متخصص تغذیه با اشاره به این که فعالیت بدنی برای افرادی که مبتلا به این عارضه شده اند مهم است، می گوید: درست است که آن ها نمی توانند برخی فعالیت های ورزشی را انجام دهند اما می توانند تحت نظر متخصص طب ورزشی فعالیت های بدنی انجام دهند.