سلامت نیوز : استئوپروز یا پوكی استخوان شایعترین بیماری متابولیك استخوان است. از آنجائی كه بافت استخوان كاملا“ بافتی زنده است و بطور دائم در حال تغییر و تحول و نو شدن است. بنابراین باید مواد مغذی و آلی مورد نیاز بافت استخوانی در بدن موجود باشد.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از به سایت ایران گرچه روند ایجاد استئوپروز مرتبط با وضعیت فیزیولوژیك است و بیماری مولتی فاكتوریال است ولی وضعیت تغذیه ای فرد بسیار بر روند تسریع آن تاثیر دارد. مهمترین عوامل تغذیه ای موثر عبارت است از: رژیم غذایی كم كلسیم، كمبود ویتامین D، برنامه غذایی پر پروتئین و پر نمك،‌ مصرف الكل و سیگار، مصرف زیاد قهوه.

خانم دکتر ربابه شیخ الاسلام مدیر به سایت و متخصص اپیدمیولوژی تغذیه، طی یادداشتی که در به سایت ایران منتشر شده است اطلاعاتی در زمینه عوامل تغذیه ای ارائه کرده که در زیر به آن اشاره گردیده است .

كلسیم:
استخوانها بعنوان منبع ذخیره ای برای كلسیم و فسفر عمل كرده، در موارد لزوم كمبودهای غذایی را جبران می كنند. در موارد دریافت كم كلسیم، برای حفظ كلسیم پلاسما و عدم اختلال عمل بافتهای وابسته به كلسیم، توده استخوانی كاهش یافته تا كلسیم خون ثابت بماند. میزان ذخیره كلسیم در استخوانها با سن نسبت عكس دارد.

میزان كلسیم مورد نیاز روزانه در سنین مختلف بشرح زیر می باشد:
1 تا 5 سالگی 800 میلیگرم
6 تا 10 سالگی 1200-800 میلیگرم
11 تا 24 سالگی 1200-1500 میلیگرم
حاملگی، شیردهی 1200-1500 میلیگرم
24-65 سالگی 1000 میلیگرم
65 به بالا 1500 میلیگرم

منابع كلسیم:
اغلب مواد غذایی بغیر از لبنیات دارای میزان كلسیم كمتر از 20 میلیگرم به ازاء هر 100 كیلو كالری هستند. بنابراین چنانچه در برنامه غذایی لبنیات گنجانده نشود میزان كلسیم پایین (حدود 300 میلیگرم در روز یا كمتر) می باشد كه بسیار كمتر از میزان توصیه شده است.

هر لیوان شیر دارای 300 میلی گرم كلسیم است كه اگر یك فرد بزرگسال در روز3-2 لیوان شیر دریافت كند،‌ نیاز كلسیم وی تامین خواهد شد. نیاز افراد نوجوان و جوان در روز 3-4 لیوان شیر می باشد. در گروه لبنیات كشك، پنیر و ماست از منابع غنی كلسیم می باشند، ولی كره، خامه، سرشیر دارای میزان ناچیزی كلسیم است زیرا كلسیم محلول در چربی نیست.

بعضی افراد شیر دوست ندارند یا نمی توانند آن را تحمل كنند و یا بعضی گیاهخواران لبنیات مصرف نمی كنند. این افراد می توانند با مصرف مغزها مثل بادام، فندق و كنجد نیاز كلسیم خود را تامین كنند.

در میان سبزیجات برگهای تربچه، جعفری، كلم پیچ، گل كلم منابع خوب تامین كلسیم هستند و علت قابل جذب بودن كلسیم آنها است. كلسیم سبزیجات حاوی اگزالات (مثل اسفناج) اغلب غیر قابل جذب است.

در گوشتها مثل گوشت قرمز،‌مرغ و ماهی میزان كمی كلسیم موجود است. صدف از منابع غنی كلسیم می باشد، ولی كلسیم آن در مقایسه با كلسیم شیر حدود 50% قابل جذب است.
برای تهیه عصاره كلسیم از استخوان،‌ می توان استخوانهای مرغ، ماهی،‌گوسفند را در محلول آب و سركه جوشاند. كلسیم استخوان در محیط اسیدی از استخوان شسته و در محلول حل می شود. از این عصاره می توان در تهیه سوپ، آش و غذاهای دیگر استفاده كرد. یك قاشق غذاخوری از این عصاره حاوی حدود 100 میلیگرم كلسیم می باشد.
میزان كلسیم در مواد مختلف غذایی در جدول آمده است.

تداخل مواد غذایی در جذب روده ای كلسیم:
الف) فیبر:
تاثیر فیبر مختلف است. بسیاری از انواع فیبرها تاثیری در جذب كلسیم ندارند مثل فیبر موجود در سبزیجات برگی و سبز زنگ. اما فیبر موجود در سبوس گندم جذب كلسیم را كاهش می دهد. اغلب در مواد غذایی همراه فیبر،‌تركیباتی مثل فیتات و اگزالات هم وجوددارند كه هر دو می توانند جذب كلسیم موجود در غذا را كاهش دهند. در اسفناج و ریواس، كلسیم بطور كلی غیر قابل جذب است كه بعلت وجود اگزالات می باشد. وجود مقداری فیتات و اگزالات در لوبیا بنظر می رسد تا 50% در جذب كلسیم آن تداخل می كند.

ب) كافئین:
در واقع كافئین تاثیر كمی بعنوان مداخله كننده دارد. مصرف یك فنجان قهوه باعث بر هم زدن تعادل 3 میلیگرم كلسیم و كاهش جذب آن می شود. تاثیر آن احتمالا“ در جذب فعال می باشد كه هنوز كاملا“ مشخص نشده است.

تداخل در نگهداری كلیوی كلسیم:

الف) پروتئین و سدیم:
این دو ماده باعث دفع ادراری كلسیم می شوند. هر 2300 میلیگرم سدیم كه دفع می شود، با خود 20 تا 60 میلیگرم كلسیم دفع می كند. در بزرگسالان با متابولیزه شدن یك گرم پروتئین، یك میلیگرم كلسیم دفع می شود. بنابراین در شرایط دریافت كم پروتئین و سدیم نیاز به كلسیم برای یك زن ممكن است تا 450 میلیگرم در روز كاهش یابد. برعكس اگر دریافت این مواد زیاد باشد (رژیم غذایی پر پروتئین و پرنمك)، ممكن است نیاز به كلسیم به حدود 2000 میلیگرم روزانه نیز برسد.

ب) فسفر:
بنظر می رسد فسفر از جذب كلسیم ممانعت می كند، گرچه شواهد در مورد آن ناچیز است و حتی نظریه عكس هم وجود دارد.

ج) آلومینیوم:
نه به عنوان یك ماده غذایی، بلكه به شكل آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم اثر مهمی در دفع ادراری كلسیم دارد. با اتصال به فسفر در دستگاه گوارش باعث كاهش جذب آن شده و كاهش فسفات سرم در 24 ساعت بعد و افزایش دفع ادراری كلسیم را بدنبال دارد. مقادیر درمانی آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم باعث افزایش دفع ادراری كلسیم تا 50 میلیگرم در روز یا بیشتر می شود.

ویتامین D:
با اتصال به پروتئین حمل كننده كلسیم، انتقال فعال كلسیم از طریق مخاط روده تسهیل می كند. این عمل در موارد دریافت كم كلسیم اهمیت بیشتری دارد، زیرا جذب بصورت غیر فعال از طریق نفوذ بین سلولی نیز اتفاق می افتد. هنگامی كه دریافت كلسیم زیاد (بالاتر از 2000 میلیگرم در روز) است نسبت جذب به 10-15 درصد میزان دریافت می رسد.

به گزارش سلامت نیوز در این شرایط میزان جذب فعال در كل كم است. مهمترین شكل ویتامین D، 25 هیدروكسی ویتامین D می باشد و میزان پلاسما بهترین شاخص تعیین كننده وضعیت آن است. در هنگام پیری میزان 25 هیدروكسی ویتامین D پلاسما در مقایسه با جوانی كاهش نشان می دهد. قسمتی از این مسئله مربوط به عدم دریافت نور مستقیم خورشید و مقداری بعلت كاهش راندمان ساخت ویتامین D توسط پوست و قسمتی هم بعلت دریافت ناكافی شیر، بهترین منبع غذایی این ویتامین می باشد. بعلاوه در پیری سیستم آندوكرین ضعیف شده و توانایی مقابله با كمبود دریافت كلسیم را ندارد. از جمله این موارد كاهش پاسخ دهی آنزیم a1 هیدروكسیلاز كلیوی به PTH و كاهش حساسیت مخاطی به كلسیتریول می باشد. بنابراین با افزایش سن میزان نیاز به ویتامین D بالا می رود.

نشان داده شده است كه روزانه دریافت حدود 600 واحد بین المللی ویتامین D از تمام منابع برای حفظ سطح سرمی 25 هیدروكسی ویتامین D لازم است.

الكل:
مصرف الكل پوكی استخوان را تسریع می كند. الكل مستقیما“ روی سلولهای استخوانی اثر كرده و رشد استخوان جدید را سركوب می كند. مصرف بیش از حد الكل سبب اشكال تخمدانها شده و باعث تاخیر در تخمك گذاری و بروز یائسگی زودرس می شود. بسیاری از كسانی كه الكل می نوشند به رژیم غذایی خود توجه نداشته، كلسیم كافی دریافت نمی كنند.
توصیه ها و مراقبتهای تغذیه ای در پیشگیری و درمان پوكی استخوان:

برای پیشگیری از پوكی استخوان باید به موارد زیر توجه داشت:
1- دریافت میزان كالری كافی برای رسیدن به وزن مطلوب.
2- دریافت كلسیم به میزان كافی (حداقل 1000 میلی گرم روزانه)
3- دریافت كافی ویتامین D (حدود 600 واحد بین المللی در روز) و استفاده از نور مستقیم خورشید به مدت 15 تا 30 دقیقه در روز.
4- دریافت كلسیم بیش از نیاز توصیه شده در صورت دریافت رژیم پر فیبر.
5- دریافت كلسیم بیش از مقدار عادی در موارد حاملگی و شیر دادن (احتراز از بارداریهای مكرر و با فاصله كم).
6- مصرف روغنهای غیر اشباع مثل آفتابگردان، ذرت، زیتون.
7-جایگزین كردن نوشابه های طبیعی (آبمیوه، دوغ و انواع شربتها) بجای نوشابه های كافئین دار
(انواع كولاها، قهوه).

منبع: به سایت /پایگاه اطلاع رسانی تغذیه و سلامت