سلامت نیوز: طرح پزشک خانواده باید تا پایان برنامه چهارم توسعه علاوه در روستاها در شهرها نیز اجرا می‌شد، ولی این طرح نه تنها در دوره پنج ساله برنامه چهارم نتوانست از دروازه شهرها بگذرد بلكه هم‌اكنون كه در سال نخست برنامه پنجم هستیم اجرای آن در روستاها نیز با نواقص و اما و اگرهایی رو به روست، لذا مجلسیان در زمان تصویب برنامه پنجم به وزارت بهداشت فرصت دادند كه این طرح را تا پایان برنامه پنجم به صورت كامل در كل كشور عملیاتی كند.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایسنا، این درحالی است كه رییس جمهور چندی پیش دستور داد طرح پزشك خانواده باید ظرف دو سال آینده كامل شود اما اكثر اعضای كمیسیون بهداشت و درمان معتقدند با توجه به اعتبارات موجود امكان تحقق آن تا دو سال دیگر میسر نیست.
آنچه در پی می‌آید مجموعه گفت‌وگوهای ایسنا با اعضای كمیسیون بهداشت در خصوص طرح پزشك خانواده و مشكلات پیش‌روی آن است.
زیرمجموعه وزارت بهداشت اعتقادی به اجرای پزشك خانواده ندارند
زنجیره پزشك خانواده فاقد حلقه همراهی و همدلی میان وزرا و زیرمجموعه‌هاست
دكتر محمدرضا رضایی، نایب رییس كمیسیون بهداشت در این باره می‌گوید: امروز یكی از توقعات، خواسته‌ها و مطالبات كمیسیون بهداشت از وزیر این است كه چرا پزشك خانواده به درستی اجرا نمی‌شود، چرا پزشك خانواده‌ای كه واقعا می‌تواند سبب تحقق عدالت در سلامت شود و بسیار بسیار مشكل‌گشا و كارگشاست اجرا نمی‌شود؟
نماینده جهرم در مجلس در گفت‌وگو با ایسنا ادامه داد: با بررسی موضوع مشخص می‌شود وزیر بهداشت و رفاه قبول دارد كه پزشك خانواده باید به درستی اجرا شود اما در حوزه اجرا و زیرمجموعه‌ها این اعتقاد وجود ندارد؛ لذا باعث می‌شود كه آنچه از اجرای پزشك خانواده انتظار داریم و در قانون پیش‌بینی كرده و اعتباراتی به آن اختصاص دادیم در اجرا مشاهده نشود، به تعبیر بهتر زنجیره‌ای كه باید شكل گیرد تا پزشك خانواده بر اساس انتظارات اجرا شود فاقد حلقه همراهی و همدلی میان وزرا و زیرمجموعه‌هاست كه اجازه نمی‌دهد این قانون به درستی اجرا شود.
با گذشت 8 ماه از سال حتی یك ریال از 3 هزار میلیارد مازاد فروش نفت به حوزه سلامت اختصاص نیافته است
وی با تاكید بر عدم تامین اعتبار كافی برای اجرای كامل و صحیح طرح پزشك خانواده اظهار می‌كند: در قانون پیش‌بینی كردیم كه سه هزار میلیارد تومان از افزایش قیمت فروش نفت به حوزه سلامت اختصاص یابد، اما امروز كه در هشتمین ماه سال قرار داریم یك ریال هم اختصاص نیافته است، حال چطور می‌توانیم انتظار داشته باشیم كه طرح پزشك خانواده ظرف دو سال آینده به اجرا درآید.
اجرای كامل پزشك خانواده ظرف دو سال آینده غیرممكن است
نماینده مردم جهرم در خانه ملت، دستور رییس‌جمهور در خصوص اجرای كامل پزشك خانواده ظرف دو سال آینده را غیرممكن می‌داند و خاطرنشان می‌كند: دستور باید متناسب با ظرفیت و امكاناتی باشد كه در اختیار وزرارت بهداشت قرار می‌دهیم، با توجه به آنچه هم‌اكنون در اختیار وزارت بهداشت است اجرای این طرح تا دو سال دیگر نشدنی است، در آخرین جلسه‌ای كه كمیسیون با مجموعه وزارت بهداشت داشت به این نتیجه رسیدیم كه این حرف در عمل اجرایی نیست، این حرف قشنگی است و دل ما هم مانند رییس‌جمهور می‌خواهد این اتفاق بیفتد اما متاسفانه با اعتبارات و امكانات موجود امكان‌پذیر نیست.
مسئولان، رییس‌جمهور و هیات دولت باید حساسیت بیشتری نسبت به تحقق این طرح پیدا كنند
تامینی عضو هیات رییسه كمیسیون بهداشت و درمان مجلس با تاكید بر این‌كه طرح پزشك خانواده و سیستم ارجاع هم‌اكنون در شرایط خوبی قرار ندارد، تصریح می‌كند: اگر مشكلات پیش روی این طرح رفع نشود حتی ممكن است این طرح با شكست مواجه شده و ادامه نیابد.
حسن تامینی لیچایی، درباره مشكلات پیش روی طرح پزشك خانواده می‌گوید: پزشك خانواده در اصل یك سیستم ارجاع است كه تمام كشورهایی كه در بخش بهداشت و درمان حرفی برای گفتن دارند این سیستم را به اجرا درآورده‌اند و مسوولان ایرانی هم مدت‌هاست به دنبال اجرای كامل این طرح در سطح كشور هستند.
به گفته مخبر كمیسیون بهداشت و درمان، علاوه بر عدم پرداخت به موقع، یكسری اختلافات میان وزارت بهداشت و وزارت رفاه وقت به وجود آمد كه اجرای این طرح را با مشكل مواجه كرد، وزارت بهداشت به عنوان مجری و سیاست‌گذار معتقد بود باید اختیارات مالی هم داشته باشد، اما اختیارات مالی در پزشك خانواده به وزارت رفاه واگذار شده بود لذا این ناهماهنگی عملا باعث بروز مشكلاتی در روند اجرای سیستم ارجاع و پزشك خانواده شد.
وی در ادامه با تاكید بر این‌كه حتی ممكن است طرح پزشك خانواده با شكست مواجه شود، خاطرنشان می‌كند: متاسفانه مشكلات پیش‌روی اجرای این طرح به گونه‌ای است كه حتی شاید طی چند سال آینده اعلام شود طرح پزشك خانواده دیگر نمی‌تواند اجرا شود، در حالی كه همه مسئولان بر اجرایی شدن آن اتفاق نظر دارند، به نحوی كه هم در قانون برنامه پنجم آمده و هم در بودجه سال 90 توسط رییس‌جمهور اعلام شد كه پزشك خانواده باید در تمام كشور به اجرا در آید، اما اگر قرار است طرح پزشك خانواده و سیستم ارجاع اجرایی شود هم‌اكنون باید مشكلات و نواقص رفع شود تا بتوانیم آن را با موفقیت بیشتری دنبال و پیش ببریم.
عضو هیات رییسه كمیسیون بهداشت و درمان مجلس اظهار می‌كند: متاسفانه هم‌اكنون شرایط خوبی در روند اجرای طرح پزشك خانواده و سیستم ارجاع وجود ندارد، لذا باید یكسری امكانات فراهم شود و مسئولان، رییس‌جمهور و هیات دولت حساسیت بیشتری نسبت به تحقق كامل این طرح پیدا كنند، اگر توجهات كافی صورت گیرد طی یك سال به راحتی می‌توان این طرح را به اجرا درآورد.
تحقق كامل پزشك خانواده تنها راه تحقق عدالت در سلامت است
با شرایط موجود چشم‌انداز خوبی برای این طرح پیش‌بینی نمی‌شود
شهریاری رییس كمیسیون بهداشت و درمان مجلس در گفت‌وگو با ایسنا تحقق كامل طرح پزشك خانواده و سیستم ارجاع را تنها راه تحقق عدالت در سلامت و كاهش پرداخت هزینه‌های درمان از جیب مردم می‌داند و تاكید می‌كند: این‌كه دائما در سخنرانی‌ها تاكید شود این طرح باید ظرف یكی دو سال به اجرا درآید كفایت نمی‌كند، بلكه باید منابع پیش‌بینی و متولی مشخص شود تا این كار در زمان مقرر انجام شود.
دكتر حسینعلی شهریاری، درباره مشكلات پیش‌روی طرح پزشك خانواده و سیستم ارجاع و زمان دقیق اجرای آن، تصریح می‌كند: امیدوارم طرح پزشك خانواده تا پایان برنامه‌ی پنجم به صورت كامل به اجرا درآید، البته تحقق كامل این طرح منوط به همكاری، همراهی و تخصیص منابع مورد نیاز توسط دولت است.
چشم‌انداز خوبی برای این طرح پیش‌بینی نمی‌شود
نماینده مردم زاهدان در مجلس می‌افزاید: اگر منابع لازم دراختیار مسئولان امر قرار گیرد، بیمه‌ها اصلاح شوند و دست وزارت بهداشت و درمان باز باشد قطعا طرح پزشك خانواده و سیستم ارجاع به صورت كامل تحقق خواهد یافت، اما با شرایط و روند موجود كه نه منابع لازم اختصاص می‌یابد و نه بیمه‌ها همكاری دارند چشم‌انداز خوبی برای این طرح پیش‌بینی نمی‌شود.
وی هم‌چنین خاطرنشان می‌كند: انتظار می‌رود كه دولت با تخصیص منابع پیش‌بینی شده به تحقق كامل این طرح كمك كند، اگر بیمه‌ها تجمیع شوند و منابع مورد نظر در اختیار وزارت بهداشت قرار گیرد مشكلات پیش روی اجرای طرح مذكور برطرف می‌شود، اما متاسفانه در حال حاضر مشكلاتی وجود دارد كه در پاسخ به چرایی آنها مسئولان وزارت بهداشت و درمان مدعی هستند بیمه‌ها همكاری نمی‌كنند و در مقابل بیمه‌ها هم ادعا می‌كنند كه همكاری لازم را در راستای اجرای این طرح دارند، اما بالاخره این دوگانگی سبب به تعویق افتادن اجرای كامل طرح پزشك خانواده و سیستم ارجاع شده است.
در صورت تحقق كامل طرح پزشك خانواده هزینه‌های درمان از جیب مردم به كمتر از 30 می‌رسد
رییس كمیسیون بهداشت و درمان مجلس با تاكید بر این‌كه در صورت تحقق كامل طرح پزشك خانواده پرداخت هزینه‌های درمان از جیب مردم به كمتر از 30 درصد كاهش خواهد یافت، اظهار می‌كند: قطعا تنها راهی كه سبب تحقق عدالت در سلامت و كاهش پرداخت هزینه‌های درمان از جیب مردم می‌شود تحقق صحیح و كامل پزشك خانواده است، چراكه اكثر كشورهایی كه توانسته‌اند در راستای عدالت در سلامت و كاهش هزینه‌های درمان از جیب مردم موفقیت كسب كنند طرح پزشك خانواده را به اجرا درآورده‌اند.
شهریاری عدم تشكیل بیمه واحد سلامت را یكی از مشكلات پیش روی طرح پزشك خانواده می‌داند و تاكید می‌كند: تشكیل بیمه واحد سلامت خیلی كند پیش می‌رود، اگرچه قرار است تا آخرسال جاری به صورت كامل تحقق یابد اما متاسفانه در شرایط خوبی قرار ندارد.
طرح پزشك خانواده طرح بسیار خوبی است كه همه‌ی دولت‌ها آرزوی اجرای آن را دارند
رییس كمیسیون بهداشت و درمان با اظهار خرسندی از تاكید رییس جمهور بر تحقق كامل پزشك خانواده گفت: اما این به تنهایی كافی نیست كه در سخنرانی‌ها به اجرای كامل پزشك خانواده توجه داشته باشند، بلكه باید منابع مالی مورد نیاز را تامین و متولی امر را مشخص كنند تا این طرح سریع‌تر به اجرا درآید، چرا كه طرح پزشك خانواده طرح بسیار خوبی است كه همه‌ی دولت‌ها آرزوی اجرای آن را دارند.
با تحقق كامل پزشك خانواده، هزینه‌های درمانی مردم به كمتر از 20 درصد كاهش می‌یابد
مره‌صدق عضو كمیسیون بهداشت و درمان مجلس، درمان محور بودن آموزش پزشكی، عدم تشكیل صندوق بیمه‌ای واحد و بیمه‌های تكمیلی كنونی را از مشكلات پیش‌روی تحقق كامل پزشك خانواده می‌داند و اظهار می‌كند: البته اقدامات مثبتی در راستای رفع مشكلات اجرای این طرح انجام شده و وزارت بهداشت متعهد است تا پایان برنامه پنجم پزشك خانواده و سیستم ارجاع را به طور كامل محقق كند.
سیامك مره‌صدق، درباره زمان تحقق كامل طرح پزشك خانواده در كشور تصریح می‌كند: طرح پزشك خانواده تا پایان برنامه پنجم باید به صورت كامل تحقق یابد، اگرچه آقای دكتر احمدی‌نژاد تعهد كردند كه به جای پنج سال این كار در دو سال انجام شود.
وی درباره مشكلات پیش‌رو در تحقق كامل طرح پزشك خانواده می‌گوید: مگر می‌شود مشكلی پیش روی اجرای این برنامه نباشد، یكی از مشكلات اساسی این است كه سیستم آموزش پزشكی موجود اصلا به درد پزشك خانواده و سیستم ارجاع نمی‌خورد، متاسفانه سیستم آموزش پزشكی در ایران درمان محور است نه پیشگیری‌محور، ما پزشكانی را در سیستم درمان‌محور به عنوان پزشك عمومی تربیت می‌كنیم و آنها را به دنبال اجرای پزشك خانواده و سیستم ارجاع می‌فرستیم و این در حالیست كه سیستم ارجاع نیازمند آگاهی و درگیر شدن بیشتر در بهداشت و پیشگیری است.
نماینده كلیمیان درخانه ملت عدم تشكیل صندوق بیمه‌ای واحد را از دیگر مشكلات پیش‌روی طرح پزشك خانواده و سیستم ارجاع می‌داند و تاكید می‌كند: تا وقتی كه صندوق بیمه‌ای واحدی تشكیل نشود سیستم ارجاع چندان معنی‌دار نخواهد شد، تا وقتی كه ما چیزی به اسم بیمه تكمیلی داریم این طرح تحقق نخواهد یافت، چراكه بیمه تكمیلی پوشش دیگری برای همان خدماتی كه در بیمه وجود دارد تعریف می‌كند كه خلاف سیستم بهداشت است و سنخیتی با سیستم ارجاع و پزشك خانواده ندارد.
برای تحقق پزشك خانواده باید زمینه‌های لازم برای تمام وقت شدن پزشكان شاغل در بخش دولتی فراهم شود
وی اظهار می‌كند: تا وقتی كه قسمتی از اشتغال پزشكان شاغل در بخش دولتی در بخش خصوصی است سیستم ارجاع با مشكل مواجه خواهد بود، بنابراین باید زمینه‌های لازم برای تمام وقت شدن پزشكان شاغل در بخش دولتی بر اساس مصوبه مجلس فراهم شود، علاوه بر این تفاوت حداقل دستمزد پزشكان و تفاوت تعرفه در بخش دولتی و خصوصی باید از بین برود تا انگیزه پزشكان برای فعالیت در بخش خصوصی كمتر شود، متاسفانه هم‌اكنون میان تعرفه‌های دولتی و خصوصی در زمینه دستمزد پزشكان تفاوت وحشتناكی وجود دارد، چه معنایی دارد كه یك عمل جراحی كه توسط یك پزشك در دو ساعت متفاوت انجام می‌شود دستمزد بسیار متفاوت داشته باشد.
واحدهای مربوط به دروس بهداشت باید افزایش یابد
حتی روسای دانشگاه‌ها، مدیران كل و مسوولان وزارتخانه نباید حق فعالیت در بخش خصوصی را داشته باشند
عضو كمیسیون بهداشت با بیان این‌كه هیات دولت و وزارت بهداشت اقداماتی در جهت رفع مشكلات پیش‌روی پزشك خانواده و سیستم ارجاع انجام داده‌اند، تصریح می‌كند: به طور مثال می‌توان به افزایش میزان واحدهای مربوط به دروس بهداشت در دانشكده‌های پزشكی و اقدامی كه امسال وزارتخانه در جهت كاهش تفاوت بین تعرفه‌های خدمات خصوصی و دولتی انجام داد، اشاره كرد.
مره‌صدق اقدامات مذكور را حركات مثبت و رضایت‌بخشی در از پیش رو برداشتن مشكلات تحقق كامل پزشك خانواده و سیستم ارجاع می‌داند و خاطرنشان می‌كند: حتی الزام روسای دانشگاه‌ها، مدیران كل و مسوولان وزارتخانه‌ها به این است كه حق فعالیت در بخش خصوصی را ندارند.
وی خاطرنشان می‌كند: منتهی باید به یاد داشته باشیم كه سیستم ارجاع و پزشك خانواده به مفهوم واقعی به مثابه یك انقلاب در سیستم بهداشتی و درمانی كشور است كه در كوتاه مدت اصلا امكان‌پذیر نیست و حتما تا رسیدن به شرایط مطلوب تلاش زیادی را نیاز دارد.
عضو كمیسیون بهداشت با تاكید بر این‌كه با تحقق سیستم ارجاع پرداخت هزینه‌های درمان از جیب مردم حتی ممكن است به كمتر از 20 درصد برسد، خاطرنشان می‌كند: چراكه هم‌اكنون مقدار قابل توجهی از منابع دولتی و سیستم‌های بیمه‌ای صرف انجام فعالیت‌های تخصصی می‌شود كه در حالت عادی می‌تواند انجام شود، ضمن این‌كه مقدار قابل توجهی كارهای پاراكلینیكی غیرضروری انجام می‌دهیم كه اگر حذف شود سیستم بیمه‌ای می‌تواند توجه بیشتر و پوشش بهتری برای مردم عادی برقرار كند.
مره‌صدق با اشاره به صحبت‌های اخیر كمیسیون متبوعش با وزیر بهداشت درباره زمان تحقق كامل پزشك خانواده می‌گوید: وزارت بهداشت تا انتهای برنامه پنجم، به تحقق كامل پزشك خانواده و تغییر آموزش پزشكی به نحوی كه قابل استفاده در سیستم ارجاع و پزشك خانواده باشد، خود را متعهد می‌داند و خوشبختانه معاون آموزش وزیر بهداشت اقدامات اولیه را در این راستا انجام داده است.
تحقق كامل پزشك خانواده نیازمند تعهد سیاسی است
متاسفانه در اجرای طرح پزشك خانواده فرافكنی می‌شود و مسوولان یكدیگر را متهم می‌كنند
قاضی‌زاده عضو كمیسیون بهداشت و درمان مجلس، داشتن تعهد سیاسی را مهم‌ترین عامل تحقق كامل طرح پزشك خانواده می‌داند و می‌گوید: متاسفانه در اجرای طرح پزشك خانواده فرافكنی می‌شود و مسوولان یكدیگر را متهم می‌كنند.
سیدامیرحسین قاضی زاده، درباره مشكلات پیش‌روی طرح پزشك خانواده تصریح می‌كند: پزشك خانواده یك هدف نیست بلكه یك سیستم برای رسیدن به هدف است، هدف پزشك خانواده ارتقای شاخص‌ها و عادلانه كردن سلامت و رسیدن به شاخص‌های برتر جهانی است، به طوری كه مردم به طور مستقیم مجبور به پرداخت هزینه‌ها نباشند.
اعتقاد یكسان برای تحقق این طرح وجود ندارد
مسوولان مربوطه این طرح را به صورت سمبلیك و صوری می‌شناسند
برخی از مسوولان نمی‌دانند چرا طرح پزشك خانواده مهم است
وی پزشك خانواده را راهی برای توزیع عادلانه خدمات، توانمندسازی مردم، مدیریت در زندگی آنها و تامین منابع به صورت حاكمیتی می‌داند و عنوان می‌كند: اما متاسفانه هدف گم شده است و كارهای مدیران متناسب با اهداف نیست، طبیعتا همدلی واعتقاد یكسان برای تحقق این طرح لازم است، مسوولان مربوطه این طرح را به صورت سمبلیك و صوری می‌شناسند، اما نمی‌دانند چرا باید از پزشك خانواده حمایت كنند و به تعبیر بهتر نمی‌دانند چرا پزشك خانواده مهم است.
عضو كمیسیون بهداشت افزود: شاید برخی از آنها بتوانند یك سخنرانی دو ساعته درباره طرح مذكور انجام دهند اما تنها مبانی ذهنی و خواست درونی را بیان می‌كنند و نمی‌دانند چرا پزشك خانواده آن‌قدر مهم است و در آن چه چیزی قرار است به دست آید و آن چیزی كه قرار است به دست آوریم چقدر مهم است و چقدر ضرورت دارد؟
وی ادامه می‌دهد: مسولان باید با تمام وجود پزشك خانواده و چرایی آن را لمس كنند، به طوری كه روی اعتقادات و انگیزه‌های آنها سایه انداخته باشد این را تعهد سیاسی می‌گویند، اما متاسفانه این تعهد سیاسی برای اجرای پزشك خانواده وجود ندارد؛ چراكه كارهای مدیران متناسب با اهداف نیست و اعتقادی به پیاده‌سازی این طرح وجود ندارد.
عضو كمیسیون بهداشت مجلس هم‌چنین خاطرنشان می‌كند: متاسفانه هدف از اجرای پزشك خانواده شناخته نشده و مدیران به درستی توجیه نشده‌اند و همدل و هم زبان و هم قسم نیستند مانند اتفاقی كه در برهه‌ای از زمان برای طرح هدفمندی یارانه‌ها رخ داد.
وی با اشاره به مشكلاتی نظیر نبود منابع، عدم توانایی برای تامین نیروی انسانی، عدم توانایی در اصلاح ساختارها در روند اجرای طرح پزشك خانواده، اظهار كرد: اما در هر صورت اگر تعهد سیاسی برای اجرای این طرح به وجود آید قطعا گسترش و تحقق كامل آن امكان‌پذیر خواهد بود.
اجرای طرح پزشك خانواده نیازمند فهم مشترك، عزم عمومی و مجاهدت است
وی نیز تحقق كامل پزشك خانواده را تنها راه كاهش هزینه‌های درمان از جیب مردم به كمتر از 30 درصد می‌داند و تاكید می‌كند: طرح پزشك خانواده مدیریت تولید و دریافت خدمات است كه این مدیریت شامل كیفیت، نیاز به ارایه خدمت، نیاز به دریافت خدمت و كنترل هزینه‌هاست.
نباید كسانی كه فقط همدیگر را متهم می‌كنند در راس اجرای طرح پزشك خانواده قرار گیرند
متاسفانه ما هم‌اكنون شاهد نوعی فرافكنی گسترده در پز شك خانواده هستیم
قاضی‌زاده با تاكید بر این‌كه «اجرای طرح پزشك خانواده نیازمند فهم مشترك، عزم عمومی و مجاهدت است» خاطرنشان می‌كند: كشورهایی كه این طرح را به اجرا درآورده‌اند هیچ‌كدام بدون چالش نبودند اما آنها خواسته‌اند و افراد با اعتقاد را در راس كار قرار داده‌اند نه كسانی‌كه فقط می‌خواهند همدیگر را متهم و فرافكنی كنند، متاسفانه ما هم‌اكنون شاهد نوعی فرافكنی گسترده در پز شك خانواده هستیم كه مدام مسولان همدیگر را متهم می‌كنند؛ اگرچه باید به جای این كارها دست به دست هم دهند و مشكلات پیش روی این طرح را رفع كنند.
تنها راه نجات بهداشت و درمان اجرای پزشك خانواده است
وی اجرای پزشك خانواده و برقراری عدالت در سلامت را تنها راه نجات بهداشت و درمان می‌داند و تاكید می‌كند: اگر وزرای بهداشت و درمان و كار و تعاون می‌خواهند كاری انجام دهند باید به دنبال اجرای كامل پزشك خانواده باشند كه عدالت در سلامت را به دنبال دارد اما به دلیل این‌كه نمی‌توانند این كار را انجام دهند حاشیه‌هایی را مطرح می‌كنند تا حواس‌ها پرت شود.
عضو كمیسیون بهداشت و درمان در خاتمه خاطرنشان می‌كند: وزیر بهداشت برای رفع مشكلات پیش روی پزشك خانواده می‌تواند از رییس جمهور درخواست كمك كند، چراكه وزیر یكی از اركان ساختار دولت است و به راحتی می‌تواند با رییس دولت برای اجرای این طرح به توافق برسد.
دكتر محمدرضا رضایی، نایب رییس كمیسیون بهداشت گفت:وزیر بهداشت و رفاه قبول دارد كه پزشك خانواده باید به درستی اجرا شود اما در حوزه اجرا و زیرمجموعه‌ها این اعتقاد وجود ندارد؛ لذا باعث می‌شود كه آنچه از اجرای پزشك خانواده انتظار داریم دراجرا مشاهده نشود
نظر شما