سلامتن نیوز :با شروع فصل سرما دوباره سرماخوردگی بین مردم شایع می‌شود. دراین‌میان، یكی از بیشترین مشكلاتی كه برای خیلی از افراد، به‌وجود می‌آید مشكل سینوزیت است كه در برخی مواقع نیز با آلرژی اشتباه گرفته می‌شود، اما چطور می‌توان علایم سینوزیت را تشخیص داد و درمان مناسب برای آن چیست؟ دكتر ژانت سروش، متخصص عفونی، اطلاعات كاملی درباره نشانه‌ها، عوارض و روش‌های درمانی انواع سینوزیت را به‌طور كامل شرح می‌دهد.

‌كار سینوس‌ها در بدن چیست؟
سینوس‌ها در ناحیه فك و صورت قرار دارند و از بدو تولد نوزاد در بدن تشكیل می‌شوند. این اعضا، حوزه‌های توخالی هستند كه قسمتی از صورت و جمجمه را اشغال می‌كنند و عملا كار فیزیولوژیكی زیادی در بدن انجام نمی‌دهند ولی اگر دچار التهاب، عفونت و ترشح غیرعادی شوند، علایمی ایجاد می‌كنند كه به آن التهاب سینوس یا سینوزیت می‌گویند. باید بدانید كه سینوس‌ها به خودی‌خود مشكلی برای سلامت بدن ایجاد نمی‌كنند و در عین حال، كار خاصی نیز انجام نمی‌دهند اما اگر به دلایلی این حفره‌ها دچار التهاب شوند به شكل سینوزیت ظاهر می‌شوند و در این صورت مشكلاتی را برای فرد به وجود می‌آورند.

معمولا سینوزیت از یك سرماخوردگی ویروسی معمولی شروع می‌شود كه اغلب، التهابی كه بر اثر این ویروس در مخاط سینوس ایجاد می‌شود، خودبه‌خود و بعد از گذشت چندروز بهبود پیدا می‌كند و احتیاجی به آنتی‌بیوتیك یا درمان‌های دیگر نیست. ولی گاهی اوقات به دنبال سرماخوردگی ویروسی، علایم سینوزیت ادامه پیدا می‌كند و بیش از یك هفته یا 10روز هم ادامه پیدا می‌كند.

‌علایم و نشانه‌های بیماری سینوزیت چیست؟
از علایم بیماری سینوزیت می‌توان به ترشح بینی اشاره كرد كه از حالت شفاف به صورت چركی، زرد یا سبزرنگ تبدیل می‌شود. معمولا بیماران از سردردهای مزمن شكایت می‌كنند به خصوص وقتی سرشان را به سمت جلو یا پایین حركت می‌دهند احساس پری یا سنگینی در این ناحیه می‌كنند. از آنجایی كه ترشحاتی كه از سینوس در پشت حلق جمع می‌شود هنگام دراز كشیدن فرد آن را بیشتر تحریك می‌كند. بنابراین، بیمار دچار سرفه‌های مداوم در طول شب یا زمان خوابیدن می‌شود كه هنگام دراز كشیدن این حالت شدت پیدا می‌كند.

 ممكن است در مراحل حاد سینوزیت، بیمار دچار تب شود ولی اگر مدت، بیماری از دو یا سه هفته بیشتر شود به آن سینوزیت مزمن اطلاق می‌شود و معمولا در این نوع سینوزیت، دیگر ابتلا به تب وجود ندارد. علایم بیماران در سینوزیت مزمن نیز شبیه بیماران مبتلا به نوع حاد آن است. بیماران مبتلا به سینوزیت مزمن نیز از ترشحات غلیظ چركی از بینی، پشت حلق، سرفه‌های مزمن به خصوص در حالت دراز كشیدن و سردردها و سنگینی صورت شكایت می‌كنند. در اینجا روی این مساله تاكید می‌كنم كه برخلاف تصور عامه مردم كه اغلب فكر می‌كنند كه سردرد در ناحیه پیشانی، ناشی از سینوزیت است باید بگویم كه سردردها می‌توانند علل مختلفی داشته باشد و صرفا هر سردرد یا احتقان بینی، ناشی از سینوزیت نیست.

اگر فردی دچار سردردهای مزمن و آزاردهنده می‌شود، حتما باید با پزشك متخصص مغز و اعصاب مشورت كند تا علل دیگر نیز مورد بررسی قرار گیرد. بیماران به هیچ‌عنوان نباید بدون تجویز پزشك به طور خودسرانه برای سینوزیت خود آنتی‌بیوتیك مصرف كنند، چون باعث وخیم‌تر شدن وضعیت و عوارض دیگر می‌شود.

‌علل بروز سینوزیت چیست؟
اولین علتی كه منجر به عفونت یا التهاب سینوس می‌شود، عفونت‌های ویروسی است كه به دنبال اثراتی كه ویروس روی مخاط سینوس می‌گذارد آن را مستعد به التهاب و سینوزیت می‌كند و در این حالت سینوزیت چركی اتفاق می‌افتد. اغلب سینوزیت‌ها ویروسی هستند و باكتریال نیستند، ولی ممكن است به دنبال سینوزیت ویروسی، عفونت باكتریال نیز اضافه شود كه در آن صورت عفونت باكتریال ثانویه خواهیم داشت. 30 تا 50درصد سینوزیت‌های حاد باكتریال هستند و بقیه به صورت ویروسی و خودبه‌خود محدودشونده هستند و معمولا احتیاجی به درمان ندارند. برخی از عادت‌ها منجر به انسداد مجرای تنفسی بینی یا سینوس می‌شوند كه از مهم‌ترین آنها آلرژی‌ها هستند.

كسانی كه به آلرژی درازمدت و حتی آسم مبتلا هستند به دلیل مخاط ملتهب و انسداد نسبی كه در مجرای سینوس آنها وجود دارد مستعد این هستند كه به‌طور مكرر دچار سینوزیت چركی شوند. گاهی اوقات همین آلرژی و آسم منجر به تشكیل شدن پولیپ‌های بینی می‌شوند كه در نتیجه روی مخاط بینی برجستگی‌هایی را ایجاد می‌كنند و مجرای سینوس‌ها را باریك یا مسدود می‌كند. بنابراین، ترشحات سینوس به راحتی تخلیه نمی‌شود و از علت‌های مهم سینوزیت‌های مكرر است. افرادی كه در فصل زمستان و حتی فصل‌های دیگر دچار سینوزیت‌های چركی می‌شوند حتما باید از نظر زمینه آلرژی و پولیپ‌های بینی مورد بررسی قرار گیرند.

انحراف تیغه یا سپتوم بینی، می‌تواند یكی دیگر از علل بروز سینوزیت باشد. انحراف تیغه بینی باعث می‌شود تا ترشحات سینوس، نتوانند به راحتی تخلیه شوند. در نتیجه، سینوزیت‌های چركی مكرر اتفاق می‌افتد. كسانی كه دچار انحراف بینی شدید هستند، سینوزیت‌های چركی به صورت پشت‌سرهم اتفاق می‌افتد. بنابراین بیمار باید این عیب آناتومی را با مراجعه به پزشك و درمان به موقع رفع كند در غیر این صورت سینوزیت‌های عفونی به طور مكرر برای بیمار اتفاق می‌افتد.

اینكه فكر كنید كسی كه دچار سرماخوردگی ویروسی می‌شود باید حتما از آنتی‌بیوتیك استفاده كند تا به سینوزیت چركی مبتلا نشود، تصور اشتباهی است چون لزوما هر فردی كه دچار سرماخوردگی ویروسی می‌شود بعدا به سینوزیت چركی مبتلا نمی‌شود. اغلب سینوزیت‌هایی كه با علایمی مانند سردرد، گرفتگی بینی، خلط پشت حلق و سرفه‌های شبانه، خود را نشان می‌دهند به دلیل التهاب مخاط ویروسی هستند و نیاز به درمان از طریق آنتی‌بیوتیك ندارند، فقط زمانی كه پزشك معالج تشخیص دهد عفونت ویروسی دوره‌اش تمام شده و علایم بیش از حد معمول ادامه پیدا كرده و منجر به سینوزیت چركی باكتریال شده است آنتی‌بیوتیك تجویز می‌شود تا عفونت سینوزیت چركی برطرف شود. ولی مصرف آنتی‌بیوتیك به عنوان پیشگیری از سینوزیت چركی كار كاملا نادرستی است.

 تحریك‌های شیمیایی و آلودگی هوا نیز می‌توانند از دیگر علت‌های بروز سینوزیت باشند. برخی افراد كه برحسب شغل‌شان با موادشیمیایی سروكار دارند یا در محیط‌هایی كه آلودگی هوا شایع است زندگی می‌كند با تحریك دایمی مخاط، علایمی شبیه سینوزیت پیدا می‌كنند و دچار پولیپ‌های بینی می‌شوند كه در نتیجه آن سینوزیت مكرر برای آنها اتفاق می‌افتد. به این نكته هم اشاره كنم كه لزوما علت سینوزیت، ویروس و باكتری نیست و گاهی اوقات علت آن می‌تواند قارچ نیز باشد به خصوص كسانی كه زمینه آسم و آلرژی دارند سینوزیت می‌تواند علت قارچی داشته باشد كه باز هم باید تحت معالجه پزشك متخصص قرار گیرد و درمان خاص برای این نوع سینوزیت را انجام دهند.

‌از چه روش‌هایی برای درمان سینوزیت استفاده می‌شود؟
همان‌طور كه گفتم به هیچ‌وجه درمان پیشگیری از طریق مصرف آنتی‌بیوتیك پیشنهاد نمی‌شود اما كسانی كه زیاد به سرماخوردگی ویروسی مبتلا هستند و استعداد بیشتری برای ابتلا به سینوزیت دارند باید بیماری زمینه‌ای آناتومی كه منجر به انسداد مجاری تنفسی شده را برطرف كنند. یعنی اگر فرد به انحراف بینی دچار است باید با عمل جراحی اصلاح شود و اگر به آلرژی مبتلا است آن را درمان كند تا سینوزیت‌ به‌طور مكرر اتفاق نیفتد. اگر بتوانیم این عیب آناتومی را برطرف كنیم، فرد اگر دچار عفونت سرماخوردگی معمولی ویروسی شود می‌تواند با شست‌وشوی مكرر با محلول‌های سرم فیزیولوژیكی كه در داروخانه‌ها در دسترس است یا آب‌نمك استریلی كه خودمان می‌توانیم در منزل تهیه كنیم و بتوانیم از تجمع میكروب در حفره‌های سینوس جلوگیری كنیم.

 در نتیجه احتمال ابتلا به سینوزیت چركی را كمی كاهش دهیم. برای كسانی كه تشخیص داده می‌شود كه به سینوزیت چركی مبتلا هستند، انواع آنتی‌بیوتیك‌ها در دسترس است. آموكسی‌سیلین، آمپی‌سیلین، كوآموكسی‌كلاو و داروهای جدیدتری كه در بازار موجود است مانند آزیترومایسین را می‌توان برای درمان سینوزیت استفاده كرد. گاهی اوقات درمان این بیماری مشكل می‌شود و فرد به صورت مزمن دچار علایم می‌شود كه در این مواقع، حتما باید با نظر متخصص از تركیب چند آنتی‌بیوتیك استفاده شود، چنین بیماری حداقل دو هفته طول می‌كشد به این دلیل آنتی‌بیوتیك باید حفره‌ای پوشیده پیدا كند كه این عمل كمی مشكل انجام می‌شود در نتیجه به درمان آنتی‌بیوتیكی طولانی‌مدت احتیاج است.

 در بعضی از سینوزیت‌های مزمن كه فرد بیشتر از سه تا چهار هفته علایم آن را دارد در صورت التهاب شدید و ضخامت مخاط سینوس نیاز به دخالت جراحی است. البته عمل جراحی به این معنا نیست كه حتما سینوس‌ها باید باز شوند و شخص حتما به اتاق عمل برود، امروزه با تكنولوژی‌هایی كه در عمل پزشكی موجود است از طریق وسیله‌ای به نام سینوسكوب و یا آندوسكوپی بینی لوله‌های ظریفی را وارد مجاری بینی و سینوس می‌كنند و مخاط ملتهب و ضخیم‌شده سینوس را می‌تراشند و آن را برمی‌دارند. شخصی كه به سینوزیت مزمن دچار شده برای درمان، احتیاج به دخالت آندوسكوپی و جراحی نیز پیدا می‌كند و ممكن است به تنهایی با درمان آنتی‌بیوتیكی بهبود پیدا نكند.

‌آیا بوی بد دهان ناشی از سینوزیت است؟
بوی بد دهان (هالیبروزیس) می‌تواند علت‌های زیادی داشته باشد كه تمامی آنها به حفره‌های دهان بازمی‌گردد. خرابی دندان، لثه، حضور میكروب‌ها روی مخاط زبان یا حضور میكروب‌ها روی سینوس‌ها، حتی ناراحتی معده، مری و ریفلكس یعنی برگشت اسید معده همگی می‌توانند از علل بوی بد دهان باشند. بنابراین سینوزیت چركی علت شایع بوی بد دهان نیست، ولی می‌تواند یكی از دلایل آن باشد. فردی كه به سینوزیت چركی مبتلا می‌شود به علت اینكه به طور دایم پشت حلق ترشحات چركی دارد، باعث بروز بوی بد دهان می‌شود ولی این مساله به معنای آن نیست كه فردی كه مرتب دچار بوی بد دهان می‌شود، مبتلا به سینوزیت است. اگر فرد دچار علایم سینوزیت مانند خلط چركی پشت حلق، گرفتگی و ترشحات بینی و سرفه‌های شبانه شود بوی بد دهانش می‌تواند به این علت ایجاد شده باشدكه با درمان سینوزیت این مشكل برطرف می‌شود.

‌كشیدن سیگار چه تاثیری روی وضعیت سینوزیت دارد؟
همان‌طور كه گفتیم، با تحریك مخاط بینی و سینوس، پلیپ‌های بینی و التهاب مخاط ایجاد می‌شود كه این التهاب‌ها به طور ثانویه موجب می‌شود تا ترشحات سینوس به راحتی تخلیه نشود و حفره‌ها پر از ترشحات چركی و در نتیجه سینوزیت چركی شود. موادشیمیایی، آلودگی هوا و آلرژن‌ها این موضوع را تشدید می‌كنند كه به طور قطع سیگار در رأس این مواد قرار دارد یعنی یكی از علت‌های اصلی كه باعث التهاب و تحریك مخاط بینی و سینوس می‌شود كشیدن سیگار است. سیگار می‌تواند به صورت مستقیم و غیرمستقیم منجر به سینوزیت چركی مكرر شود مثلا در افرادی كه سیگاری هستند این مورد در فصل زمستان به وضوح دیده می‌شود كه هرچند با هر بار درمان آنتی‌بیوتیك كمی بهبود پیدا می‌كند ولی با ادامه دادن به سیگار كشیدن قطعا سینوزیت دوباره عود می‌كند.

‌چرا آلرژی با سینوزیت اشتباه گرفته می‌شود؟
با توجه به اینكه برخی از علایم آلرژی مانند ترشحات دایمی و گرفتگی بینی به علایم سینوزیت شباهت دارد ممكن است در برخی موارد با آن اشتباه گرفته شود و در ضمن نكته مهم‌تر این است كه در بسیاری مواقع آلرژی و سینوزیت به طور همزمان ایجاد می‌شوند یعنی فردی كه مستعد آلرژی است مستعد ابتلا به سینوزیت نیز است. معمولا روش‌هایی برای تشخیص سینوزیت با آلرژی وجود دارد برای مثال فردی كه با علایم سینوزیت به پزشك مراجعه می‌كند سریعا شروع درمان انجام نمی‌شود، معمولا عكس رادیوگرافی ساده سینوس و در صورت لزوم، سی‌تی‌اسكن سینوس برای فرد بیمار صورت می‌گیرد، در آن صورت تشخیص سینوزیت چركی بسیار راحت انجام می‌شود چون به سادگی می‌توان حفره‌های بینی را مشاهده كرد كه پر از چرك و عفونت هستند در این صورت این بیماری دیگر با آلرژی اشتباه گرفته نمی‌شود.