سلامت نیوز: اختلالات روان پزشکی از جمله شایع ترین اختلالات عصر ماست. پیچیدگی جوامع و مشکلات انسان امروزی همراه با پیشرفت علوم روان پزشکی در تشخیص و افتراق این اختلالات از یکدیگر از مهم ترین دلایل شیوع و افزایش آمار مبتلایان این دسته از بیماری هاست. به همین دلیل است که بهداشت روان یکی از شاه کلیدهای سلامت انسان قلمداد می شود. بهداشت روان بنا به گفته کارشناسان علمی است برای بهتر زیستن، رفاه اجتماعی و سازش منطقی با پیش آمدهای زندگی و کلیه تدابیری که بتواند از شیوع و بروز بیماری های روانی کم کند و با آموزش بهداشت روان به افراد کمک می کند که به شخصیت خود و دیگران احترام بگذارند، از محدودیت های خود و دیگران شناخت پیدا کنند و به علل رفتارهای خود و دیگران پی ببرند. این ۳ اصل عمده بهداشت روان است که در صورت رعایت کردن آن مشکلات روان پزشکی کم می شود. به نوشته ایسنا در روان پزشکی به پیشگیری در ۳سطح اهمیت داده می شود پیشگیری نوع اول که به کلیه فعالیت هایی اطلاق می شود که باعث کاهش بروز و شیوع اختلالات روان پزشکی می شود. در پیشگیری نوع دوم باید افراد مبتلا به بیماری شناسایی شوند تا سریع تحت درمان قرار بگیرند و در پیشگیری نوع سوم باید از عوارض جانبی که به معلولیت فرد بیمار منجر می شود، جلوگیری کرد. افسردگی فصلی به عنوان یکی از اختلالات روان پزشکی رایج در میان زنان نیاز به اطلاع رسانی و آموزش دارد تا مبتلایان و اطرافیان بیمار بتوانند نسبت به عارضه و پیامدهای آن آمادگی کافی داشته باشند.

افسردگی فصلی

افسردگی یکی از اختلالات روان پزشکی است که با علایمی همچون خلق افسرده، لذت نبردن از فعالیت های روزمره، از دست دادن تمرکز، پرخوابی یا کم خوابی شدید، افزایش یا کاهش اشتها و در موارد شدیدتر افکار خودکشی و احساس گناه شدید تشخیص داده می شود. دکتر رضا مهدوی روان پزشک با اشاره به این مطلب به خراسان می گوید: این بیماری برحسب سن و سال و جنس تفاوت شیوع دارد و به طور کلی در جنس زن شایع تر است، گاهی این علایم به صورت فصلی بروز پیدا می کند و در فصول سرد سال تشدید و با شروع فصول گرم قطع می شود. این اختلال که به افسردگی فصلی مشهور است باید ۲سال پی در پی تکرار شود تا به طور قطعی تشخیص داده شود.

علت این عارضه به طور دقیق شناسایی نشده اما فرضیه هایی مطرح شده که در نوع خود جالب است. اختلال در ساعت بیولوژیکی بدن یکی از این فرضیه هاست. این ساعت عملکرد بدن را طی ساعت های روشن در روز و ساعت های تاریک و شب متعادل می کند.

به هم خوردن تنظیم این ساعت در طی روزهای کوتاه و شب های بلند زمستان و پاییز یکی از دلایل بروز افسردگی فصلی است. از سوی دیگر یکی دیگر از دلایل بروز این اختلال به ترشح هورمون «ملاتونین» از غده «پینه آل» در مغز مربوط می شود. این هورمون میزان خواب را تنظیم می کند و ترشح آن به نور بستگی دارد.

در فصول سرد سال کمبود نور و کوتاه بودن روزها و در مقابل بلندبودن شب ها باعث افزایش ترشح ملاتونین می شود و زمینه افسردگی را به وجود می آورد. همچنین ترشح هورمون سروتونین بر اثر تغییر فصول می تواند زمینه ساز بروز افسردگی شود.

دکتر مهدوی جنس مونث را اولین عامل خطر بروز این عارضه ذکر می کند و ادامه می دهد: البته در آقایان نیز این عارضه بروز پیدا می کند اما شیوع آن کمتر و شدت علایم بیشتر است. سابقه فامیلی ابتلا به افسردگی ، سابقه افسردگی فردی و منطقه جغرافیایی سکونت از سایر عوامل خطر است. محققان می گویند افرادی که در فاصله زیادی از خط استوا زندگی می کنند بیشتر به افسردگی مبتلا می شوند و مجاورت با خط استوا احتمال ابتلا به عارضه را کم می کند.

پیامدهای اختلال

اختلال در روابط اجتماعی و خانوادگی، تحریک پذیری، پرخاشگری، بی حوصلگی و گریز از جمع از جمله پیامدهای این بیماری است و در موارد شدید فرد ممکن است به مصرف مواد یا الکل گرایش پیدا کند. به همین دلیل است که تشخیص به موقع اختلال می تواند بسیار کمک کننده باشد. در مواردی علایم آن به صورت کمبود انرژی و تمایل به مصرف مواد قندی و نشاسته ای و در نتیجه افزایش وزن بروز پیدا می کند و خود افزایش وزن می تواند افسردگی را تشدید کند و در فرد احساس گناه زیادی به وجود آورد.

درمان اختلال

این روان پزشک با بیان این مطلب که مصرف خودسرانه داروهای اعصاب و روان در کشور ما بسیار شایع است توضیح می دهد: متاسفانه این امر باعث شده بسیاری از افراد به داروها وابسته شوند به این علت که به صورت خودسرانه مصرف دارو را شروع کرده اند و نه تحت نظر پزشک متخصص. بسیاری از افراد از ترس انگ بیماری روانی از مراجعه به روان پزشک سرباز می زنند اما به سفارش دوست و آشنا اقدام به مصرف خودسرانه داروهای خواب آور یا نشاط آور می کنند و دچار مشکلات جدیدتری می شوند.

نکته این جاست که بسیاری از مبتلایان نمی دانند که داروهای ضد افسردگی که هم اکنون وجود دارد و تحت نظر پزشک تجویز می شود اعتیادآور نیست و عوارض بسیار کمی حتی کمتر از قرص استامینوفن دارد.

در صورتی که خوددرمانی در زمینه داروهای اعصاب و روان باعث اعتیاد به دارو می شود و سلامت جسمی و روانی فرد را به خطر می اندازد. از طرف دیگر وقتی صحبت از مراجعه به روان پزشک می شود بسیاری با تلقین و بیان این که چیز مهمی نیست و رفع می شود آن را رد می کنند در صورتی که اختلالات روان پزشکی مانند بیماری های جسمانی علت دارند و همان طور که نمی شود کم کاری یا پرکاری تیروئید را با تلقین رفع کرد، افسردگی هم قابل رفع نیست.

در همین باره دکتر پرویز مظاهری دبیر انجمن علمی روان پزشکان ایران به ایسنا می گوید: تمام اختلالات روان پزشکی قابل پیشگیری و قابل درمان است و بهداشت روان درصدد رفع افکار نادرست و خرافی و اثبات قابل درمان و پیشگیری بودن این اختلالات است.به گفته مظاهری قبول مسئولیت و پذیرش بیماری، درگیرکردن بیمار و اطرافیان وی در روند درمان، کوتاه کردن مدت اقامت بیمار در بیمارستان و مسئولیت پذیری اجتماعی بیمار از دیگر اهداف بهداشت روان است . متاسفانه مردم وقتی به روان پزشک مراجعه می کنند توقع معجزه دارند درحالی که کلیه اختلالات روان پزشکی زمینه زیستی، روانی و اجتماعی دارد.

به گفته دکتر مهدوی به جز دارو در درمان افسردگی فصلی، نور درمانی یک روش موثر در درمان اختلال محسوب می شود که بیمار در معرض نور قرار می گیرد تا مشکل کمبود نور وی برطرف شود.

پیشنهادها

به طور کلی روش های زیر به فرد کمک می کند که در صورت ابتلا، علایم بیماری را تا حد زیادی کاهش دهد و درمان سریع تر انجام شود.

همچنین این اقدامات برگشت پذیری بیماری را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد.

- طی ماه های زمستان حتما با یک متخصص، مشاوره داشته باشید.

- خود را از فعالیت های اجتماعی دور نکنید چرا که حضور در اجتماع در مقابله با افسردگی فصلی نقش موثری دارد.

- سعی کنید نگاه مثبت به نعمت های این فصل بی نظیر داشته باشید و زمانی را به لذت بردن از زیبایی های آن اختصاص دهید.

- سعی کنید هر روز حتی هنگامی که هوا ابری است، زمانی را در خارج از خانه بگذرانید.

- رژیم غذایی مناسبی داشته باشید که از مقادیر کافی ویتامین ها و موادمعدنی برخوردار باشد. این کار به حفظ انرژی بیشتر در بدن شما کمک می کند.

- حداقل هفته ای سه نوبت و هر نوبت ۳۰دقیقه ورزش کنید.

منبع: روزنامه خراسان