سلامت نیوز: صرع یكی از قدیمی‌ترین و درمان‌پذیرترین بیماری‌های شناخته‌شده در انسان است كه به اشكال مختلف مانند افت ناگهانی هوشیاری، كبودی، مات‌زدگی و... ظاهر می‌شود. در روزگاران قدیم مردم عقیده داشتند كسی كه دچار این حالات می‌شود «جن» یا «شیطان» در جسم او حلول كرده است. بر مبنای این عقاید خرافی كه در مورد صرع وجود داشت، برای درمان فرد مبتلا از راه‌های مختلفی كوشش می‌شد تا شیطان از درون وی بیرون رانده شود. گاهی بیرون كشیدن ارواح خبیثه از بدن آنان بسیار ظالمانه انجام می‌گرفت. آنان را شكنجه می‌كردند و با ابزارهای بسیار ابتدایی مانند سنگ‌های تیز جمجمه‌هایشان را سوراخ می‌كردند یا به سحر و جادو متوسل می‌شدند. یونانیان باستان به این بیماری، به عنوان بیماری مقدس نگاه می‌كردند و معتقد بودند فقط یكی از خدایان می‌تواند سبب سقوط بیمار روی زمین و تكان‌های شدید وی شود و قبل از مرگ كامل بیمار مجددا وی را زنده كند.
بقراط اولین كسی بود كه با این نظریه مخالفت كرد. این پزشك یونانی حدود دو هزار و 450 سال قبل معتقد بود، صرع یكی از انواع بیماری‌ها و با منشأ اختلال مغزی است. با گذشت قرن‌ها و با كشف راه‌های مختلف درمان این بیماری، قدم مهمی در مورد ماهیت این اختلال برداشته و معلوم شد صرع نوعی اختلال در كار سلول‌های مغزی است كه پزشكان این حالت را «اپی لپسی» می‌نامند. درواقع «صرع یك بیماری نیست، بلكه فقط نشانه‌ای است كه می‌گوید، قسمتی از مغز كار خود را همیشه به‌خوبی انجام نمی‌دهد.»

وقتی مغز به‌طور طبیعی كار كند یكسری امواج الكتریكی از خود ایجاد می‌كند كه این امواج مانند الكتریسیته در مسیر اعصاب مغزی عبور می‌كند. در حالت تشنج یك جرقه الكتریسیته مانند برق در آسمان ایجاد می‌شود كه این جرقه و توفان الكتریكی بسته به محل خود در مغز علایم، نوع تشنج و صرع را تعیین می‌كند.
اپی‌لپسی یا صرع حالتی است كه یكسری از این تشنج‌ها و توفان‌های الكتریكی در مغز به‌طور مرتب و با فاصله زمانی به‌طور خودبه‌خود ایجاد شده و خاموش می‌شوند. پیچیدگی این اختلال، خود ناشی از آن است كه هرچه رخ می‌دهد در پیچیده‌ترین ارگان بدن انسان یعنی مغز است. اگرچه وقوع تشنج از علایم بارز صرع است، ولی همه تشنج‌ها منشأ صرعی ندارند. تشنج ممكن است به دلایل مختلف ایجاد شود. بنابراین یكبار تشنج هیچ‌گاه صرع نیست، بلكه دو تا سه بار تشنج باید رخ دهد تا پزشك تشخیص صرع را مطرح كند.
علل صرع چه چیزهایی است؟

عوامل مختلفی مانند صدمه مغزی، عفونت و عوامل ارثی، ضربه‌های پس از تولد و دوران كودكی، تصادفات و حوادثی كه باعث ضربه ‌مغزی می‌شود و همچنین مننژیت‌ها همگی می‌توانند باعث ایجاد صرع شوند كه داشتن اطلاعات لازم در این زمینه می‌تواند در پیشگیری صرع موثر واقع شود، كه در ذیل اشاره‌ای به آنها می‌شود.

علل قبل از زایمان: صدمات و ضربه‌های قبل از زایمان یا حین زایمان ناشی از كمبود اكسیژن‌رسانی به مغز كه در واقع این علت نسبتا شایع تشنج‌ها در دوره نوزادی و كودكی است. ولی خوشبختانه با به‌كارگیری روش‌های مناسب و مراقبت‌های خاص دوره حاملگی و زایمان از این عوارض بسیار كاسته شده است. ولی هنوز هم گفته می‌شود كه ٢٠ درصد علل صرع ناشی از این موارد كمبود اكسیژن مغز در دوره جنینی یا حین زایمان است.

ضربه‌های مغزی: ضربه‌های مغزی ١٠ الی ١٥درصد علل حملات صرع را تشكیل می‌دهند؛ مسایلی مانند تصادفات اتومبیل، سقوط از بلندی و... تشنج ناشی از ضربه‌های مغزی ممكن است با فاصله كوتاهی از ضربه‌مغزی یا سال‌ها پس از آن اتفاق بیفتد. نكته مهم این است كه هرقدر مدت‌زمان بیهوشی ناشی از ضربه مغزی طولانی‌تر باشد، شانس وقوع تشنج نیز بیشتر است. ولی این نكته را باید در نظر داشت كه همه كسانی كه دچار ضربه‌مغزی می‌شوند، مبتلا به صرع نمی‌شوند. زمین خوردن معمولی و ضربه‌های كوچك به سر و صورت در كودكان لازمه رشد آنان و گاهی اجتناب‌ناپذیر است و والدین نباید تشنج‌های احتمالی آینده را به این ضربه‌های مختصر و بی‌اهمیت نسبت دهند چراكه تشنج متعاقب آن دسته از ضربه‌های مغزی كه همراه بیهوشی نیست، بسیار نادر است ولی نباید از نظر دور داشت كه نوزادان و كودكان به این ضربه‌ها بسیار حساس هستند. برای مثال نباید نوزاد را برای نوازش و غیره تكان‌های شدید داد. همین حركت مكرر و مداوم به سر و جمجمه نوزاد می‌تواند صرع و ضایعات مغزی دیگری كه عقب‌ماندگی ذهنی را در پی دارد، موجب شود. نكته مهم دیگر اینكه اگر تشنج سریعا و در فاصله كمی از وقوع ضربه‌مغزی اتفاق افتد، خوش‌خیم‌تر است، تا وقتی كه ماه‌ها یا سال‌ها بعد از وقوع ضربه به وقوع بپیوندد.
بیماری‌ها و علل عفونی: صرع ممكن است، به علت بیماری‌های مختلفی ایجاد شود، مانند انواع عفونت‌های مغزی یا آنسفالیت‌های مغزی، مننژیت و... یا بیماری‌های عروق مغزی (كه از علل شایع ایجاد‌كننده صرع هم هستند) یا بیماری‌هایی مانند لوپوس كه ١٥ درصد منجر به صرع می‌شوند یا گرفتار شدن مغز توسط تومورهای سرطانی مناطق دیگر بدن.
عفونت‌ها و ضربه‌های مغزی از علل شایع صرع هستند. تومورهای مغزی: تقریبا ٣٥ درصد تومورهای مغزی موجب تشنج می‌شوند، ولی تومورهای مغزی به‌طور كلی تقریبا ١٥ درصد علل تشنج‌ها را موجب می‌شوند.

علل متابولیكی: اختلالات میزان قند خونی، بیماری كلیوی، بیماری كبدی از علل مهم و شایع تشنج هستند. این علل قابل درمان بوده و پس از آن صرع فرد نیز بهبود می‌یابد. اختلالات متابولیكی ارثی نادر نیز می‌توانند موجب حملات صرع شوند. مانند «بیماری سی‌تاكس»

سكته‌های مغزی: سكته‌های مغزی، علت اولیه صرع در بیماران ٦٠ سال به بالاست و در جوامعی كه متوسط سن افراد به این سن و سال می‌رسد، وقوع بیشتری از صرع‌ها را در این رابطه مشاهده می‌كنیم. البته همه سكته‌ها موجب صرع نمی‌شوند و تنها چهار الی پنج درصد این بیماران هستند كه دچار صرع‌های مزمن می‌شوند و در اینجا هم مانند آنچه در رابطه با ضربه‌های مغزی و صرع گفته شد، هرچه وقوع صرع نزدیك‌تر به حمله مغزی باشد، شانس ماندگار شدن آن كمتر است. سكته مغزی عوارض كوتاه‌مدت و درازمدت در سخن گفتن، قوه شناخت، فكر و حركت دارد كه البته بستگی به منطقه گرفتار در مغز دارد. قابل ذكر است تشنج‌های پس از سكته مغزی معمولا به داروی‌های ضدصرع خوب پاسخ می‌دهند.
دكتر كورش قره‌گزلی/متخصص مغز و اعصاب (دانشیار بیماری‌های مغز و اعصاب دانشگاه علوم پزشكی تهران)