سلامت نیوز: اولین هشدارهای جدی درباره آلودگی هوای تهران 16 سال پیش در سال 1374 مطرح شد. در آن هنگام نزدیك به یكصد نفر از كارشناسان و مدرسان محیط‌زیست، جغرافیا و شهرسازی در پی نشستی در سالن اجتماعات پارك شهر تهران، متنی موسوم به بیانیه «هوای تهران ۷۴» منتشر كردند كه در آن برای نخستین بار از آلودگی هوای پایتخت به عنوان یك «بحران ملی» كه راه مقابله با آن «عزم ملی» است، نام برده شد. البته در همه این سال‌ها میزان توجهات و واكنش‌ها در این‌باره بسته به شدت آلودگی كم و زیاد می‌شد.

در روز‌های اوج آلودگی اعتراضات و انتقادها نسبت به مدیریت كیفیت هوای تهران بالا می‌گرفت و كارشناسان، رسانه‌ها و مسوولان از لزوم اقدامات عملی برای مقابله با آن سخن می‌گفتند، اما همین كه ابر و باد و مه و خورشید و فلك دست به دست هم می‌دادند و آلاینده‌ها را از هوای پایتخت پر می‌دادند، این بحث‌ها هم فروكش می‌كرد تا سالی دیگر و آلودگی دیگر. همچنین سال‌هاست بسیاری نیز از لزوم تهیه و اجرای طرح جامع كاهش آلودگی هوا سخن می‌گویند. اولین بار در سال 1379 و دولت اصلاحات زمانی كه ریاست سازمان محیط‌زیست كشور بر دوش معصومه ابتكار بود، این مساله مطرح شد. اما با این حال مخالفت‌ها و ممانعت‌های مختلف مانع از اجرای این طرح جامع می‌شد. تا اینكه نهایتا پس از 11 سال چند روز پیش استاندار تهران از ابلاغ طرح جامع كاهش آلودگی هوای تهران و هشت كلانشهر دیگر خبر داد.

در سال‌های پس از آن و در پی انعقاد قرارداد همكاری با آژانس ژاپنی به نام «جایكا» توسط شهرداری تهران، بررسی‌های جامعی درخصوص آلودگی هوای تهران انجام و تدوین راهكارهای لازم برای بهبود وضع آلودگی هوا شروع شد. نتایجی كه این پژوهش به دست داد نشان‌دهنده یك بحران بزرگ و خطرناك در تهران بود، چراكه این پژوهش‌ نشان داد، روزانه بالغ بر یك‌هزار و ۱۹۲ تن مواد آلاینده در هوای تهران منتشر می‌شود. بیشترین این آلاینده‌ها مربوط به اكسیدهای گوگرد با انتشار ۶۹۵ تن در هر روز است كه بعد از آن به ترتیب اكسیدهای نیتروژن، مونوكسیدكربن و هیدروكربن‌های سوخته نشده، عمده آلاینده‌های هوای تهران محسوب می‌شوند. براین ارقام باید ۱۶ تن ذرات لاستیك و هفت تن آزبست لنت ترمزها را در سال به آن اضافه كرد.
 در پی این مطالعات، برنامه‌ای تحت عنوان «برنامه جامع مبارزه با آلودگی هوای تهران» در سال ۱۳۷۹ طراحی و تصویب شد تا طبق این برنامه ظرف مدت ۱۰ سال هوای پایتخت به كیفیت سالم و قابل تنفس برسد. این برنامه شامل هفت محور بود: استاندارد‌سازی خودروهای نو، از رده خارج كردن خودروهای فرسوده، ارتقای حمل‌و‌نقل عمومی، بهبود كیفیت سوخت، معاینه فنی خودروها، مدیریت ترافیك و آموزش همگانی. این برنامه قرار بود با همكاری وزارت صنایع، وزارت نفت، سازمان حفاظت محیط‌زیست، شهرداری تهران و پلیس راهنمایی و رانندگی به مورد اجرا درآید. اما چرا این طرح حیاتی با 11 سال تاخیر حالا ابلاغ شد، حالا كه هم بر شدت آلودگی افزوده شده و هم بر تعداد آلاینده‌ها.

یوسف رشیدی، مدیرعامل شركت كنترل كیفیت هوای شهرداری تهران در این‌باره به «شرق» می‌گوید: «اگرچه طرحی كه در سال 79 تهیه شد به اندازه طرح كنونی كامل و جامع نبود، اما در همه این سال‌ها به دلایلی عمدی یا شاید سهوی این طرح پیگیری نشد و به فراموشی سپرده شد تا پس از این همه سال حالا ابلاغ شود. طرح سال 79 فقط چند محور داشت كه به پاركومترها، كیفیت سوخت و حمل‌و‌نقل عمومی پرداخته بود، در سال 83 نیز این طرح مورد بازنگری قرار گرفت و محوری‌های جدیدی به آن اضافه شد. پس از این بازنگری طرح جامعی تهیه شد، اما به دلایلی هیچ موقع آن بازنگری‌ها اعمال نشد و به تصویب نرسید. به اعتقاد من دلیل آن هم این بود كه مساله محیط‌زیست در آن سال‌ها برای بسیاری از مسوولان در اولویت نبود و به آن اهمیت چندانی نمی‌دادند. به همین دلیل طرح به فراموشی سپرده شد.» رشیدی در ادامه می‌افزاید: «اما طرح جدید همه نیازهای لازم برای كاهش و كنترل وضعیت آلودگی هوا را در خود دارد، تجربه دیگر كشورها هم نشان می‌دهد، اگر استاندارد خودروها و سوخت رعایت شود وضعیت حمل‌و‌نقل عمومی هم بهبود می‌یابد و تا حدودی این معضل قابل كنترل خواهد بود.»

كاهش پروازها در فرودگاه مهرآباد با اجرای طرح
كاهش عملیات‌های پروازی به ویژه انتقال كامل همه پروازهای خارجی اعم از پروازهای حجاج به فرودگاه امام خمینی یكی از محورهای اصلی طرح جامع كاهش آلودگی هوا برای شهر تهران است، این را رییس مركز ملی هوای سازمان محیط‌زیست می‌گوید.

امیر فاتح‌وحدتی در گفت‌وگویی با «شرق» با اعلام این خبر در رابطه با تعداد دیگری از محورهای اصلی این طرح برای كاهش آلودگی هوای تهران و هشت كلانشهر دیگر كشور می‌افزاید: «استاندارد‌سازی سوخت و تولید خودروها كه براساس آن خودروسازان موظف هستند از ابتدای سال در تولید همه خودروهای خود از استاندارد یورو4 استفاده كنند. همچنین براساس این طرح از ابتدای سال بعد استفاده از سوخت‌های دارای استاندارد یورو4 و یورو5 برای همه خودروها اجباری می‌شود، در غیراین صورت با خودروسازان مطابق قانون برخورد خواهد شد.»براساس گفته‌های فاتح وحدتی افزایش سالانه یك متر به سرانه فضای سبز كلانشهرهای كشور و ساماندهی و همچنین استفاده از انرژی‌های نو و تجدیدپذیر نیز بخشی دیگر از محورهای طرح جامع كاهش آلودگی هوا خواهد بود. بنا به گفته استاندار تهران، طرح جامع كاهش آلودگی هوای شهر تهران اول هفته جاری به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ شد، این طرح با عنوان «مدیریت جامع كاهش آلودگی هوای تهران» از سال 1390 تا 1394 اجرا خواهد شد.
طرح جامع كاهش آلودگی هوای تهران در 11 محور تنظیم شده و شامل 23 اقدام اساسی و 52 تكلیف برای 17 دستگاه اجرایی است كه در پنج سال اجرا می‌شود. از رده خارج كردن خودروهای فرسوده، تولید خودروهای نو طبق استانداردهای روز، بهبود كیفیت سوخت، توسعه حمل‌و‌نقل عمومی، معاینه فنی، مدیریت ترافیك، صنایع و سایر منابع، توسعه فضای سبز، پایش آلودگی و سلامت، آموزش و فرهنگ‌سازی عمومی و مدیریت عمومی برنامه از جمله محورهای اصلی این طرح است. براساس طرح یاد شده، برای نظارت بر حسن اجرای این مصوبه و اتخاذ تصمیمات قانونی، كارگروهی با هدف كاهش آلودگی هوای تهران نیز تشكیل می‌شود.
 وزیران نفت، كشور، جهاد كشاورزی، صنعت، معدن و تجارت، نیرو، آموزش و پرورش، راه و شهرسازی، بهداشت، درمان و آموزش پزشكی، استاندار تهران، معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست‌جمهوری، شهردار تهران، رییس سازمان صدا و سیما، فرمانده نیروی انتظامی و رییس ستاد مدیریت حمل‌و‌نقل و سوخت كشور عضو این كارگروه هستند. این كارگروه به ریاست معاون رییس‌جمهوری و رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست تشكیل می‌شود و مصوبات آن حكم مصوبات دولت را خواهد داشت. استاندار تهران همچنین از اختصاص پنج هزار و صد میلیارد تومان از سوی دولت به صورت مستقیم و غیرمستقیم در قالب تسهیلات برای كاهش آلودگی هوا و بهبود محیط‌زیست اختصاص داده كه بخشی از آن متعلق به استان تهران است.
رییس مركز ملی هوای سازمان محیط‌زیست همچنین در ادامه گفت‌وگو با «شرق» در رابطه با نحوه همكاری شهرداری در اجرای این طرح می‌گوید: «وزارت كشور موظف شده است از طریق سازمان شهرداری‌های این وزارتخانه، شهرداری تهران را به این كارگروه وارد كند. چراكه بهبود كیفیت حمل‌و‌نقل عمومی و افزایش سهم مترو در این كار مطابق طرح جامع حمل‌و‌نقل عمومی بخشی از این طرح است.» فاتح توحیدی معتقد است تاكنون برای كاهش آلودگی هوای تهران و دیگر كلانشهرهای كشور مشكل مدیریتی و برنامه‌ای وجود داشت، در حالی كه حالا با ابلاغ طرح جامع كاهش آلودگی هوا مشكل برنامه به صورت كامل مرتفع می‌شود و همه چیز به نحوه اجرا و مدیریت آن بستگی خواهد داشت. براساس گفته‌های این مقام مسوول طرح جامع كاهش آلودگی هوا علاوه بر تهران در شهرهای تبریز، مشهد، اراك، اصفهان، شیراز، كرج و اهواز كه چندی پیش از سوی سازمان بهداشت جهانی به عنوان آلوده‌ترین شهر جهان معرفی شد، اجرا خواهد شد.
منبع: روزنامه شرق